Menu

Basis

Witte schaamte en schuld

Hoe een goedbedoelde vraag grensoverschrijdend en racistisch kan zijn.

De zwarte vrouw en ik, witte vrouw, zaten op 1 juli 2019 tegenover elkaar aan een feestelijk gedekte tafel in de kerk. We deden mee met het dialoogontbijt ter gelegenheid van Keti Koti, de (feest)dag waarop het afschaffen van de slavernij herdacht en gevierd wordt.
De bijeenkomst was bijna afgelopen en toen stelde ik haar gauw nog even die vraag. ‘Waar komt u oorspronkelijk vandaan?’ Een paar keer had ik zitten afwegen: Surinaams? Nee. Ghanees? Nee, ook niet. Misschien toch Keniaans. Of Somalisch? De vrouw keek me ongemakkelijk aan. Ik vroeg het nog een keer. Het was toch een onschuldige, belangstellende vraag?
We stonden op. Ik liep op haar toe om haar hartelijk te danken voor het gesprek. Zij knikte zuinig. ‘Jamaica’, zei ze en draaide zich om. En ik -bam! -begreep het ineens.
Heftige gevoelens van schaamte, misselijk. Mijn zelfbeeld maakte een diepe duik en ik hoopte dat niemand het opmerkte. Nee! Wat, als ze het vertelt aan M., de organisator van het ontbijt? Dat ik níet deug? Tóch niet.

HOKJE

Na enig nadenken begreep ik, dat ik me ten opzichte van deze vrouw schuldig had gemaakt, haar tekort had gedaan. Zij had het haarfijn aangevoeld. Dat ik haar in een etnisch hokje wilde stoppen. Haar identiteit terugbracht tot één kenmerk: haar zwarte kleur, haar Afrikaanse roots. Blijkbaar had dát mij het meest bezig gehouden, terwijl de opzet was om tijdens het samen eten de ander als medemens te ontmoeten. In een dialoog die niet uitgaat van wat ík wil weten, maar van wat de ánder mij wel en niet wil toevertrouwen.
Ik had bovendien haar ongemak genegeerd en haar daardoor nog verder in verlegenheid gebracht.

CONFLICTEN EN BLINDE VLEKKEN

Keti koti dialoogtafels draaien altijd om de nawerking van het koloniale en slavernijverleden. Ik ontkom niet aan de indruk dat dit zo’n situatie was. Zíj beleefd, correct – ik grensoverschrijdend, racistisch. Al vroeg ik het nog zo opgewekt en was mijn intentie niet lelijk. Om bewustwording van sociale en innerlijke conflicten, van blinde vlekken draait het daar bij de dialoogtafels ook altijd.

VERANTWOORDELIJKHEID

Bijna een jaar later, op 9 juni 2020, ging ik naar Amsterdam Zuid-Oost, naar de Black Lives Matter demonstratie. Een van de sprekers bedankte de witte demonstranten voor hun support. ‘Maar’, zei hij, ‘bespaar ons je schuldgevoelens. Daar kunnen we niks mee. Neem gewoon je verantwoordelijkheid!’

Greteke de Vries is predikant van de protestantse Muiderkerk in Amsterdam–Oost.
Samen met Stichting Keti Koti Dialoogtafel (zie ook het artikel uit Open Deur mei 2020) organiseert de Muiderkerk, voorafgaand aan de officiële herdenking van de afschaffing van slavernij, een dialoogontbijt voor ruim honderd deelnemers. Greteke de Vries is dan mede-organisator en gastvrouw.  

Wellicht ook interessant

Nieuwe boeken