Menu

Basis

Maria, een kwetsbare zwangere

Bevallingen vinden thuis plaats, of in het ziekenhuis, of in een geboortecentrum – een beetje tussen thuis en ziekenhuis in. Voor alle baby’s willen we graag een kansrijke start. Hoe kan dat het best? Over kwetsbare zwangeren en hun kinderen…
INGE BOESVELD
Mw. dr. I. Boesveld-Haitjema is van oorsprong verloskundige, werkzaam als zelfstandig adviseur in de geboortezorg en getrouwd met Theo Haitjema, emeritus predikant in Leidschendam.

De geboorte van een kind is iedere keer weer een wonder. Als moeder, maar ook als verloskundige heb ik dit wonder verschillende keren mee mogen maken. En iedere keer weer realiseer je je dat een wonder niet altijd helemaal vanzelf gebeurt. Maria weet er alles van: als zestienjarige heeft zij haar kind ter wereld gebracht in een stal, omdat er voor haar geen plaats was in de herberg. Ze moest als hoogzwangere op reis. Dat is op zich al een ongewenste situatie, maar als je dan ook niet kunt bevallen op een warme, rustige en veilige plek? Toch overkomt dit momenteel ook vrouwen in Nederland.

Een barende vrouw kan nogal eens niet terecht in een ziekenhuis dichtbij

Plaats van bevalling

In Nederland kunnen vrouwen, waarbij de zwangerschap zonder problemen is verlopen, zelf kiezen waar ze willen bevallen: in hun eigen huis, poliklinisch in het ziekenhuis of in een geboortecentrum. Dit is uniek in de Westerse wereld, er zijn maar weinig landen waar vrouwen zelf die keuze mogen maken. De afgelopen jaren willen echter steeds minder vrouwen thuis bevallen. In de tijd dat ik geboren ben (ruim vijftig jaar geleden) was het percentage thuisbevallingen rond de 70%. Vijfentwintig jaar later (toen mijn kinderen geboren werden) was dit percentage gedaald naar 30%. Momenteel wordt nog geen 13% van de kinderen thuis geboren. Het aantal kinderen dat jaarlijks ter wereld komt in Nederland (rond de 170.000) is echter niet gedaald. Met als gevolg dat de afgelopen jaren de druk op de verloskamers in ziekenhuizen enorm is toegenomen.

Bovendien is het aantal ziekenhuizen waar je kunt bevallen de laatste jaren afgenomen. Ook is er in veel ziekenhuizen een tekort aan verpleegkundigen en kraamverzorgenden. Het gevolg is dat er in verschillende regio’s minder verloskamers beschikbaar zijn voor poliklinische bevallingen. Hierdoor komt het regelmatig voor dat een barende vrouw niet terecht kan in een ziekenhuis dichtbij haar huis om te bevallen. Soms moet een verloskundige verschillende ziekenhuizen bellen voor zij een plekje heeft voor haar bevallende vrouw. Oók als er een spoedsituatie is en iemand bijvoorbeeld voor een ingreep van thuis naar het ziekenhuis vervoerd moet worden. Geen plaats… Er lijkt weinig veranderd sinds de geboorte van Jezus.

Geboortecentrum

Geboortecentra zouden een goede oplossing kunnen zijn in gebieden waar een tekort aan verloskamers is of het ziekenhuis te ver weg is om veilig thuis te kunnen bevallen. Een geboortecentrum is een plek waar vrouwen met een laagrisico op complicaties tijdens de bevalling kunnen bevallen onder leiding van een verloskundige (of verloskundig actieve huisarts). Indien er toch problemen ontstaan tijdens de bevalling wordt de zorg overgenomen door een gynaecoloog in het ziekenhuis. Een geboortecentrum kan volledig los van een ziekenhuis zijn, bijvoorbeeld in gebieden waar de afstand tot een ziekenhuis te ver is. Indien er in zo’n centrum tijdens de bevalling toch problemen optreden, moet de barende vrouw met de auto of ambulance naar het ziekenhuis vervoerd worden. Een geboortecentrum kan ook aanpalend aan een ziekenhuis liggen. Bij een verwijzing naar de gynaecoloog tijdens de bevalling, kan de vrouw in een rolstoel of bed naar de verloskamers van het ziekenhuis gebracht worden. Ook zijn er geboortecentra waarbij een vrouw op de verloskamer kan blijven mochten er zich problemen voordoen tijdens de bevalling: niet zij hoeft verplaatst te worden, maar het team van zorgverleners komt naar haar toe.

Een geboortecentrum is een prima keuze vo or vrouwen die niet thuis willen bevallen

Tussen 2013 en 2016 heeft in Nederland het Geboortecentrum Onderzoek plaatsgevonden. De algemene vraag in dit onderzoek was of geboortecentra een toegevoegde waarde kunnen hebben voor het Nederlandse verloskundige systeem. In 2013 waren er 23 geboortecentra, verspreid over heel Nederland. Geen enkel geboortecentrum blijkt hetzelfde te zijn. Wel hebben alle centra een huiselijke uitstraling, met voorzieningen die een normale bevalling zoveel mogelijk kunnen ondersteunen. Eerder onderzoek heeft uitgewezen dat dit een bevalling het beste kan bevorderen. Denk bijvoorbeeld aan de aanwezigheid van een douche of (beval) bad, baarkruk, skippybal of gedempt licht.

Geboortecentrum prima keuze

Uit de resultaten van het onderzoek bleek dat er geen verschil in kwaliteit van zorg was tussen bevallingen van vrouwen die in het ziekenhuis of die in een geboortecentrum wilden bevallen. Ook gaven zij dezelfde waardering en waren de kosten vergelijkbaar. Het maakte verder niet uit hoe ver het geboortecentrum van de verloskamers van het ziekenhuis lag of hoe het georganiseerd was: werd er wel of niet intensief samengewerkt tussen verloskundigen en gynaecologen bijvoorbeeld. De conclusie was dan ook dat een geboortecentrum een prima keuze is voor vrouwen die ervoor kiezen om niet thuis te bevallen. Bij vrouwen die thuis wilden bevallen waren overigens de zwangerschapsuitkomsten en de waardering beter en de kosten lager.

Je zou verwachten dat het aantal geboortecentra, gezien de capaciteitsproblemen in de ziekenhuizen, toegenomen zou zijn de afgelopen jaren. Het tegendeel is echter waar: veelal hebben financieringsproblemen ertoe geleid dat er juist een afname te zien is van het aantal centra.

Kinderen van kwetsbare zwangeren krijgen vaker een valse start en beginnen met achterstand aan het leven

Teleurstellend

De resultaten van het onderzoek waren voor met name de voorstanders van integrale geboortezorg best een beetje teleurstellend. Sinds uit een Europees onderzoek bleek dat de perinatale sterftecijfers in Nederland niét bij de laagste van Europa behoorden, werd door velen de oorzaak hiervan gelegd bij een gebrekkige samenwerking tussen eerste- en tweedelijns zorgverleners. Meer integratie van zorg, waarbij de zorg rondom de zwangere georganiseerd zou moeten worden, zou betere kwaliteit van zorg opleveren. Het onderzoek gaf aan, dat het voor zowel de zwangerschapsuitkomsten als de waardering en kosten niet uitmaakte hoe het geboortecentrum georganiseerd was. Zogenaamde ‘geïntegreerde geboortecentra’, die vanuit een intensieve samenwerking tussen eerste-en tweedelijns zorgverleners georganiseerd zijn, hadden geen betere resultaten dan centra van uitsluitend verloskundigen. Terwijl de insteek vanuit overheid en zorgverzekeraars nu juist was om de geboortezorg meer in te richten vanuit een intensieve samenwerking tussen de verschillende betrokken beroepsgroepen. Waarschijnlijk komt dit, doordat integrale geboortezorg met name belangrijk is voor vrouwen met een hoog risico op het optreden van complicaties: zogenaamde ‘kwetsbare zwangeren’. Deze vrouwen bevallen meestal niet in een geboortecentrum, maar vaak in het ziekenhuis.

Valse start

Kinderen van kwetsbare zwangeren krijgen vaker een valste start, doordat zij te vroeg geboren worden, te weinig wegen bij de geboorte of beide. Een baby die tijdens de eerste 1000 dagen van het leven blootstaat aan stress, slechte voeding, rook, mishandeling of andere risicofactoren, begint met een achterstand aan zijn of haar leven. Dit zorgt ervoor dat deze kinderen zich op fysiek, mentaal en sociaal gebied minder goed kunnen ontwikkelen. Die eerste 1000 dagen beginnen al in de buik. Voor de gezondheid en ontwikkeling van een kind zou het niet uit mogen maken waar hij of zij geboren is. Daarom is het zo belangrijk dat ieder kind dezelfde kansen krijgt.

Kansrijke start

Lang niet alle kwetsbare zwangere vrouwen en jonge kinderen die risico’s lopen, worden op dit moment gesignaleerd door zorgverleners, waardoor zij de juiste ondersteuning of hulp mislopen. Daarom heeft het ministerie van VWS het stimuleringsprogramma ‘Kansrijke Start’ opgezet. Hierdoor kan voor gemeentes geld beschikbaar komen om betere samenwerking op te zetten tussen alle zorgverleners die betrokken zijn bij de zorg voor kwetsbare zwangeren, zowel uit het medische als het sociale domein. Met als doel: meer kinderen een kansrijke start geven! Ik zie hier ook een belangrijke rol voor de plaatselijke kerken. Het herkennen van kwetsbare zwangeren en ze doorverwijzen naar de juiste hulp en ondersteuning kan een belangrijke pastoraal-diaconale taak zijn. Ouderlingen en diakenen van de kerk komen bij veel mensen over de vloer. Daar zie je meer dan op straat. Een goede aanvulling om meer kwetsbare zwangeren en jonge kinderen die risico’s lopen op te sporen. Wist u verder dat vrouwen in armoede 30-60 % meer kans hebben op medische risico’s? En deze kinderen dus meer kans om een valste start te maken in hun leven? Ligt hier niet een belangrijke taak voor de kerk?

Maria

Tiener en onverwacht zwanger, als door een wonder: in onze tijd zouden we Maria een ‘kwetsbare zwangere’ noemen. Een zwangere die extra zorg en aandacht behoeft, met vanzelfsprekend een warme, rustige en veilige plek om in alle rust haar kind te kunnen baren. Het is te begrijpen dat zo’n plek voor Maria, in bezettingstijd, moeilijk te realiseren was. Gelukkig is het met Jezus wel goed gekomen. Het is te hopen dat ongewenste, risicovolle situaties in onze tijd, vaak het gevolg van onvoldoende beschikbare middelen, snel tot het verleden behoren en dat het met álle kinderen die nu geboren worden ook goed komt. Maar dat spreekt niet vanzelf…

Wellicht ook interessant

Nieuwe boeken