Menu

Basis

Kerk en aardbeving

Interkerkelijke maatschappelijke betrokkenheid in Groningen

In Groningen is nóg een ramp gaande, al decennia. Hoe hebben daar de kerken gereageerd? Wat kan ‘de kerk’ betekenen voor de mensen die er zo moedeloos van worden? En wat kunnen anderen weer leren van de situatie daar?

Op 12 augustus 2012 beefde de aarde in het gebied rond Huizinge, een dorpje in Groningen. De beelden van deze aardbeving kwamen in het nieuws. We zagen via een beveiligingscamera in een supermarkt in het nabijgelegen Middelstum hoe de producten uit de rekken naar beneden kwamen.

De aardbevingen in Groningen waren er al langer, maar nu schrok Nederland wakker. Was het zo erg? En de protesten in Groningen bereikten een ongekende hoogte; men was de aardbevingen meer dan zat. De Groningers ervoeren dit als zo onrechtvaardig.

De rijkdom had het gebied niet veel gebracht—wel waren de huizen gaan scheuren en ontwricht

De aardbevingen waren er al decennia. Eerst had het gaswinningsbedrijf een verband ontkend en tot nu toe was er niet veel gebeurd aan schadeherstel. Veel huizen hadden namelijk schade opgelopen. Steeds meer mensen voelden zich steeds onveiliger in hun woningen. De slechte staat van hun huizen leidde ertoe dat mensen zich steeds wanhopiger begonnen te voelen. De scheuren in de huizen leidden tot scheuren in de ziel.

Daar kwam ook nog bij dat de streek in de loop van de tijd economisch achterop was geraakt bij de rest van Nederland, ondanks de enorme kapitalen die er waren verdiend aan het aardgas. Die rijkdom had het gebied niet veel gebracht, alleen waren de huizen langzamerhand steeds verder gaan scheuren en ontwricht aan het raken.

Er volgde een periode van breed protest in Groningen. Maar wat deed de kerk? In eerste instantie eigenlijk niets. Begin 2014 kwam de vraag naar voren of de kerk ook hier een taak had. Dat was de reden om de hulp van de Theologische Universiteit in Groningen in te roepen. En dat leidde tot de conferentie ‘Kerk zijn op een bevende Aarde’. Die conferentie was het begin van het Platform Kerk en Aardbeving.

Platform Kerk en Aardbeving

Platform Kerk en Aardbeving is een platform van pastores, voorgangers en gewone gemeenteleden in het aardbevingsgebied. Het bijzondere aan Kerk en Aardbeving is dat er allerlei gezindten en richtingen te vinden zijn: Protestants, Doopsgezind, Rooms-Katholiek, Vrijgemaakt-Gereformeerd, Baptist en Evangelische- of Pinkstergemeenten. Een samenwerking met zo’n breed spectrum is ongekend en dan ook nog eens regio-breed. De aardbevingsproblematiek leidde ertoe dat de kerken ineens boven de schutting uit keken en gingen samenwerken. Zo leerde men elkaar ook beter kennen.

Ook trad Kerk en Aardbeving toe tot het Gasberaad—een samenwerking van allerlei maatschappelijke organisaties van landbouw, milieu en natuur, vakbonden, erfgoed, ondernemers, Vereniging Groninger Dorpen etc. Ook hier leidde de aardbevingsproblematiek ertoe dat verschillende organisaties elkaar gingen ontdekken en samenwerken. Bijzonder ook dat de kerken in dit maatschappelijk verband een plaats vonden. De kerken hebben geen belang te vertegenwoordigen en zijn diep geworteld in de samenleving. Dat geeft hen een eigen geluid binnen het Gasberaad.

Schadeafhandeling en onzekerheid

De maatschappelijke narigheid bleef voortduren. Weliswaar waren velen vlot geholpen bij het herstel van hun schade, maar anderen, met gecompliceerde schades aan hun huis, hadden meer en meer het gevoel in de kou te staan. Daarbij volgden de organisaties die schades afhandelen elkaar op, waardoor er een doolhof aan procedures ontstond.

Bovendien bleek schadeherstel alleen niet voldoende. De huizen in het aardbevingsgebied voldeden, wat betreft veiligheid, niet meer aan de normen die aan woningen worden gesteld. Dat betekende dat de huizen moesten worden versterkt. Soms kregen hele buurten te horen dat versterking van hun huis te duur was en dat er sloop en nieuwbouw zou moeten komen. Dat leidde tot een slepend proces waarbij de datum van uitvoering steeds verder naar achteren werd verschoven. En vaak leidde de hele operatie ook tot onderlinge onmin.

Ook moest (en moet, want het speelt nog steeds) men verhuizen naar zogenaamde wisselwoningen, waar men kon wonen totdat het eigen huis weer klaar was. Het was een proces dat een ieder op zijn eigen manier ervoer, maar dat in heel veel gevallen toch als vermoeiend werd ervaren.

Zo sleepte de hele zaak zich maar voort…

Inmiddels werd gaswinning verminderd en stopzetting van de gaswinning in het vooruitzicht gesteld. Daarbij werd ook besloten dat de versterkingsoperatie volgens andere normen zou moeten gebeuren. Dat leidde wéér tot onzekerheid. Velen hadden al meegemaakt dat hun huis was geïnspecteerd, maar hoorden er door deze verandering van beleid niets meer over. In sommige straten zat de voorbereiding van de versterkingsoperatie muurvast. In andere wijken was er veel onbegrip dat duurdere huizen in het sloop- en nieuwbouwtraject terecht kwamen en goedkopere en minder stevig gebouwde huizen in een versterkingstraject. En zo sleepte zich de hele zaak maar voort. En dan hebben we het nog niet gehad over de landbouw en veeteelt, de ondernemers etc.

Kerkelijke initiatieven

Wat kon de kerk hierin betekenen? Kerk en Aardbeving stelde vast dat al het gedoe leidde tot geestelijke nood. Het was slopend. En er was veel meer geestelijke nood dan de pastores aankonden. Bovendien is het gebied verregaand geseculariseerd en horen grote delen van de bevolking niet bij een kerkgenootschap.

Kerk en Aardbeving neemt daarom het initiatief om te komen tot Geestelijke Verzorging Aardbevingsgebied. Het platform zoekt samenwerking met het Humanistisch Verbond, Solidair Groningen-Drenthe (een maatschappelijke organisatie verbonden met het Rooms-Katholieke bisdom), het bisdom zelf, de Protestantse Gemeente Groningen en de Raad van kerken. Samen krijgen ze na veel gelobby in Den Haag de Geestelijke Verzorging Aardbevingsgebied van de grond. Een organisatie die de mensen opzoekt om een luisterend oor te bieden. Niet gebonden aan de overheid en één die er echt is voor de mensen. De organisatie groeit en vindt zijn weg naar mensen.

Maar wat ook belangrijk blijkt is om de pastores in het gebied bij de problemen te bepalen. In pastoraal opzicht ontstaat er zomaar een blinde vlek. Daarom werd er een studiedag georganiseerd waar geestelijk verzorgers en pastores elkaar ontmoetten. Ook hier waren weer mensen uit verschillende geloofsrichtingen aanwezig die een geanimeerd gesprek voerden met de geestelijk verzorgers. Opgemerkt werd toen dat het belangrijk is om een ontmoeting als deze ook met ouderlingen en diakenen te voeren. Ook zij hebben een taak hierin. Ook zij kunnen een blinde vlek hiervoor hebben.

Niet gebonden aan de overheid, een organisatie die er echt is voor de mensen

Een ander initiatief van Kerk en Aardbeving is ‘Op Verhoal Komen in Grunn’. Het is de Bijbel lezen binnen de context van de aardbevingen en de problematiek van de versterking. Verschillende avonden zijn er georganiseerd waarbij de Bijbel met andere ogen werd gelezen.

Hoe verder?

De gaswinning zal binnen enkele jaren beëindigd worden, volgens uitspraken van de regering. Maar als het dan zover is, zijn de problemen dan voorbij? Zullen de aardbevingen dan voorbij zijn? Zullen de buurten dan weer hetzelfde zijn als voorheen? Zal het vertrouwen in de overheid weer terug zijn? Zullen de wonden geheeld zijn?

De aardbevingen in Groningen zijn anders dan de vuurwerkramp in Enschede. Het is een ramp die zich voltrekt in slowmotion. Er is geen door een enorme explosie veroorzaakte puinhoop te vinden. Maar de schade door een lang en slopend proces is er wel. Daar heeft de kerk een taak te verrichten. Dat kan ook leiden tot nieuwe contacten over kerkmuren heen en zelfs met andere maatschappelijke organisaties. En dat is de moeite waard om verder aan te werken.

Marco (drs. M.G.J.) Roepers is als predikant verbonden aan de Protestantse Gemeente Loppersum, en ook lid van het Platform Kerk en Aardbeving, www.kerkenaardbeving.nl. (Deze link is inmiddels verlopen. Op https://pknvredekerkmaarland.nl/bericht-van-platform-kerk-en-aardbeving/ staat informatie.)

Wellicht ook interessant

Nieuwe boeken