Jongeren binnen en buiten de kerk

Ik twijfelde of ik ‘jongeren in de kerk’ zou schrijven als titel. Maar daar zit meteen de crux van mijn verhaal. Mensen die over jongeren spreken, zijn dat zelf meestal niet want we horen nauwelijks ‘wij jongeren vinden…’ of iets dergelijks. Dus het zijn ouderen die iets zeggen over jongeren. En jongeren in de kerk; tja, dan wordt vooral gevraagd ‘waar zijn de jongeren?’ of: ‘hoe krijgen we jongeren in de kerk?’ Dit wordt geformuleerd vanuit ‘de kerk,’ in de letterlijke, fysieke zin: het kerkgebouw. De kerkgang neemt af in Nederland en vooral onder jongeren. Laten we eens verder kijken naar deze groep mensen.

Jong zijn is altijd al gecompliceerd geweest. Het is de periode waarin je gaat merken dat andere leeftijdgenoten anders worden opgevoed en anders over dingen denken. Het is de tijd waarin je meer kritisch wordt naar je ouders en je er steeds meer tegen gaat afzetten, om zelfstandig te kunnen worden. Bovendien gebeurt er fysiek van alles in de puberteit en is er de daarmee gepaard gaande identiteitsontwikkeling.
Tijdens de COVID-pandemie was juist het schuren aan opvattingen van leeftijdgenoten moeilijk omdat mensen elkaar niet mochten ontmoeten. Voor jongeren bracht dit extra stress met zich mee en vergrootte de eenzaamheid en depressiviteit onder hen.

Toch ben ik altijd weer geraakt als ik de antwoorden lees op de open vraag wat zij belangrijk vinden op het gebied van geloof, religie en levensbeschouwing

Religieuze en niet-religieuze waarden

De waarden van jongeren zijn al geruime tijd mijn onderzoeksonderwerp. Na vijfjaarlijkse surveys onder middelbare scholieren (sinds 1997) publiceer ik over hun inspiratiefiguren, waarover ze zich zorgen maken, wat ze van waarde vinden en waar ze moed uit putten. Ik vraag ook of ze zich tot een religie vinden behoren, of ze religieus zijn en of ze geloof belangrijk vinden in hun leven. De percentages nemen over de jaren heen af – het zal je wellicht niet verbazen.

Toch ben ik altijd weer geraakt als ik de antwoorden lees op de open vraag wat zij belangrijk vinden op het gebied van geloof, religie en levensbeschouwing. Ik noem bijvoorbeeld de geraaktheid door de problematiek in de wereld en het willen helpen van mensen die het moeilijk hebben. Ook hoe ze in een adem noemen dat ze niets met religie hebben en zelf diepgeworteld zijn in naastenliefde (dan vaak in andere bewoordingen), maakt me altijd enthousiast om echt met ze in gesprek te gaan na deze digitale vragen.

Zoeken in de kerk

Er is een rode draad in het leven van jongeren en in de ervaringen die ik opdoe in het onderwijs aan studenten, evenals de gegevens die ik uit onderzoek haal. En dat is: zij zijn op zoek. En zoals al gezegd: dat past zeker ook bij de leeftijd. Dat betekent niet dat wij (ouderen dus) hen antwoorden moeten geven. Het betekent dat wij hen in en met hun zoeken mogen zien, en er voor hen mogen zijn. Als ze rechtstreeks vragen naar de weg kun je die wijzen, maar meestal willen ze vooral serieus genomen worden in hun zoeken. Ik wens het de kerk toe dat ze op die manier met jongeren op pad gaan. En dan aansluiten waar zij al zijn samen, en niet afwachten tot ze weer in het kerkgebouw komen.

Specifiek aandacht voor jongeren

Jongeren worden in de reguliere zondagsvieringen in de katholieke kerk niet specifiek ‘bediend’. Na het vormsel is er nauwelijks ergens aparte aandacht voor deze leeftijdsgroep. Ik noem twee initiatieven die er wel uit springen.

Vooral ruimte bieden is super belangrijk; ruimte om samen te eten, te praten, het sociale aspect van je mening vormen

De wereldjongerendagen (WJD) zijn binnen de katholieke kerk het grootste evenement voor jongeren. Juist omdat de katholieke kerk een wereldkerk is, is dit een fantastische manier om dat te beseffen. Bovendien is dit erg passend bij jongeren van vandaag die via internet sowieso de hele wereld altijd kunnen bereiken en leven als ware wereldburgers. Het is fantastisch om met veel jongeren samen te vieren, te zingen en stil te zijn. Vooral dat laatste is diep ontroerend om mee te maken: honderdduizenden jongeren in stilte samen op een groot veld, biddend. De voorbereidingen voor Lissabon zijn in volle gang; in januari was er ter voorbereiding WJD@home op Ameland.

Een tweede voorbeeld dat ik uit wil lichten is de Tour of Faith. In bisdom Rotterdam is er maandelijks een ontmoeting met jongeren van zestien tot dertig jaar. Dit gebeurt steeds in een andere parochie, er wordt samen gevierd met bisschop Van den Hende, er wordt met elkaar gesproken en gegeten.
Het is mooi dat op deze manier jonge mensen elkaar kunnen ontmoeten. Vooral ruimte bieden is super belangrijk; ruimte om samen te eten, te praten, het sociale aspect van je mening vormen en die van anderen horen om daardoor zelf sterker te worden in wie jij wilt zijn in de wereld.

Ontmoeten centraal gesteld

Wat de voorbeelden met elkaar gemeen hebben is het sociale karakter; het elkaar kunnen ontmoeten. Juist dat gedeelte van ons kerk-zijn; gemeenschap zijn met werkelijk belangrijke zaken delen, is passend bij jongeren en hun levensfase. Alleen is het vaak het best bewaarde geheim van de kerk dat dat wordt geboden. Daarnaast vinden jongeren met ervaringen bij WJD of Tour of Faith, weinig gehoor in hun eigen parochie. Hoe kunnen we de deuren zo openzetten dat meer jongeren dit geheim ontdekken?

En de hamvraag: wie durft het aan om écht met jongeren te spreken? Is dat niet eng? Onvoorspelbaar? Ja, het is een prachtig risico: werkelijk luisteren naar elkaar en de ander in haar of zijn zoeken respecteren. Geen antwoorden geven maar ‘gewoon’ er zijn, naast iemand staan of lopen. Oud geleerd, jong gedaan?