Preken voor de camera, hoe doe je dat? tien tips…

Sinds een paar maanden preek je voor de camera. Je weet niet wie er kijkt, je hebt geen idee of iemand instemmend knikt, grinnikt, een traan wegpinkt of juist wegzapt. Hoe maak je contact? Hoe zorg je ervoor dat mensen blijven kijken? Tien tips voor zowel sprekers als cameramensen.

1. Evalueer geluid en beeld

Het lijkt een open deur. Toch gaat er op dit vlak veel mis. Bij slecht geluid haken mensen heel snel af. Sneller dan bij slecht beeld. Besteed dus aandacht aan goed geluid, zonder storingen, echo’s, gekraak of wind in je microfoon.

Naast goed geluid is het de vraag of het shot prettig is om naar te kijken. Je begrijpt al meteen dat dit een kwestie van smaak is. Maar filmen is een vak. Gebruik bijvoorbeeld deze vuistregels van de professionele cameraman (m/v):

• Zet de camera(lens) op ooghoogte van de spreker
  Voorkom dat het publiek op de spreker neerkijkt of naar hem opkijkt. Bij een spreker werkt een medium shot vaak goed. Daarvoor film je het hoofd en het bovenlijf. Zo kun je de gezichtsuitdrukking en handen goed zien.
• Gebruik de ‘Rule of Thirds’
  Verdeel je beeld van boven naar beneden en van links naar rechts in drieën. Mensen kijken makkelijker naar de vier kruispunten.
  Zorg dat de ogen van de spreker bijvoorbeeld op één van de bovenste twee kruispunten zitten.
• Zorg voor ruimte rondom de spreker
  Controleer of er voldoende ruimte naast de spreker is. Als je de spreker op 1/3 van links of rechts zet, plakt hij of zij niet vast aan de rand en is er ruimte voor een eventuele digitale presentatie.
  Zorg dat er ruimte boven het hoofd van de spreker te zien is. Controleer of er geen gekke dingen uit zijn of haar hoofd steken. Denk aan een plant of een lamp, et cetera.

2. Beoordeel het beeld vanuit het perspectief van de kijker

Wat zou je als kijker denken als je naar dit beeld kijkt? Ziet het er goed uit? Word je niet afgeleid? Vermijd schaduwen of grote lichtvlekken die afleiden.
Haal onnodige dingen uit beeld, omdat ze afleiden. Voeg zo nodig kleur toe, zodat het beeld niet te saai is. Denk aan een bos bloemen, of iets dergelijks.

3. Blijf jezelf ontwikkelen

Veel van de dingen die we in deze Coronatijd doen, doen we voor het eerst. Meestal gaat het niet in één keer goed.

• Neem de tijd om dingen goed te testen
  Test niet alleen een nieuw apparaat, maar ook een nieuw onderdeel van de digitale dienst. Of test wanneer de spreker uit het beeld beweegt.
• Je hoeft (meestal) niet zelf het wiel uit te vinden
  Kijk om je heen, vraag hoe anderen het aanpakken en kijk naar streams van andere kerken. Pas ideeën toe, probeer ze uit. Als je tijdens elke dienst iets kleins toevoegt of verbetert, maakt dat na een maand een wereld van verschil.

4. Alleen samen…

Als voorganger wil je préken. Je niet bezighouden met technische vragen over geluid, licht en montage. Ga dit avontuur daarom niet alleen aan.

Kijk rond welke gemeenteleden jou kunnen helpen en inspireren. Grote kans dat je nieuw talent ontdekt!

Vraag hen van tevoren mee te denken en praktische dingen uit handen te nemen. Schakel kinderwerkers en jeugdleiders in om iets te bedenken waar de jeugd behoefte aan heeft.

• Vraag gericht feedback
  Vraag aan gemeenteleden hoe de online dienst overkomt. Vraag tips aan gemeenteleden die meer verstand van camera’s hebben dan jij…

5. Kijk in de camera

Als iemand tijdens een gesprek geen oogcontact maakt, ben je geneigd af te haken. Online is dat niet anders. Kijk dus in de camera. Maak contact.

Toen ik voor het eerst aan een tv-programma meedeed, hamerde de regisseur erop dat ik aan ‘tante Truus’ moest denken: ‘Beeld je in alsof je met je tante praat. Praat zoals je normaal met haar zou praten. Kijk zoals je normaal kijkt.’

Kijk niet non-stop in de camera. Kijk weg als het kan. Vertel je bijvoorbeeld dat je aan het mijmeren was? Kijk gerust even opzij. Of vertel je dat je aan het bidden was? Sluit je ogen. Speel met de camera.

6. Gebruik ik, jij en u

Heb je helder wie er naar je kijken? Spreek hen aan zoals je dat zou doen als ze letterlijk voor je zaten. Denk aan zinnen als: fijn dat je weer vanuit de huiskamer meekijkt. Of: misschien ziet u uw kleinkinderen op dit moment niet (in plaats van: veel ouderen uit onze gemeente zien hun kleinkinderen niet).

Zo maak je het persoonlijk en kom je nog dichterbij in de huiskamer.

7. Gebruik je preeknotities handig

Hoe kijk ik in de camera als ik niet uit mijn hoofd preek? Die vraag hoorde ik de afgelopen maanden een aantal keer. Het antwoord is afhankelijk van wat je gewend bent. Een paar opties:

A. Je preekt zoals je altijd preekte

Je visie op de preek, de liturgie en de eredienst bepalen veel van je keuzes. Als het bij jou, jouw visie en de gemeente past, zet je de diensten voort als vóór de crisis. Op dezelfde plek. Met dezelfde manier van voorbereiding. Met dezelfde lengte. Met dezelfde preekstijl. Keek je eerst vaak op papier? Niemand zal gek opkijken als je dat nu ook doet. Het voordeel hiervan is dat je stijl herkenbaar is. Het grote nadeel is dat je luisteraars thuis veel sneller zijn afgeleid. Probeer daarom zoveel mogelijk in de camera te kijken, zodat je contact maakt. Kijk tijdens de stiltes naar de camera. Op die momenten laten je luisteraars bezinken wat ze hoorden.

B. Je preekt korter

Veel sprekers kiezen ervoor korter te preken. ‘Exegetische vondsten vertel ik later wel weer’, zeiden veel predikanten de afgelopen tijd. Ik raad je aan inderdaad korter te preken. Veel kinderen en tieners vinden het lastig om geconcentreerd te blijven. Daarnaast preek je niet alleen om informatie door te geven, maar ook om zichtbaar te blijven en de gemeenschap te ondersteunen. Daar heb je geen lange preek voor nodig. Ik zeg weleens uitdagend: hoe kunnen jouw luisteraars je lijn volgen als jij ’m niet eens kunt onthouden? Bij het preken voor de camera is dat extra belangrijk. Dat je snel de interesse wekt, een krachtige kern hebt, erkenning geeft aan de gevoelens van je luisteraars en activerend afsluit.

• Zorg dat je een manier vindt om die lijn makkelijk te onthouden
  Deelnemers van Geloofwaardig Spreken kiezen vaak voor de zogenaamde IKEA-mindmap met allerlei ezelsbruggetjes, waardoor je vrijer van papier spreekt. Of schrijf bijvoorbeeld je preek uit en noteer de kernwoorden in de kantlijn.
  Niemand vindt het overigens raar als je af en toe naar je aantekeningen kijkt. Zorg alleen dat het niet afleidt. Zoek zo snel mogelijk de camera weer op.

C. Je kiest een andere preekvorm

Sommige sprekers kiezen voor andere vormen. Denk bijvoorbeeld aan een vlog waarbij je buiten wandelt. Het idee van een vlog is dat het spontaan overkomt. Denk ook eens aan een preek in interviewvorm. Daarbij praat je natuurlijker, kijk je tussendoor eventueel op je aantekeningen of je bekijkt die als de ander in beeld is.

8. Oefen!

De enige manier om ergens beter in te worden is door het vaker te doen. Zo ben ik blij dat mijn preken van vijftien jaar geleden niet online staan. Je zult er gedurende de crisis beter in worden zodra je meer ervaring opdoet. Helemaal vanzelf gaat dat natuurlijk ook weer niet. In theorie zou je week in, week uit in dezelfde valkuilen kunnen stappen. Een paar tips om dat te vermijden:

• Oefen je preek zodat je losser van papier kunt preken en eraan gewend raakt naar de camera te kijken
• Neem het op en kijk het terug. Check je filmpje:
  • Ben je goed verstaanbaar?
  • Kijk je goed in de camera?
  • Komt je mimiek natuurlijk over?
• Vraag feedback op je proefopnamen

9. Profiteer van interactieve mogelijkheden

Online diensten brengen mogelijkheden met zich mee die je normaal niet hebt. Denk aan comments onder een YouTube-dienst, gebedsverzoeken delen in een WhatsAppgroep, koffiedrinken na de dienst via Zoom, et cetera.

10. Relax

Zodra je jezelf wijsmaakt dat je moet opboksen tegen online kerkdiensten van de Evangelische Omroep, schiet je in de kramp. Dat kun je niet. En dat hoef je niet. Jij bent jij. Je biedt troost en hoop. Woorden van troost en hoop klinken anders als ze van je eigen pastor komen.

Nog meer tips lezen?

Download Online preken in onzekere tijden: e-book digitale diensten, zie https://www.geloofwaardigspreken.nl/ebooks/. Bovenstaand artikel is een bewerking van de blogs https://www.geloofwaardigspreken.nl/voordecamera/ en https://www.geloofwaardigspreken.nl/filmen/ (m.m.v. tv-maker Reyald Bogerd).