Menu

Basis

Melodie zonder woorden

Shura Lipovsky treedt op als zangeres, schrijft tekst en muziek van nieuwe liederen. Zij vertelt verhalen, geeft workshops, dirigeert. Inspirerend en geïnspireerd is zij de ‘grande dame’ van de Jiddische muziek.

Het is ergens begonnen.
‘Ik was een meisje van vijf jaar oud. Mijn moeder nam mij mee naar een concert van zanger, dirigent, violist en voorzanger in de synagoge Chaim Storosum, overlever van de Shoah. Ik herinner mij dat als de dag van gisteren, naast mijn moeder op de voorste rij in de Grote Kerk van Delft.
Storosum pakt zijn viool en zegt: “Dames en heren, ik ga voor u een nigoen spelen. Een melodie zonder woorden, die vertelt hoe God het menselijke hart breekt.” Hij begint te spelen, zo indrukwekkend. Deze ervaring gaat mijn hele leven met mij mee.’

Een melodie zonder woorden…
‘Het zingen van nigoenim is een traditie in de Joodse mystiek in de chassidische wereld. Het chassidisme is een van oorsprong Oost-Europese beweging binnen het Jodendom.
Je zingt zonder woorden, waarmee de melodie zelf naar diepere lagen in de ziel kan gaan. Daar waar woorden niet kunnen komen. Tegelijk stijgt het lied op naar de woordenloze, hogere hemel.
De melodie is, in één beweging, een bevrijding van de ziel en contact met het Hogere. Daarmee is het bij uitstek religieus, het verbindt jouw ziel met het hogere. Etty Hillesum schrijft ergens over ‘Het diepste in mijzelf dat ik voor het gemak maar God zal noemen’.
Daar gaan de nigoenim over, over het diepste en het hoogste. Nog voordat ik er de kennis over verwierf, zong ik deze liederen terwijl ik mijzelf begeleidde op de gitaar. Ik zong ze in de synagoge, met Chaim Storosum, volgde een zangopleiding bij Margreet Honig en leerde Jiddisch spreken. In 2012 begon ik met het schrijven van nieuwe Jiddische liederen.’

U leeft voor de Jiddische muziek.
‘Ik werd verliefd op Jiddische liederen. Mijn liefde komt voort uit het verlangen om wat gebroken is een nieuwe gestalte te geven. In de Shoah zijn miljoenen levens van mensen vernie-tigd, en daarmee hun dromen, hun hoop, schoonheid, leven. Ik kan dat niet helen, ik kan het wel opnieuw tot leven wekken. De muziek draagt pijn en weemoed in zich, maar ook verlangen.
De wond die de Holocaust veroorzaakte, is niet enkel een Joodse wond. Het treft de gehele mensheid, omdat het laat zien waartoe de mens in staat is: massavernietiging. Vanuit deze gebrokenheid vraagt de wereld om een nieuwe gestalte. Ik draag deze wond mee in mijn zingen en vertel daarmee: doe dit anderen niet aan. Zoals wat de Armeniërs is aangedaan, Assad die zijn eigen volk vermoordt, en zo voort.’

Als u zingt, klinkt er meer dan muziek.
‘Het is de ziel van de zanger die de melodie doet zingen. Storosum zei eens tegen mij: “Shura, je moet zo zingen alsof je bij de volgende toon dood neer kunt vallen.”
Ik kan alleen zingen omdat ik geloof in opbouw, in licht, in liefde. Mijn diepste drijfveer is: zingen om te vertellen over een mooiere wereld. Ik zie om mij heen zoveel prachtige mensen, engelen, God zij dank. Ik wil mensen hoop meegeven, nieuw perspectief. Om wat gebroken is nieuwe vorm te geven ben ik zelf liederen gaan schrijven, tekst en muziek.
De Jiddische muziekwereld is een eiland van positiviteit: altijd opbeurend, inspirerend om de moed erin te houden. En inclusief: vrouwen, mannen, Joods, niet-Joods, homo, hetero, alle religieuze stromingen van atheïst tot orthodox.’

Waar vindt deze hoop zijn oorsprong?
‘Eind negentiende eeuw werd de Bund opgericht, een soort vakbond. De Bund zei: wij moeten op deze plek in Europa zorgen dat we een gemeenschappelijke wereld bouwen, gebaseerd op rechtvaardigheid en delen van de cultuur. Een soort socialisme, in een ‘beloofd land’, niet ergens ver weg, maar hier en nu.
Theodor Herzl, stichter van de Joodse staat, zag echter in dat het voor Joden in Europa niet veilig was. Helaas kreeg hij gelijk. Maar de idealen van de Bund, uitgaande van vrede met de omgeving en broederschap in cultuur, liefde voor taal, theater, poëzie, muziek vormen nog steeds het hart van de Jiddische cultuur en van mijn werk.’

De nieuwe cd van Shura Lipovsky heet Malakh (Engel) en is verkrijgbaar via  www.shuralipovsky.com

Kees Posthumus is verhalenverteller, kerkjournalist en dagvoorzitter (www.keesposthumus).

Wellicht ook interessant

Nieuwe boeken