Basis

‘Meehelpen met de missie van Christus’

Father John Onoja, Nigeriaans priester in Eindhoven

In Nederland werken een aantal priesters die vanuit het buitenland door de Rooms Katholieke Kerk hiernaartoe zijn gezonden. Hoe krijgt de Rooms Katholieke Kerk als wereldkerk vorm met de inzet van priesters en missionarissen van buiten Europa? Wat zijn de obstakels? Via het Nijmegen Institute for Mission Studies kwam TussenRuimte in contact met de Nigeriaanse priester en spiritijn John Onoja in Eindhoven en sprak hem via Zoom.

Er zijn steeds minder priesterstudenten in Nederland. Volgens Eenvandaag[1] nam daarom voormalig Bisschop Wiertz het initiatief om studenten vanuit het buitenland in Nederland de priesteropleiding te laten volgen. Dit jaar zijn er 45 studenten, met 16 verschillende nationaliteiten. Zij blazen de kerk nieuw leven in.

Ondertussen zijn er meer bisdommen die buitenlandse priesters naar Nederland halen, al zijn er ook bisdommen die eerder kiezen voor minder parochies dan voor meer priesters.[2] Bisdom Rotterdam en Den Bosch hebben inmiddels structurele contacten met congregaties in het buitenland die hun studenten naar Nederland sturen. Ook zijn er priesters die na de opleiding in eigen land naar Nederland komen om hier te werken. Op dit moment komt 23 procent van de rooms-katholieke priesters in Nederland uit het buitenland. Dat zijn er 109, afkomstig uit bijvoorbeeld Columbia, Afrika, India, Polen, Oostenrijk. De wereldkerk in Nederland …

Missionarissen die vanuit het buitenland in Nederland komen werken, volgen eerst de jaarlijkse ‘acculturation course’ van het Nijmegen Institute for Mission Studies. Het NIM, in 1992 opgericht, is een instituut voor niet-westers christendom, interreligieuze dialoog en gemeenschappelijk missie en coördineert praktijk-georiënteerd onderzoek en activiteiten van de leerstoel van Missie Studies aan de Radboud Universiteit. In het eerste semester van 2020-2021 hebben vijf studenten deze cursus gevolgd.

Heeft de Rooms-Katholieke Kerk een bewust beleid om priesters uit andere landen in te zetten?

‘Dat is inderdaad bewust beleid. Er is in Europa ook een tekort aan priesters, maar dat is niet de reden: het gaat om meehelpen met de missie van Christus. De Congregatie van de Heilige Geest heeft een hoofdkwartier in Rome en ze hebben een poule van priesters die ze als missionarissen uitzenden naar waar ze nodig zijn. Na een aantal jaren kan dat dus ook weer een ander land zijn.’ de twee jaar dat ik stage liep in Algerije: een compleet andere cultuur dan waarin ik zelf was opgegroeid. Je moet ook een andere taal leren om te kunnen communiceren .’

Hoe ben je ontvangen in Nederland en hoe zijn de afgelopen tien jaar geweest?

‘Toen ik eind 2009 aankwam in Nederland was het koud, het was winter. Mijn collega-priester en ik werden opgehaald door iemand die we al kenden samen met een Nederlandse priester die Engels sprak. Dat is beleid van de congregatie, zodat je meteen een bekend gezicht ziet en je op je gemak voelt. Ze hadden jassen voor ons meegenomen. Daardoor voelden we dat we op een veilige plek waren. We kregen wat we nodig hadden om ons pad te gaan. Al met al was het een heel positieve eerste indruk.

Had je tijdens je studie al het plan om in een ander land als priester te gaan werken?

‘Tijdens mijn studie koos ik voor het vak Missiologie. Dan leer je al een andere ‘mindset’, omdat je je oriënteert op het werken en leven in een andere cultuur na je priesteropleiding. Tijdens de studie ga je als apostel naar het buitenland om je zes weken onder te dompelen in een cultuur anders dan je eigen cultuur. Een voorbeeld daarvan is ook Daarna was het belangrijk voor mij om de taal te leren zodat ik contact kon leggen met mensen.

De Congregatie van de Heilige Geest, ook wel Spiritijnen genoemd, is gevestigd in meer dan 57 landen met samen ongeveer 3000 leden. Hun spiritualiteit wordt gekenmerkt door de Geest: ‘Wij komen allen uit verschillende culturen, werelddelen en landen, ieder met een eigen achtergrond. De Geest van Pinksteren heeft ons samengebracht in één grote gemeenschap, de congregatie. De verscheidenheid van culturen wordt door ons gezien als een rijkdom en onze eenheid getuigt van de verzoening in Christus.’[3]

Het was wennen. In Nigeria ga je direct werken in de kerk. In Nederland moest ik eerst naar de bisschop die mij een zending gaf. Daarna moest ik een Verklaring omtrent Gedrag aanvragen bij de gemeente en ging ik door een heel proces heen. De tweede indruk had een grote cultuurshock kunnen zijn als de opleiding in Nigeria geen trainingen had gegeven om me hierop voor te bereiden. Van missionarissen die workshops kwamen geven over hun eigen ervaringen leerde ik wat ik kon verwachten als ik in een andere cultuur of in een ander land terecht zou komen. Dan hoor je dat je je eten zult missen omdat daar het eten anders is. En er worden vragen behandeld zoals: Hoe ga je om met je eigen achtergrond en die van de mensen in het land waar je komt te wonen? Ik leerde hoe de mensen dingen doen en waarom ze dat zo doen. Zo leer je hoe je kunt leven als missionaris. In Nederland moest ik nog een inburgeringscursus doen.

Bij het leren leven en werken in een nieuwe cultuur leren gaat om ‘enculturation’ en ‘acculturation’. Je eigen cultuur leren kennen en daarna een nieuwe cultuur leren kennen. Dat is niet je eigen cultuur weggooien, maar een nieuwe cultuur leren waarderen. Dat kan soms conflicten opleveren. Maar ik laat me leiden door twee principes: Zijn de waarden verenigbaar met het evangelie? En wat zegt de kerk?’

Is racisme een thema binnen de Rooms-Katholieke Kerk?

‘Er wordt veel over gepraat, over de geschiedenis en wat er is gebeurd en door wie. Zelf heb ik weinig ervaring met racisme of discriminatie. Ik krijg wel eens commentaar van mensen. Dan vragen ze waarom ik hier ben en of ik in een asielzoekerscentrum woon. Mijn zwarte huidskleur roept vragen op. Of je wordt er uitgepikt op het vliegveld. In Nederland is racisme geen onderwerp om openlijk over te praten. Je leest wel ervaringen van mensen met racisme in de krant. Ik werk met expats en studenten en ook daar hoor ik van tijd tot tijd de verhalen over discriminatie en dan praten we erover. Dat gebeurt dan meestal in een-op-een gesprekken. Maar er wordt niet over gepraat als een thema.

In Nederland hebben de Spiritijnen nu nog vijf communiteiten met samen ongeveer negentig mensen. Eén daarvan zit in Eindhoven, ook wel het Missionair Team Eindhoven genoemd. Het MTE is een internationale gemeenschap, opgezet als een missionair project, met aandacht voor gemarginaliseerde mensen, voor gerechtigheid, vrede en integriteit van de schepping, voor jonge mensen (o.a. door jongerenreizen naar Afrika en Brazilië te organiseren), alsook voor het pastoraat onder mensen met een migratieachtergrond.[4]

In Nigeria dóen we de dingen. Nederland heeft een maatschappij waarin er voortdurend gepráat moet worden. Je moet over alles een mening hebben. Als er iemand gediscrimineerd wordt en je ziet het, dan moet je er iets van zeggen.

‘In Nigeria dóen we de dingen, in Nederland moet er gepráat worden’

In onze gemeenschap wordt er veel met elkaar over gesproken, zodat je geen barrières hebt tussen de priesters en medebroeders. We maken geen tweedeling, we spreken niet over een ‘Afrikaanse broeder’ of een ‘Nederlandse broeder’: in het spreken en schrijven zijn het gewoon je broeders. Het werk in de parochie is verdeeld en ieder in het pastoraal team heeft twee kerken om voor te zorgen. Dat is heel duidelijk. Mensen zullen niet speciaal vragen naar een Nederlandse priester, het is gewoon zo dat bij die kerk die priester hoort. Dat is heel bewust.’

Welke stappen kunnen we in de kerk zetten op weg naar een maatschappij zonder racisme?

‘We moeten meer praten over racisme om bewustwording te creëren, bijvoorbeeld op conferenties en seminars. We moeten ook meer samenwerken met priesters in Afrika en India, om zo de diversiteit in kerken te laten zien. Er zijn niet alleen maar witte Nederlandse priesters in de kerk. De priester die Christus representeert is heel divers. Hij is ook niet gebonden aan een plaats, maar komt tot uiting in heel de wereld. Daar moeten mensen aan wennen, dat de kerk van God wereldwijd en divers is in de mensen die er deel van uitmaken.’

‘Het is niet ons eigen pad, maar dat van Jezus’

Heb je hoop voor de toekomst dat dit zal lukken?

‘Ja, ik heb hoop voor de toekomst omdat het niet ons eigen pad is, maar het pad van Jezus. Jezus gaf instructies om dit pad te lopen en het Goede Nieuws te verkondigen dat de liefde van God voor iedereen is. De priesters blijven de hele wereld bedienen en samenwerken. Dus de toekomst is rooskleurig. Het is belangrijk om de taal te leren van het land waar je bent. Om Nederlands te leren als je hier studeert of werkt. Om het denken van de Nederlandse mensen te leren begrijpen. Om zo Christus te kunnen verkondigen aan de mensen.’

Father John Onoja is lid van de Congregatie van de Paters van de Heilige Geest (Spiritijnen), die over de hele wereld leven en werken. Hij heeft zijn priesteropleiding in Ghana en Nigeria gevolgd. Naast theologie studeerde hij filosofie en hij liep stage in Algerije. In 2008 is Father John tot priester gewijd en sinds tien jaar woont en werkt hij in het Missionair Team Eindhoven van de Spiritijnen. Hij maakt ook deel uit van het pastoraal team van de Sint Joris, voor zowel de Nederlands- als de Engelstalige parochie. Hij werkt onder andere met internationale studenten, expats en jonge gezinnen en is betrokken bij het Open huis waar mensen een kop koffie kunnen komen drinken, praten over hun leven en biechten als ze daar behoefte aan hebben.

Renate Japenga is jongerenwerker in de Protestantse Gemeente Hilversum en lid van de redactie van TussenRuimte.