Voormalig Aartsbisschop van Canterbury Rowan Williams kijk in dit werk naar het Oosten: naar de traditie van de Orthodoxe Kerk. Hij doet dit niet enkel met een historische blik, maar juist ook met zicht op het heden en de toekomst van de kerk. In het werk gaat hij in dialoog met denkers uit verschillende eeuwen en tradities – van Evagrius en Maximus Confessor tot het werk van de meer recente Maria Skobtsova en Sophrony Sakharov.
Liturgie als spiegel van de veelkleurige kerk wereldwijd
Veelkleurig vieren wereldwijd
Dit artikel is een gratis introductie op het themanummer van TussenRuimte over veelkleurig vieren wereldwijd (2021, nr. 4). Onderaan het artikel vind je de andere bijdragen uit het nummer. Ben je benieuwd naar andere nummers van TussenRuimte? Bekijk dan alle artikelen.
‘Liturgie is de bron van missie’, zegt de rooms-katholieke theoloog Slavko Krajnc. Zo’n uitspraak is niet helemaal onverwacht van iemand met een ‘traditionele liturgische achtergrond’. We kunnen de uitspraak ook omdraaien: zending is een bron voor liturgie. Waar nieuwe kerken ontstaan, begint het zoekproces naar een liturgische vormgeving van kerk-zijn die past in die specifieke context.
Er lijkt een opleving te zijn als het gaat om liturgie en missie. In de protestantse hoek verraste missioloog Stefan Paas velen met zijn pleidooi voor een ‘priesterkerk’ met een liturgisch en eucharistisch karakter. In die kerk wordt de wereld bij God gebracht in de liturgie en gaat het om de veelkleurigheid van de gemeenschap. In andere kerken is de eucharistie juist ook een bron van inspiratie voor een maatschappelijk gekleurde missie, en niet naar binnen gericht. Met een citaat van Niek Schuman: ‘… de weg van de liturgie kent vele kruispunten en vertakkingen.’
Hoewel heel wat artikelen in dit nummer over de Nederlandse situatie gaan, zijn we ook de variatie in de wereldkerk niet vergeten. Zo vroeg de oosters-orthodoxe theoloog Ion Bria aandacht voor de ‘liturgie ná de liturgie’, en vanuit de Filipijnen horen we over liturgisch theater waarin gebed én protest vorm krijgen. Omgekeerd klinkt in diverse artikelen door dat liturgie een bedding biedt waarin mensen heling en troost ervaren.
In de reportage benadrukt Roelie Reiling dat voor mensen met een beperking juist de gemeenschap – het samen zijn met God en met elkaar – warmte en geborgenheid biedt. En in het onderzoeksartikel krijgen we een indruk van de ‘sterrenkindjesviering’, waarin oude rituelen een nieuwe betekenis krijgen voor ouders die een baby verloren hebben.
Zo helpt liturgie ons ‘… om met alle heiligen onze plek te vinden als mensen van God’, om met Bernd Wallet te spreken.
De themaredactie van dit nummer bestaat uit Jaap Haasnoot, Marieke van der Giessen-van Velzen en Peter-Ben Smit.
Lees meer uit dit nummer van TussenRuimte
Petra Laagland Winder
Boaz van Luijk
Het is 1961, ergens in centraal Chili. De Duitse Wehrmacht-soldaat Paul Schäfer richt in de paradijselijke heuvels een leefgemeenschap op met de prachtige naam Sociedad Benefactora y Educacional Dignidad. In de jaren die volgen groeit Colonia Dignidad uit tot een nederzetting van driehonderd mensen, met twee landingsbanen, een school, een ziekenhuis, een restaurant en een energiecentrale. De bevolking bestaat overwegend uit Duitse immigranten en de voertaal is dan ook Duits. Paul is de ‘man van God’: naast oprichter is hij de religieuze leider van de gemeenschap.
Katerina Pekridou
Het thema van de 11e Algemene Vergadering van de Wereldraad van Kerken: ‘De liefde van Christus beweegt de wereld tot verzoening en eenheid’, bepaalt ons bij de kenotische, zichzelf ontledigende, liefde en de heerlijkheid van de Drie-enige God. In Christus zijn door de Menswording, het Lijden, de Verrijzenis en de Hemelvaart de mensen en de hele schepping verlost ‘uit de slavernij van de vergankelijkheid’ (Romeinen 8:21).
Jaap van der Giessen
Hoe vier je muziek en liturgie, als je met verschillende nationaliteiten en culturen samenkomt rondom een open Bijbel en het verkondigende Woord van God wilt laten klinken? Een impressie van wat er op dit vlak gebeurt in drie interculturele communities onder de vlag van de Protestantse Kerk in Nederland: ICF Gouda, Cross Culture Nieuwegein en Leef! Rotterdam-Zuid.
Rob van Essen
Stephan Sanders (1961) verrijkte de taal met ‘God-schaamte’. De titel van het boek alleen al maakt nieuwsgierig. Ook legt de schrijver er meteen zijn kaarten mee op tafel: een openhartig boek over zijn tastende en groeiende geloof in God. Een Zuid-Afrikaanse vader en Nederlandse moeder en via ‘de nonnen’ (kindertehuis) in een liefdevol rooms-katholiek adoptief gezin opgegroeid. Zolang hij ‘iets praktisch’ kon ‘doen’ in de kerk voelde hij zich er thuis: zingen in kinderkoor, fluitspel. Secularisatie, de onstuimige jaren zeventig, met veel lawaai ‘uit de kast’ komen als homoseksueel: hij werd – mijn woorden – een evangelist van het ongeloof en seksuele vrijheid. Zo was dat vroeger.
Renate Japenga
Het kerkelijk leven is nogal eens gericht op mensen die hun verstand kunnen inzetten om te geloven. En zo is het vaak ook georganiseerd. Maar wat als je dat niet kunt? Mag je dan ook meedoen in de kerk? En hoe dan?
Tom de Haan
Al vijfendertig jaar is er in de zomermaanden een dagelijks middaggebed in de Grote of St. Bavokerk in Haarlem. Soms zijn er twee bezoekers, soms vijftien. Altijd is er een organist en een liturg. De opzet is heel simpel: welkom, lezing, stilte, Taizé-lied, gebedsmoment met kaarsjes en intenties, Liedboeklied en zegen.
Peter-Ben Smit
In de Iglesia Filipina Independiente (IFI) worden toekomstige priesters ook opgeleid in liturgisch theater. Diaken dr. Danilo Ito, ‘Deacon Danny’ zoals studenten hem noemen, geeft hier op het Filipijnse Aglipay Central Theological Seminary (ACTS) leiding aan. Hij brengt ervaring als theoloog, pedagoog en stand up comedian mee in zijn bijzondere onderwijs, dat vorm krijgt in de theatergroep ACTS Teatro.