Menu

Basis

In leven en sterven naast de ander zitten

Ook mensen die alleen in het leven staan, komen te overlijden. In Amsterdam werkt de straatpastor, om die mensen te begeleiden in leven en sterven. Voor hen worden – sobere en goedkope – gemeentelijke uitvaarten verzorgd. Ook worden de gestorvenen door de levenden elk jaar herdacht.

Als ik aan kom fietsen in het Vondelpark roept een vrouw enthousiast: ‘zij gaat mij begraven!’ Het Straatpastoraat van de Protestantse Diaconie Amsterdam is mede ontstaan, omdat er mensen overlijden die bekend zijn met het leven op straat. Niet alleen om de doden te begraven, maar ook om de mensen bij te staan die achterblijven. Als straatpastor mag ik onder andere mensen begeleiden die weten dat hun leven eindig is, maar vaak niemand hebben om te praten over leven en dood. Hoe ga je om met verlies en rouw als het leven zelf rauw is? De vrouw die zo enthousiast roept heeft geen gemakkelijk leven. ‘ik heb zoveel trauma’s dat de trauma-specialist niet wist wat hij met me aan moest en me dus niet kon helpen.’ Het is niet zo dat ik wél die trauma’s kan helpen verwerken, maar ik mag naast haar zitten en luisteren. Aanwezig zijn zonder agenda, dat is de kern van mijn werk: om de mensen te zien en bij te staan daar waar ze zijn.

‘Zij gaat mij begraven!’ Dat te weten geeft rust…
Herdenkingsbankje Amsterdam
Herdenkingsbankje Amsterdam (fotograaf onbekend).

Eenzaam sterven

We blijven even bij deze vrouw. Ze heeft inmiddels een kleine woning waar ze met haar twee katten woont. Zoals veel mensen die lange tijd geen vaste woonof verblijfplaats hebben gehad, heeft ze een kwetsbare gezondheid. Voordat Corona toesloeg, was ze vaak in het park te vinden, bij de mensen waar ze zich gezien en gehoord voelt. Toen kwamen de maatregelen: blijf zoveel mogelijk thuis, houd afstand! Haar leven werd stil en ze durfde niet meer naar buiten, waardoor bijna elke vorm van contact wegviel. Ze realiseerde zich dat ze op niemand kon terugvallen, geen vrienden, geen familie en zodra ze een loopneus had mocht er ook geen huishoudelijke hulp of pastor komen. Daarmee kwam het nadenken over de dood op de voorgrond. ‘wat als ik morgenochtend mijn ogen niet meer open, wie heeft dat door? Wanneer word ik gevonden?’ De eenzaamheid van deze vrouw is verschrikkelijk en ik weet dat er helaas heel veel mensen zijn zoals zij. Bang om alleen achter te blijven, om een levenloos lichaam te worden waar niemand van weet. Dat deze vrouw weet dat ik haar zal begraven, geeft haar iets van rust, daarom kan ze het enthousiast roepen.

Gemeentelijke uitvaart

Het komt in Amsterdam regelmatig voor, dat er niemand is om een uitvaart te regelen of zelfs te bezoeken. Het is door de wet geregeld dat de stad die taak dan op zich neemt. De gemeente heeft een speciale afdeling die ingeschakeld wordt, wanneer iemand overlijdt van wie er geen directe nabestaanden zijn. Die uitvaart is dan kort en sober, maar het wordt op een waardige manier gedaan. Als het om iemand van de straat gaat, kan het zijn dat ze mij bellen of mijn collega’s van het Drugspastoraat. Als ik de persoon ken, weet ik ook vaak wie er graag naar de uitvaart zou(den) willen komen. Zo mag ook ik een schakeltje zijn om iemand een waardig afscheid te geven.

Het is bij wet geregeld dat de stad de uitvaart regelt als er geen nabestaanden zijn

Soms hoor ik ook via via van een overlijden. Het komt voor dat ik dan bij de uitvaart kom en ter plekke gevraagd wordt om als pastor op te treden. Het is op zulke momenten dat ik enorm dankbaar ben voor mijn opleiding en ervaring om iets tastbaars te kunnen doen. Gebed, rituelen en woorden zijn zo kostbaar.

close-up herdingsbankje Amsterdam
Close-up herdingsbankje Amsterdam (fotograaf onbekend)

Herdenken

In de tuin achter het gebouw van de Amsterdamse diaconie staat een bankje, gemaakt van grote plafondbalken en bij elkaar gehouden door oude muurankers. Op dit bankje staan niet de namen van de mensen die het bankje mede mogelijk gemaakt hebben, maar de namen van de mensen die bekend waren bij het Straatpastoraat en zijn overleden. Hier worden de mensen herdacht die in hun leven voor velen onzichtbaar waren. Jaarlijks staan we hier stil met een groep daken thuislozen en delen we onze herinneringen. Helaas moeten we er van tijd tot tijd een nieuw naamplaatje bij schroeven. Er worden verhalen gedeeld, anekdotes en liedjes die hoorden bij die persoon. Kaarsen worden aangestoken, we zijn stil en leggen bloemen. Dat is verdrietig maar ook mooi, want de groep die dan om het bankje staat weet: ‘we herdenken onze vrienden en ook ik zal ooit hier mijn naam achterlaten, ik zal niet vergeten worden.

Hanna Wapenaar is, vanuit de diaconie van de Protestantse Gemeente aldaar, werkzaam als straatpastor in Amsterdam.

Wellicht ook interessant

Nieuwe boeken