‘Ik ben zelden zo diep gegaan, ik heb nog nooit mijzelf zo goed leren kennen als in die paar dagen, terwijl ik al jaren trouw naar de kerk ga. Waarom kunnen wij dat niet in de kerk? Discipelschapstraining zou daar toch over moeten gaan?’ Woorden van een man die voor zijn werk een paar dagen een verplichte coaching had.

Met die vraag van deze man zitten we midden in het thema van dit nummer. Hoe vormt de kerk ons? Leidt ons meedoen in de kerk tot karaktervorming en tot groei in ons menszijn? Of moet je daarvoor toch vooral op andere plekken zijn? We zien tegenwoordig heel veel aanbieders van persoonlijkheidsvorming, spirituele groei en werken aan jezelf. Velen zoeken daar ook naar, maar lopen de kerkdeur voorbij. Hoe terecht is dat? Hoe levensveranderend is het meedoen in de gemeente van Christus?

Leren leven

Een jaar geleden was er een themanummer van Ouderlingenblad over ‘De lerende kerk’ (nummer 1124, april 2021). Daarin stonden mooie bijdragen waarin zeker ook aandacht was voor iets als leren leven en karaktervorming, maar het viel me op dat het geen hoofdaccent was. Daarom keren we in dit nummer terug naar ‘de lerende kerk’ met nu wél echt het accent op dat leren leven. Waar en hoe kan de kerk ons daarbij helpen?

Als we dit thema aan de orde stellen, doen we dat niet vanuit de gedachte dat er in de kerk op dit vlak niets gebeurt. Want er gebeurt – vaak ongemerkt – juist heel veel! Het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) heeft daar al vaak op gewezen. Kerkmensen zijn relatief gulle gevers, ook aan seculiere doelen, en ze doen meer dan gemiddeld vrijwilligerswerk.

Vaak ongemerkt doet jouw meedoen in de kerk dus al iets met je en vormt het jou als mens. Maar als we levensverandering en groei in mens-zijn bewust zoeken, kunnen we dan ook in de kerk terecht? Daarover gaat dit nummer.

Kansen in de plaatselijke gemeente

We beginnen in de ‘gewone’ gemeente. Richard Saly, gemeentepredikant in Amsterdam, ziet dat veel leeractiviteiten in de kerk niet zo veel uithalen. Samengevat: het was een mooie, inspirerende avond, maar dat was het dan wel. Een vervolg ontbreekt. Hij is daarom in zijn gemeentewerk directer geworden: ‘wat zou je eigenlijk willen leren en hoe zou dat kunnen?’ Begeleiding binnen de gemeente wordt dan van belang.

Een tweede bijdrage, gericht op de plaatselijke gemeente, komt van de Zwolse predikant Jos Douma.

Hij maakt de beweging van leerregels naar 24/7 leefregels. Kloosterordes hebben daar altijd al oog voor gehad. Zo zijn er in de loop der eeuwen allerlei monastieke regels en ordeningen ontstaan. Hij ziet ze graag ook een plaats krijgen in de plaatselijke gemeente en is daarmee ook echt aan de slag gegaan. In zijn artikel vertelt hij erover.

Een derde artikel is van de hand van theoloog en pionierend ondernemer Tim Vreugdenhil. Hij schreef vorig jaar in zijn boek Opener dan ooit dat bij een kerk horen karaktervormend is. De verbinding met een kerk tilt je naar een hoger niveau van vrijheid, meent hij.

Die stelling daagde ons als redactie uit hem te vragen voor een bijdrage. ‘Durf je echt te verbinden!’ is de spannende én veelbelovende uitdaging die Vreugdenhil neerlegt bij de vaak individualistische jonge mensen met wie hij optrekt.

Vormende plekken buiten de ‘gewone’ gemeente

We kijken in het nummer ook naar karaktervormende plekken buiten de plaatselijke gemeente. We kwamen uit bij twee heel verschillende ‘oefenplekken’. Karaktervorming kan iets zijn dat je zoekt, maar het kan je ook overkomen. Het ‘risico’ op dit laatste is zeker in leef-en woongemeenschappen heel reëel. We zien binnen de kerken grote aandacht voor intensieve vormen van (geloofs)gemeenschap (zie het januarinummer van dit blad). Een dergelijke gemeenschap is altijd vormend en vaak ook confronterend, want je kunt niet om de ander en jezelf heen.

Frank Mulder schrijft daar vanuit zijn Utrechtse ervaringen heel eerlijk over. Hij ontdekte dat hij toch minder oké is dan hij dacht, maar vooral dat geloof in Jezus Christus echt uitmaakt.

Een heel andere setting vinden we binnen de werkgroep ‘In Christus heel’. Het is een interkerkelijke werkgroep die mensen uitnodigt zich in de veiligheid van een pastoraal gesprek uit te spreken over hun leven met alles wat daarin deugt en niet deugt en met alles wat vreugde geeft en wat zeer doet. In dit gesprek – vaak deel uitmakend van een retraite – neemt de voorbede een belangrijke plek in. Blokkades in iemands levensloop kunnen soms zo worden weggenomen of verkleind. Het predikanten-echtpaar Henk en Irma Jansen vertelt erover. Karaktervorming blijkt ook via de weg van innerlijke aanraking en genezing te gaan.

In een slotartikel pak ik nog een aantal zaken op rond karaktervorming. En in het volgende nummer komt een ‘Aan de slag’-artikel dat teruggrijpt op dit nummer. Het is een uitnodiging om met het thema van karaktervorming echt ook aan de slag te gaan. Zo voorkomen we dat ook dit nummer terecht komt in de valkuil die Richard Saly hierboven signaleert.