Menu

Basis

‘In verbinding zijn, dat is leven’

Ben je afhankelijk van intensieve zorg? Moet je in een verpleeghuis wonen? Dan heeft het leven weinig waarde meer, wordt vaak gedacht. Peterjan van der Wal begon twintig jaar geleden in zo’n huis als geestelijk verzorger. Tot zijn verrassing kwam hij erachter dat veel mensen die daar wonen hun leven juist wel de moeite waard vinden. Waarom vertelt niemand dat verhaal? vroeg hij zich af en maakte het tot zijn missie om dit tegendraadse geluid te verspreiden.

Marten Tel is geestelijk verzorger bij BrabantZorg, regio Den Bosch/ Bommelerwaard.

Peterjan van der Wal onderzocht in zijn promotieonderzoek wat het leven de moeite waard maakt voor ouderen die permanent afhankelijk zijn van intensieve zorg.

Welke antwoorden kreeg je op die belangrijke vraag?

‘Ouderen laten zien dat ze openstaan voor nieuwe wegen, dat je niet volledig samenvalt met wie je tot nu toe was. Ik zeg altijd: je bent in alle omstandigheden steeds dezelfde, maar niet hétzelfde. Als je hetzelfde probeert te blijven, ontstaat er een probleem. Daar lopen mensen op stuk. Maar ouderen ontdekken juist in de worstelingen met hun leeftijd wie ze nog zijn, wat ze nog betekenen. Dat is geen geringe opdracht, maar het gebeurt wel: mensen vinden zichzelf opnieuw uit. Ik herinner me iemand die echt zeer beperkt was in haar mogelijkheden. Ze vertelde: “Voor mij was de omslag dat de kinderen tegen me zeiden: ‘wat zijn we blij dat je er nog bent’. Dat er mensen zijn die van je houden, zonder dat je nog van alles kunt, dat was voor mij onvoorstelbaar. En dat deed mij naar de andere kant kijken. Want ik dacht eerst, ja wat zullen ze nog met mij?” Eigenlijk had ze, denk ik, niet zo’n hoge dunk van zichzelf. Maar grappig genoeg, groeide ze juist in deze omstandigheden en door wat ze daarin ervoer en zelf deed.’

Je blijft steeds dezelfde, maar niet hétzelfde. De kern van wie je bent, gaat met je mee.

VERSCHILLENDE ROLLEN

‘De kern van wie je bent, gaat met je mee. Zo ook bij die vrouw die aan diepe dementie leed. Haar man zag in haar alleen nog een lege huls. Maar haar kinderen niet, die ontdekten, tot op haar sterfbed, nog iets van de kern van wie ze ten diepste altijd was. Natuurlijk, het leven is niet statisch. Verandering maakt er deel van uit. Je hebt ook verschillende rollen in je leven: je bent moeder, echtgenoot, werknemer, sporter, verzin maar wat. In al die contexten zien mensen iets verschillends in jou en laat jij ook iets verschillends van jouzelf zien, en toch ben jíj het steeds. Dat is net zo met het vorderen van het leven. Je veroudert, scherp gezegd, vanaf je geboorte. Maar je bent en blijft een en dezelfde mens die in elke fase van het leven ook groeien en bloeien kan.’

VIJF JAAR ZELFSTANDIG

Maar als je helemaal afhankelijk bent van zorg, ben je toch je autonomie, je zelfstandigheid kwijt?

‘Wie zo over autonomie denkt, kijkt maar naar een beperkt deel van het leven. We hebben allemaal in de luiers gelegen. Had er toen niemand voor je gezorgd, dan was je niet deze mens geworden. Aan het begin van je leven zie je al dat we niet zonder anderen kunnen. Er zijn zo ongeveer vijf jaren in een mensenleven dat je zou kunnen denken: ik kan alles zelf, ik heb niemand nodig. Maar in al die jaren daarvoor en al die jaren daarna merk je dat dat niet het geval is. Juist als je dat erkent, blijkt je leven ook dan van waarde te kunnen zijn. Autonomie is altijd relationeel.’

PASSIES DELEN

‘Ouderen geven aan dat ze hun leven de moeite waard vinden als ze verbondenheid ervaren – met mensen én met passies, ook al is het met beperkte mogelijkheden. In verbinding zijn, dat is leven. En dat kun je ten diepste overal. Dat is levenskunst.

Neem de paardenmenner. Hij had een kleindochter die ook gek was van paarden mennen. En hij heeft ervoor gezorgd dat ze haar mendiploma kon halen. Die passie deelden ze met elkaar door boeken en wedstrijden te bekijken. Dat delen deed hem ontzettend opleven. Het maakte het leven voor hem, in alle afhankelijkheid, de moeite waard.’

PETERJAN VAN DER WAL IS GEESTELIJK VERZORGER BIJ ZONNEHUISGROEP VLAARDINGEN, PREDIKANT VAN DE PROTESTANTSE GEMEENTE TE TINTE EN COÖRDINATOR VAN HET EXPERTISENETWERK LEVENSVRAGEN EN OUDEREN. ZIJN PROEFSCHRIFT VERSCHEEN IN APRIL 2018: ‘WAT MAAKT HET LEVEN DE MOEITE WAARD? OUDEREN AAN HET WOORD DIE PERMANENT VAN INTENSIEVE ZORG AFHANKELIJK ZIJN’, BOEKENCENTRUM, UTRECHT.

Wellicht ook interessant

Nieuwe boeken