Lourdes een bedevaart

Een lange rij mensen schuifelt voetje voor voetje langs een holte in de rotswand. Boven hen een beeld van Maria. Net voor de holte staat een altaar, maar de mensen concentreren zich op de rotswand. De meesten strijken met hun hand over de rots. Vele honderden miljoenen handen hebben in honderdvijftig jaar de rots glad gemaakt. Een enkeling drukt zijn lippen op de rots. Sommigen hebben een foto bij zich die ze ook op de rots drukken. Velen maken een kruisteken. In een enorme ondergrondse kerk vieren twintigduizend gelovigen de mis. Liederen, gebeden en de Schrift klinken in het Italiaans, Frans, Spaans, Engels, Duits en Nederlands. De refreinen van de liederen kunnen door iedereen meegezongen worden.

In de middag trekt een stoet over het bedevaartsterrein voor de sacramentsprocessie. Het Allerheiligste—een grote geconsacreerde hostie—wordt meegedragen in een monstrans. Liederen en gebeden klinken. In eenvoudige regels wordt de intentie van de processie toegelicht: ‘Wij stappen op met Jezus, Hij stapt op met ons’, zegt een Vlaamse pater. Aangekomen in de ondergrondse Pius X-kerk wordt het Allerheiligste op het altaar geplaatst. Mensen aanbidden knielend Jezus in het heilig Sacrament. Ten slotte wordt in stilte met de monstrans de zegen gegeven aan de zieken.

’s Avonds verzamelen duizenden zich met een kaarsje in de hand voor de lichtprocessie. In feite wordt al lopend de rozenkrans gebeden. Een groot Mariabeeld wordt meegedragen. Als het langzaam donker wordt, verandert de processie in één lichtzee. Telkens klinkt het Lourdeslied: ‘Te Lourdes op de bergen … Ave, ave, ave Maria’.

Een groepje mensen loopt de kruisweg. Bij iedere statie wordt even stilgestaan. Een pastor verbindt het lijden van Christus met de ervaringen van ziekte, rouw en verdriet binnen zijn eigen pelgrimsgroep. Een enkele strofe wordt gezongen, een Onze Vader en weesgegroet gebeden. Verder trekt men in stilte in zichzelf gekeerd van statie naar statie.

In een van de vele kleinere kapellen is een pelgrimsgroep samengekomen voor een viering met handoplegging. Na een lezing, gebeden en liederen komen gelovigen naar voren en krijgen van de aanwezige priesters en diakenen in stilte de handen opgelegd. Sommigen zijn zichtbaar aangedaan.

Onderdompeling

Een dag of vijf lang laten mensen zich in Lourdes onderdompelen in tal van vormen van liturgie en vroomheidsrituelen. Nu eens bidt men alleen of in een kleine groep bij de grot, dan weer viert men de eucharistie of een andere viering met de eigen pelgrimsgroep van vijftien tot vijftig mensen of met alle Nederlanders samen in een groep van enkele honderden, of men voegt zich met soms wel tienduizenden in de internationale mis en processies.

Anders dan thuis is er ruim de tijd om het samen vieren ook met elkaar te delen. Lopend gaan mensen met elkaar in gesprek. Op het terras bij de koffie of in het hotel wordt het gesprek verder gevoerd. Ik ken geen plek waar leven en liturgie zo op elkaar betrokken worden. Doordat een priester, diaken of pastoraal werker de hele week met een groep optrekt, kan hij de gehoorde ervaringen ook meenemen in de verkondiging of andersom: het verkondigde in het individuele of groepsgesprek verbinden met het levensverhaal van mensen. Maar het zijn vooral de mensen zelf die met elkaar hun ervaringen delen.

Lourdes biedt daarbij in de eerste plaats troost. Mensen—ziek en gezond—vertellen over de kracht die ze er op doen, over tot rust komen en er weer tegen kunnen. Maar er is ook de uitdaging van het omgaan met elkaar, de een helpt een week lang een ander, jongeren helpen ouderen en zieken. Ze worden geconfronteerd met de broosheid van het leven. Een kleine week lang is geloof volstrekt vanzelfsprekend. Jongeren ontmoeten andere jongeren, gelovigen maken het vitaal kerk zijn mee. Voor velen is het ook een ontdekking van de katholiciteit van ons kerk zijn door het samen vieren met vele nationaliteiten.

Oorsprong

Het begon in Lourdes toen op 11 februari 1858 de Maagd Maria verscheen aan de veertienjarige Bernadette Soubirous. Deze verschijningen duurden tot 16 juli. In die tijd zag zij achttien keer Maria. Iets minder in kerkelijk jargon geformuleerd kunnen we ook zeggen dat Bernadette Soubirous achttien keer een intense religieuze beleving had, waarbij ze een jonge vrouw zag, die zijzelf gaandeweg de verschijningen als Maria interpreteerde. Enkele jaren later verklaarde de Kerk de verschijningen als authentiek. Bedevaarten kwamen op gang en zijn sindsdien niet opgehouden. De verschijningen worden in de verkondiging telkens verbonden met en evangelisch geduid vanuit het adagium dat authentieke verschijningen geen nieuwe boodschappen brengen, maar altijd in lijn met de evangelische boodschap dienen te zijn. In Lourdes is dat met name de erkenning van de persoon—mogen zijn zoals God je bedoeld heeft—als tijdens de eerste verschijningen Bernadette als ziekelijk, arm meisje uit de sociale onderlaag het vriendelijk glimlachend gezicht van de dame ziet. Daarnaast is er de notie van boete en vergeving uitgedrukt in de ontdekking van de bron.

Persoonlijk

Lourdes is voor mij als nuchtere Nederlandse katholiek de plek geworden waar ik in een ‘tweede naïviteit’ (Paul Ricoeur) mijn geloof hervonden heb als een geloof dat alle zintuigen aanspreekt. Ook hier is het geloof uit het gehoor in de verkondiging, maar ook de andere zintuigen worden aangesproken door het wassen van het gezicht met en drinken van het water uit de bron, het aangeraakt worden in de viering met handoplegging, het lopend vieren in de processies, het voelen van de rotswand—de Heer is mijn rots—, het ruiken van de wierook en de geuren van duizenden brandende kaarsen, het zien van het Mariabeeld, ook al zei Bernadette dat het beeld niet leek op wat zij gezien had. Lourdes werd door de intense ontmoetingen en geloofsgesprekken ook de plek waar ik mijn roeping tot diaken ontdekte. Als het enigszins kan, ga ik er ieder jaar weer naar toe om mensen op hun bedevaart te begeleiden, maar ook om zelf weer even aan de Bron gelaafd te worden.