Komma komma komma

Het nieuwe en wonderschone dubbelalbum Komma van Tonnie alias ‘Broeder’ Dieleman ontstond na talloze uren wandelen in het oeroude krekengebied van Zeeuws-Vlaanderen. Dieleman maakte tijdens die wandeltochten aantekeningen, veldopnamen en foto’s. Ook luisterde hij naar de vele verhalen die daar de ronde doen. Dit alles resulteerde in een achttal liedjes en twee lange instrumentale stukken. Het geheel ademt weemoed, verlangen en rust.

KOM MAAR

Een van de mooiste liedjes op het album is Omer II. Op zijn vorige album wijdde Dieleman ook al een nummer aan Omèr Gielliet (1925-2017). Deze eigenzinnige priester leefde in het Zeeuws-Vlaamse Breskens. Hij was ook beeldhouwer, dichter en mysticus.

Het refrein van het liedje luidt ‘komma komma komma / ama gewoon ma mensen’. Dat is dialect, Zeeuws-Vlaams om precies te zijn: Dielemans moerstaal. Toen ik naar het refrein luisterde, verstond ik: ‘Kom maar, kom maar, kom maar.’ Intussen heb ik begrepen dat dit ook de betekenis is van het Zeeuws-Vlaamse ‘komma’. Zo stond Gielliet ook in het leven: iedereen was welkom bij hem. Hij ving bijvoorbeeld verscheidene vluchtelingen op.

ER KOMT NOG MEER

Tegelijkertijd is de gangbare betekenis van ‘komma’ ook van toepassing. Gielliets handtekening bestond namelijk uit een komma. Meer niet. Een komma is een leesteken dat veronderstelt dat er meer komt. Dat hoor je terug in het prachtige eerste couplet van het liedje. Het gaat over ontwortelde bomen die op het water drijven, maar ze drijven naar de overkant: een ontroerend beeld voor de doodsrivier waar je als mens doorheen moet. Maar het is wel de tocht naar de opstanding, naar dat-wat-na-de-komma-komt, bij wijze van spreken. Een komma kan niet zonder het zinsdeel ervoor. Eigenlijk is dat precies wat Dieleman met dit album wil: al die verhalen uit dat krekengebied, inclusief zijn eigen verhaal, aan ons doorgeven, zodat het weer deel wordt van ons verhaal.

DE WIND DIE WAAIT

In het liedje klinken ook de grote verhalen van de schepping en de herschepping door. In het tweede couplet gaat het immers over de ‘grote vogelgeest’. Dat doet denken aan de Geest die over de oervloed zweefde, in het bijbelse scheppingsverhaal. Het gaat over de wind die waait. Net als de Geest die waait waarheen hij wil en alles tot leven wekt.

De slotwoorden van het laatste couplet zijn mystiek en vol verlangen naar de toekomst. Die toekomst wenkt en mag ons leven nu al kleuren. Net zoals de klarinet het liedje zo fraai kleurt. Aan het slot vallen alle instrumenten weg en klinkt a capella het refrein: ‘Komma, komma, komma’ Zonder punt, want ik krijg het niet meer uit mijn hoofd. Het blijft in me zingen, als een eindeloos refrein.

Kees van den Berg is predikant van de Pauluskerk, behorend bij de Protestantse Kerk Gouda.