Met het themanummer over ‘Jezus’

Naast de werkvormen in het themanummer ‘Wij geloven in… Jezus’ hier nóg één: een introductie van de Lectio Divina.

In december verscheen het themanummer over Jezus. Er was aandacht voor Jezus in de kunst, in het lied, in de geloofsbelijdenis en in het persoonlijke leven van mensen. Mathilde Meulensteen heeft een aantal werkvormen beschreven om over Jezus in gesprek te gaan. In deze ‘aan de slag’ wil ik daar nog een werkvorm aan toevoegen: lectio divina. Hieronder schrijf ik kort iets over deze wijze van bijbellezen, daarna volgen de vier stappen van lectio divina.

Lectio divina

De voormalige paus, Benedictus XVI, voerde een pleidooi voor de eeuwenoude traditie van de lectio divina. In 2005 zei hij in een toespraak:

‘Speciaal wil ik in herinnering roepen en aanbevelen de oudere traditie van de lectio divina: deze zorgvuldige lezing van de Heilige Schrift die gepaard gaat met gebed, leidt tot die intieme dialoog waarin degene die leest de sprekende God hoort, en waarin hij biddend antwoord geeft met een vertrouwensvolle openheid van het hart. Als de lectio divina op effectieve wijze wordt verbreid, dan zal deze praktijk de kerk – daarvan ben ik overtuigd – een nieuwe geestelijke lente brengen.’
(in: Jos Douma e.a., Samen luisteren in de stilte, Ark Media, 2019)

Woorden die protestanten uit het hart gegrepen moeten zijn. Het geloof en het vertrouwen dat God tot ons wil spreken door zijn Woord. De Bijbel is geen informatieboek over God of over Jezus. Het is ook geen geschiedenisboek vol met interessante feitjes, die al dan niet bewezen kunnen worden. Door de verhalen en de liederen, de parabels en de profetische teksten, de evangeliën en de brieven wil God tot ons spreken.

In de uitspraak van Benedictus vallen mij een paar dingen op. Benedictus spreekt over zorgvuldige lezing van de Schrift. Dus niet snel een stukje lezen, maar lezen en nogmaals lezen. En jezelf bij die herhaalde lezing laten leiden door een vraag, een perspectief waarmee je de tekst tot je neemt en tot je laat spreken. Lectio divina is een manier van lezen waarbij niet alleen het hoofd wordt ingeschakeld, maar ook het hart. Op de website van de Protestantse Kerk lees ik: ‘In plaats van dat ik de tekst lees, wil de tekst mij lezen. Lectio Divina wil mij openen voor de Godsontmoeting en voor het ontdekken van het geheim van mijn leven.’ De voormalige paus verbindt aan deze leeswijze ook een mooie belofte, namelijk een nieuwe geestelijke lente in de kerk. Dat sluit mooi aan bij meerdere liederen uit de rubriek ‘Rond de Schriften’ in het Liedboek, lied 313 vers 5:

O Gij die wilt ontmoeten wie vragen naar uw wil, zie hoe wij aan uw voeten zitten en luisteren stil. Geef dat tot U, o Heer, ‘t woord van uw welbehagen niet ledig wederkeer, maar dat het vrucht mag dragen, uw grote naam ter eer.

Lectio divina is een meditatieve wijze van lezen. Maar zoals bovenstaand lied uitdrukt, betekent meditatie niet dat je je onttrekt aan je medemens en de wereld waarin we leven. Aandachtige lezing en gebed dragen vruchten in je leven van alledag.

Stappen in de lectio divina

Lectio divina kun je zowel persoonlijk als gezamenlijk doen. Voordat je daadwerkelijk gaat lezen is het goed om tot rust te komen. Je kunt het moment markeren door een kaars aan te steken, een moment stil te zijn en/of naar meditatieve muziek te luisteren. In de lectio divina worden de volgende stappen onderscheiden. Bij de beschrijving sluit ik aan bij de informatie op de site van de Protestantse Kerk en voeg ik hier en daar wat toe. (zie: https://protestantsekerk.nl/idee/lectio-divina-wat-god-de-lezervandaag-wil-zeggen/)

Stap 1: Lectio = lezing

Lees de tekst hardop. Als je als groep lectio divina beoefent, kun je ervoor kiezen iemand te vragen de tekst hardop voor te lezen. Persoonlijk heb ik de voorkeur de tekst twee keer achter elkaar te lezen. Het is fijn als degene die leest dat vooraf weet, zodat zij of hij de tekst thuis vast kan ‘oefenen’. In het kader van het themanummer over Jezus zou je bijvoorbeeld kunnen kiezen voor de tekst uit Marcus 8, 27-33. De eerste keer luister je naar de tekst. Na de tweede keer lezen noem je elkaar het woord of enkele woorden die er voor jou uitspringen. Je noemt ze alleen, je licht ze niet toe of gaat er niet met elkaar over in gesprek. Je kunt er ook voor kiezen de tekst nog een paar keer in stilte te lezen. Sta al lezend stil bij woorden of zinnen die je raken of bij je haken.

Stap 2: Meditatio = overweging

Het bijbelgedeelte wordt opnieuw voorgelezen. Je kunt ervoor kiezen dat iemand anders dat doet. Er is twee à drie minuten stilte, waarin je jezelf de vraag stelt: wat roepen deze woorden of zinnen bij mij op? Hoe raken ze aan mijn eigen leven? Welk licht laten ze daarop vallen? ‘Herkauw’ met deze vragen wat je gelezen hebt. Op de website van de Protestantse Kerk staan ook nog andere vragen, zoals: Komen er naar aanleiding van deze tekst andere teksten bij je boven, of een lied, beeld of herinnering? Heeft de boodschap die deze tekst voor jou heeft ook bepaalde consequenties? Je kunt er ook nu voor kiezen kort wat met elkaar te delen. Ook nu geldt weer: geen discussie, geen reactie op elkaar.

Stap 3: Oratio = gebed

Je wordt weer stil. Lectio divina is een biddende leeswijze van de Schrift. Spreek in jezelf het verlangen dat de tekst in je oproept uit naar God. Je kunt ervoor kiezen dat gebed op te schrijven.

Stap 4: Contemplatio = beschouwing

Je wordt stil. Richt je aandacht op je lichaam, zit rechtop, adem rustig in en uit. Voel je gedragen door de stoel, de grond en daarin door God. Rust in dat gedragen worden.

Verwerking

Als je als groep lectio divina hebt beoefend, dan kun je ervoor kiezen dat mensen die dat willen kort wat delen over wat ze ervaren hebben. Ook dan is het niet de bedoeling dat je met elkaar in discussie gaat.