Kies dan het leven!

Bij Deuteronomium 30,15-20, Psalmen 1 en Lucas 14,25-33(35)

Kiezen

Alle lezingen voor vandaag gaan over het thema ‘kiezen’. Mozes zegt tegen het volk dat de keuze voor de Eeuwige een keuze is tussen leven en dood. Lucas beschrijft Jezus’ oproep om te kiezen voor het volgen van Jezus, en Psalmen 1 schetst voor ons hoe het leven eruitziet van de mens die uit twee wegen gekozen heeft voor de weg van de Eeuwige. Kunnen deze teksten ons helpen in een tijd waarin we zo vaak uit zo veel dingen moeten kiezen dat we spreken van keuzestress?

Lucas geeft ons een handleiding. Allereerst zegt Jezus dat je prioriteiten moet stellen. Wie Jezus wil volgen, moet zijn ouders en familie, ja zelfs zijn eigen bestaan ‘haten’ (Lucas 14,26). De nieuwe vertalingen NBV en Bijbel in Gewone Taal (BGT) worstelen met deze vertaling van het Griekse werkwoord miseoo. De NBV omschrijft het als ‘breken met’, de BGT als ‘opgeven’ van familie en zelfs je eigen leven. Het bij Lucas gebruikte werkwoord wordt in de Schrift echter niet gebruikt voor actief haten, zoals we het in ons taalgebruik kennen. Het is meer zoals in het Eerste Testament het Hebreeuwse werkwoord sana’ wordt gebruikt voor diegene aan wie niet de voorkeur wordt gegeven (bijv. in Genesis 29,31, Deuteronomium 21,15-17 en 1 Samuël 1,5). Als je voor Jezus kiest, moet je je prioriteiten stellen. Matteüs keert het om en zegt: ‘Wie zijn ouders of familie liefheeft boven mij is mij niet waard’ (Matteüs 10,37).

Een zakelijke keuze

Lucas vertelt dat die keuze geen impulsief besluit is; je moet erover nadenken. Daarom volgen er twee korte gelijkenissen, één over de bouwers die eerst berekenen hoe ze een toren moeten bouwen en wat dat zal kosten (Lucas 14,28-30), en één over een koning die de voor- en nadelen van een oorlog afweegt (Lucas 14,31-32). Beide gelijkenissen zijn voorbeelden die in onze tijd nog altijd actueel zijn en die u in de preek duidelijk kunt uitwerken.

Maar vooral wordt duidelijk dat de keuze voor Jezus ook een zakelijke is. ‘Besef goed wat het je gaat kosten en hoe je leefwijze zal veranderen,’ lijkt Lucas ons te willen zeggen. Het is als het nadenken van een stel over de keuze voor een huwelijk. Natuurlijk is er de liefde als basis, maar het is zinnig voorbereid te zijn op de spanningen die kunnen ontstaan, bijvoorbeeld als de ene partner meer verdient dan de andere, of als je niet allebei kunt genieten van dezelfde muziek, of als de een gelooft en de ander niet. Kun je het dan volhouden met elkaar? Je gaat er samen voor zitten en maakt een plan en een berekening om te kijken of het lukt om samen iets op te bouwen. Is de liefde, het verbond smaakmakend genoeg om het leven goed te maken?

Het zout van de offergave

Want tot slot wordt gewezen op het zout, in Lucas 14,34-35, die in de lezing van vandaag zijn weggelaten, maar die er eigenlijk bij horen. Al snel komt de associatie met Marcus (9,50) en Matteüs (5,13) naar boven, waar de leerlingen vergeleken worden met (het) zout (der aarde). De BGT voegt die associatie ook in bij vers 34. Maar in Leviticus 2,13 staat dat bij ieder offer zout moet worden toegevoegd als teken van het verbond van de Eeuwige met zijn volk. Dus Jezus volgen en daarvoor offers brengen wordt ook gekleurd door het zout van het verbond met God. We zullen dus niet automatisch de associatie van het gebruik van zout bij Matteüs en Marcus moeten overnemen, waarbij de leerlingen gezien worden als het zout. Zout als teken van het verbond is meer de invalshoek van Lucas. Hij wil het verbond van de Eeuwige met zijn volk in de woorden van Jezus laten meeklinken.

Kiezen voor het volgen van Jezus houdt dus in prioriteiten stellen, en nadenken over de gevolgen van je keuzes zodat anderen je niet zullen bespotten (de gelijkenis van de toren). Het betekent het opgeven van je macht en vrede sluiten als je ziet dat je het niet kunt winnen (de gelijkenis van de koning). En je kunt het volhouden door het verbond met God, dat doorwerkt als zout bij al je keuzes.

Kiezen voor het verbond

Het zout brengt ons weer terug bij Mozes, die dringend aan het volk vraagt te kiezen voor het leven en tevens uitlegt hoe je moet leven in dat verbond: God vooropstellen, en niet vallen voor de goden en machten die om je heen zijn. Gaan in de wegen en de geboden die Mozes in de woestijn hoorde en die hij het volk zijn leven lang geleerd heeft (Deuteronomium 33,16-17).

Ook Psalmen 1 geeft aan hoe er gekozen moet worden uit twee wegen. Allereerst schetst de psalmdichter de weg van de rechtvaardige, die niet neerzit in de raad van de boosdoeners en die de Tora overpeinst en erop ‘kauwt’ (Hebr.: hagah = murmelen, prevelen; NB: ‘spellen’) dag en nacht (Psalmen 1,1-3). Dan wordt de weg van de boosdoeners beschreven, maar dat is een weg die op niets uitloopt (Psalmen 1,4-6).

Het is het bijzondere van de God van Israël dat wij zelf mogen kiezen of we op zijn aanbod van liefde ingaan. Het is geen sprong in het duister: de voors en tegens worden ons de hele Schrift door voldoende duidelijk gemaakt.