Merkwaardige vriendschap

Rabbi Jacob Izaäk Horowitz, de Ziener van Lublin, krijgt regelmatig bezoek van een rijke, joodse zakenman die bij velen in de stad bekend staat als een afvallige. Deze man gaat nooit naar de synagoge, bidt niet en trekt zich niets aan van joodse rituelen en geboden, al is hij er wel mee opgegroeid. Desondanks is de zakenman goed bevriend met de rabbijn van Lublin. Telkens als de rijke man behoefte heeft aan een gesprek wordt hij vriendelijk door rabbi Jacob ontvangen. Die neemt alle tijd voor hem.

Enkele leerlingen van de Ziener begrijpen er niets van. ‘Hoe is het mogelijk dat onze rebbe dit doet?

Hij leest de harten van mensen wanneer ze hem bezoeken, hij kent hun gedachten voordat ze ook maar één woord hebben uitgesproken.

Waarom ziet rabbi Jacob dan niet in dat deze man totaal niet deugt?’ ‘Inderdaad. Echt onbegrijpelijk! Want als onze rebbe de ziel van die zakenman goed leest, kan hij toch geen vrienden met hem zijn?’ Ze vragen hun leermeester om uitleg.

‘Natuurlijk zie ik wat er in het hoofd en het hart van die zakenman leeft. Maar jullie weten toch dat ik me graag omring met mensen die vrolijk en vriendelijk zijn en dat ik een hekel heb aan sombere types die altijd zwaarmoedig en ernstig door het leven gaan? Sommige van mijn leerlingen zijn lichtzinnig. Ze overtreden de joodse wet, hebben even spijt en vervallen daarna weer in hun oude gedrag. Andere leerlingen zijn altijd vroom en rechtschapen. Ze zondigen niet, maar zijn zelden blij en gelukkig. Mijn rijke vriend daarentegen kent geen enkel berouw, volhardt in zijn zonden en doet geen enkele belofte om anders te gaan leven. Maar hij is van nature altijd vrolijk en goedgehumeurd, daarom verheug ik me elke keer als hij op bezoek komt.’

Commentaar

Rabbi Jacob Horowitz stond bekend om zijn bijnaam ‘Choseh’ -Hebreeuws voor: ziener. Niet alleen omdat hij grote mensenkennis bezat en intenties achter iemands daden goed kon peilen, maar ook omdat hij volgens zijn leerlingen belangrijke gebeurtenissen kon voorzien. We moeten echter niet focussen op zijn wonderdaden of voorzienigheid, maar eerder op zijn doortastendheid en ‘doorzienigheid’. Doorzien van wat mensen ten diepste drijft, hun ware ziel voorbij religieuze rites en gewoonten.

Daarom kon deze chassidische rebbe uit Lublin blijkbaar zonder enige moeite vriendschap sluiten met een afvallige, rijke Jood. Niet om die man te bekeren of tot vrijgevigheid te bewegen – om moralistische redenen dus – maar om zelf de vreugde van vriendschap te ervaren. De Ziener heeft ook eens gezegd: ‘Wanneer je lichaam plezier ervaart, zal je ziel spirituele rijkdom genieten’. Vriendschap is blijkbaar zo’n genoegen met een hogere dimensie. In het contact tussen vrienden ligt levensgeluk besloten.

We zijn bij een goede vriend niet alleen op ons gemak, maar kunnen ook helemaal onszelf zijn. Eerlijk, ontspannen, kwetsbaar, ontvankelijk. Dat lukt ons lang niet bij iedereen, sterker nog: het lijkt eerder een zeldzaamheid. Bij veel mensen met wie we omgaan zijn we vaak op onze hoede, trekken we een harnas aan of spelen een rol. Zo niet bij hechte vrienden.

Voorwaarden voor zo’n diepe vriendschap zijn niet zozeer er gedeelde meningen op nahouden of dezelfde levensbeschouwing hebben, maar eerder totale acceptatie van iemands anders-zijn. Plezier beleven aan elkaars aanwezigheid.

Naast gezondheid en materieel levensonderhoud – een dak boven je hoofd als het regent, een warme jas als het koud is, voldoende te eten als je honger hebt – is vriendschap een cruciaal gebied om na te streven en goed te onderhouden. Wanneer een mens zich écht gekend weet door een ander, zal hij spiritueel groeien. In die zin kan een aardse vriend een afspiegeling worden van een hemelse Vriend. Dat leert ons de scherp kijkende Ziener uit Lublin.