Landbouwpastoraat 3.0 – herderlijke zorg voor agrarisch ondernemers in postmoderne tijd

Het lijkt erop dat  moderne agrarische ondernemers en de kerkgemeenschap elkaar ontgroeien. Hoe kan de kerk, en in het bijzonder haar ambtsdragers, nog van betekenis zijn voor mensen die in de landbouw werkzaam zijn?
Pieter Knijff deed onderzoek naar deze vraag, voor zijn eindwerkstuk voor de opleiding Godsdienst pastoraal werker (aan de VIAA).

In de afgelopen decennia kreeg de Nederlandse landbouw te maken met globalisering. Dit bood met name grote kansen voor de export van Nederlandse landbouwproducten, maar tegelijkertijd werd ook de concurrentiepositie belangrijker; Nederland kon immers ook gemakkelijker importeren. Er was daarom meer aandacht nodig voor efficiëntie, concurrentie en economische resultaten. De landbouw reageerde hierop met specialisering, intensivering en bedrijfsvergroting.
Dit proces had echter ook nadelige gevolgen; milieuvervuiling, verlies van biodiversiteit, natuurverschraling, erosie en verarming van de plattelandsbevolking. Het lijkt erop dat de landbouwers voor deze negatieve gevolgen verantwoordelijk worden gehouden, terwijl deze verband houden met de keuzes en verantwoordelijkheid van de samenleving. Zij kan de negatieve gevolgen van de globalisering beïnvloeden met koop- en leefgedrag, politieke keuzes en het ondersteunen van duurzame organisaties. Vervolgens kunnen agrarische ondernemers daar hun bedrijfsvoering op aanpassen (iets wat overigens nu ook al gebeurt).

Ondertussen hebben kerken te maken met ontkerkelijking en secularisering. Vanwege een afname van het aantal leden en inkomsten gaan zij reorganiseren. Geloven is in deze tijd vooral een privéaangelegenheid geworden en de geloofswaarheden worden verschillend beleefd. Ook kerkleden zijn wereldburgers geworden en de digitale wereld heeft een belangrijke plaats verworven in de communicatie.

In dit onderzoek is aandacht besteed aan drie aspecten die belangrijk zijn voor het contact tussen agrariërs en de kerkelijke gemeente, namelijk: het verstaan van elkaar, normen en waarden die bij landbouw horen en pastorale nabijheid.
Ook is onderzocht hoe de kerkelijke gemeente haar aandacht voor agrariërs kan vergroten en hoe pastores beter toegerust kunnen worden om pastoraat te verlenen aan agrarische ondernemers.
Het onderzoek is gehouden voor de Werkgroep Kerken en Landbouw Fryslân en is uitgevoerd in plattelandsgemeenten in Friesland. De resultaten zijn voortgekomen uit interviews met agrarische ondernemers en pastores in de protestantse en katholieke kerk.

De resultaten samengevat

Uit het onderzoek komt naar voren dat christelijke agrariërs nauwelijks mogelijkheden hebben om met hun collega’s gedachten en gevoelens te delen over hun werk in relatie tot zingeving, overtuiging en de normen en waarden die daarbij horen. De geïnterviewde ondernemers geven wel aan dat geloof belangrijk voor hen is en dat ze vinden dat dit ook verbonden is aan hun werk.

Tevens laat het onderzoek zien dat het privégeloof van de agrarische ondernemer niet geheel overeenkomt met het institutioneel geloof. De agrariër voelt zich niet thuis in de kerkelijke gemeente of herkent zich niet in haar geloofsovertuiging. De oorzaak van de verwijdering tussen agrarische ondernemers en de kerk ligt dus niet in het zich onbegrepen voelen als agrariër, maar als gemeentelid. Dat ze agrarisch ondernemer zijn bepaalt wel mee wat hun verwachtingen zijn.

Uit het onderzoek blijkt verder dat de pastor zich bewust moet zijn dat hij het institutioneel geloof vertegenwoordigt en dat hij ook ‘zichzelf meeneemt’, wat voor verwijdering of onbegrip kan zorgen.

Tot slot werd duidelijk dat de kerkelijke gemeente eerst zelf de keuze moet maken voor een bewust leven. Pas dan zullen moderne agrarische ondernemers in dit proces worden meegenomen en erdoor worden geïnspireerd.

Geconcludeerd kan worden dat de kerk nieuwe activiteiten moet organiseren om de verbinding met agrarische ondernemers weer op gang te brengen. De Werkgroep Kerk en Landbouw Fryslân zou hierbij kunnen helpen.
Te denken valt hierbij aan activiteiten rondom ‘het bewuste leven’ in de gemeente, het organiseren van regionale of digitale activiteiten waar christelijke agrariërs gedachten en gevoelens kunnen delen en het verzorgen van een website waar pastores actuele informatie over de landbouw kunnen verkrijgen.

Lees de complete tekst van het eindwerkstuk van Pieter Knijff voor de opleiding Godsdienst pastoraal werker aan de VIAA:
Landbouwpastoraat 3.0- herderlijke zorg aan agrarisch ondernemers in postmoderne tijd.