Het voelt zo oneerlijk: je ouders gaan lekker laat naar bed als ze dat willen, maar jij wordt geregeerd door de tijden die zij je voorschrijven. Stampvoetend kom je tot de conclusie dat de wereld tegen je is. Waarschijnlijk hebt u ook dit soort herinneringen aan uw kinderjaren. Als het je ouders niet waren, dan was het wel de meester of juf naar wie je moest luisteren. Hoe vaak heb ik niet de ‘waarom’-vraag gesteld? Gewoon om het te begrijpen. Of om toch nog iets van mijn vrijheid te bevechten. Vaak moest ik me neerleggen bij het gezag van het antwoord ‘Omdat ik het zeg.’

Toch zijn onze verhalen van vroeger – als het goed is – vaak onschuldige voorbeelden waar je met een glimlach op terug kunt kijken. Je was kind en nog niet in staat geheel voor jezelf te zorgen of zelf te kiezen.

Brrr

Het woord ‘gehoorzaamheid’ zal niet bij iedereen meteen warme gevoelens oproepen. Gehoorzaamheid is en wordt helaas te vaak opgevat als het opgeven of moeten inleveren van je vrijheid of onafhankelijkheid. En dat kan desastreuze gevolgen hebben.

De rillingen lopen nog steeds over je rug wanneer je ‘Befehl ist Befehl’, ‘bevel is bevel’, hoort. Het roept beelden op van marcherende doodsmachines, soldaten die aan een duivels regime gehoorzamen. We kennen ook de fanatieke religieuze wetsbetrachting die de rechten van vrouwen en minderheden vertrapt of de levens van andersdenkenden met geweld verwoest. De ‘mildere’ maar eveneens trieste voorbeelden zijn het koud opvolgen van beleidsregeltjes die mede geleid hebben tot de toeslagenaffaire, of de kaderdiscipline binnen politieke partijen die een andere mening niet duldt en het creatieve debat doodslaat.

Gehoorzaamheid wordt gevaarlijk wanneer we onze eigen verantwoordelijkheid afgeven aan iets of aan een ander, of wanneer we daartoe gedwongen worden.

Bevrijdend

Gehoorzaamheid kan in beginsel bevrijdend en scheppend zijn. Bijvoorbeeld als luisteren naar jezelf, gehoor geven aan je roeping, de weg kiezen die bij jou hoort. Ik heb me vaak genoeg afgezet tegen die termen. Ze waren me veel te zweverig. Maar ik heb ook de bevrijding ervaren toen ik eraan toegaf. Zo had ik alle reden om te stoppen met mijn studie theologie en wist ik voldoende redenen te bedenken om niet in de kerk te werken. Toch werd ik op mijn 37_ste predikant, omdat ik gaandeweg, met vallen en opstaan, leerde luisteren naar mezelf. Die gehoorzaamheid legde me geen dwang op maar plaatste me in een nieuwe ruimte met verrassend ongekende vrijheid. Die ervaring rijker kon ik achteraf ook echt begrijpen waarom een vriendin van mij ervoor had gekozen het klooster in te gaan. Wat ik had gezien als kiezen voor dwang en willoosheid, was voor haar bevrijdende gehoorzaamheid.

Om samen te kunnen leven

Er is nog een scheppende kant aan gehoorzaamheid: die betreft het welzijn van het samenleven. Om goed met elkaar te leven, zijn er regels nodig die voorkomen dat het chaos wordt. We betalen belasting zodat de overheid de voorzieningen kan betalen. We luisteren naar de verkeersregels omdat links rijden niet zo’n goed idee is en door rood rijden levensgevaarlijk is. Zelfs als volwassenen kunnen we er ons stampvoetend tegen verzetten, maar we weten dat dit alles ook onszelf ten goede komt. We leven immers niet alleen. Zo is gehoorzaamheid eigenlijk een noodzaak, maar wel een bevrijdende. Voor jezelf en het samen leven.