Dit artikel is een gratis introductie op het nummer van Ouderlingenblad (2022, nr. 1). Onderaan het artikel vind je de andere bijdragen uit het nummer. Ben je benieuwd naar andere nummers van Ouderlingenblad? Bekijk dan alle artikelen.

Goochem

In deze rubriek komen (chassidisch) joodse parabels en wijsheden, sprookjes en legenden aan de orde die vaak bijzondere levenslessen bevatten. Goochem is een leenwoord uit het Jiddisch: slim, geslepen. Verwant aan de Hebreeuwse woorden chacham (wijs mens) en chochmah (wijsheid).

Tijdens een reünie van zijn oude school komt Nathan een oud-docent tegen. ‘Kent u me nog na al die jaren?’ ‘Sorry, nee. Je moet me even helpen.’ ‘Nathan.

Ik heb u in de derde en vierde klas gehad. Ruim tien jaar geleden.’ ‘Nu je het zegt, herken ik je weer. Wat is er van jou geworden?’ En dan vertelt Nathan dat hij ook docent is geworden, omdat hij hem zo inspirerend vond. Hij had ontdekt hoe groot de invloed is die je als leraar op leerlingen kunt hebben.

‘U heeft mijn leven voorgoed veranderd’, zegt Nathan. ‘Hoe dan?’ ‘Weet u nog dat incident in mijn klas met dat dure horloge?’ ‘Nu moet je me nogmaals helpen.’ ‘Een klasgenoot had van zijn ouders een prachtig gouden horloge gekregen voor zijn verjaardag. Iedereen was natuurlijk stinkend jaloers. Ik ook. Toen het klokje tijdens de pauze op zijn tafeltje lag, heb ik het in een onbewaakt ogenblik gepakt en in mijn broekzak laten glijden.

Mijn klasgenoot was woest, vertelde het aan u en de hele klas moest nablijven. Daarna heeft u ons allemaal op een rijtje gezet en moesten we onze ogen sluiten. Eén voor één heeft u onze broekzakken leeg gemaakt en toen vond u het horloge terug. Bij mij. Ik kon wel door de grond zakken. Maar u heeft er verder geen woord meer aan vuil gemaakt. Ook de maanden daarna niet.’

De leraar keek Nathan verbaasd aan, alsof hij het allemaal niet begreep. ‘U weet het voorval vast nog wel.’ De leraar knikte. ‘Op dat moment heeft u mijn leven gered. Mijn waardigheid teruggegeven. Want u had me ook een stevige preek kunnen geven, ik was afgegaan voor de rest van de klas. Dat had ik zonder twijfel verdiend. Maar u zweeg na afloop, alsof er niets was gebeurd. Ik ben u er nog altijd dankbaar voor, want mijn klasgenoten hebben nooit geweten dat ik die dief was.’ ‘Dat is goed mogelijk.’ ‘U wist het als enige wel, maar sprak me er nooit op aan.’ ‘Je vergist je. Ik wist helemaal niet dat jij die dief was.’ ‘Maar u heeft dat ding toch uit mijn zak gehaald?’ ‘Klopt.

Maar bij het doorzoeken van alle zakken hield ook ik mijn ogen gesloten.’

Commentaar

Dit is mijn ingekorte versie van het bijzondere verhaal van Yosef Yitschak Jacobson, chassidische rabbijn (uit de Chabad-traditie) in New York. De originele versie is in een filmpje op YouTube terug te vinden. Vooral de slotzin van Jacobson’s vertelling én de stilte die erop volgt zijn indrukwekkend. Zijn pretoogjes én wijze commentaar voegen nog het nodige toe. Deze rabbijn laat zien dat je sommige verhalen beter kunt hóren dan lezen. Toch heb ik het opgeschreven, omdat het anders misschien onopgemerkt zou blijven.

Zulke inspirerende leermeesters en wijze leiders hebben we hard nodig. Ze zijn niet alleen rechtvaardig, maar ook barmhartig. Ze willen leerlingen of volgelingen niet vastpinnen op hun gedrag, niet aan de schandpaal nagelen bij een misstap. Dit soort leraren

blijft mensen zien door juist niet te zien. Door kwalijk gedrag wel te benoemen, maar ook door de vingers te zien. Zonder de negatieve gevolgen te bagatelliseren. Of beter gezegd: door een ‘overtreder’ niet te laten samenvallen met zijn ‘overtreding’, zodat hij weer mens kan worden en zijn waardigheid terugkrijgt. Iets waarvan hij zichzelf heeft beroofd.

Zo’n wijze levensles vergeet je nooit weer en helpt om zelf later zo’n soort leermeester te worden.

Iemand die niet wil zien of wil onthouden wat een ander verkeerd heeft gedaan. Maar die stimuleert om zaken recht te zetten zonder aanzien des persoons.

Wie bovenstaand verhaal ter harte neemt, heeft grote kans om ooit een dergelijke leraar of inspirator te worden.

• Heeft u ooit een leraar of inspirator gehad die u een levensles heeft geleerd die u nooit meer bent vergeten? Wat was die les?
• Op welke manieren kun je een voorbeeld van menselijke waardigheid voor anderen zijn? Bijvoorbeeld met het oog op een nieuwe generatie?

Gottfrid van Eck is theoloog, verhalenverteller en muzikant. Hij is een groot liefhebber van de Joodse verhalen-traditie en geeft er persoonlijk commentaar op. Voor contact en info, zie: www.wilde-eendproducties.nl

Lees meer uit dit nummer van Ouderlingenblad