Basis

Naar de oorsprong van de wind

Wipke iwersen en haar windvinder

Veel wist ik niet van meubelmaker, architect en beeldend kunstenaar Wipke Iwersen. Eigenlijk alleen dat zij in 2004 de Shell Young Art Award gewonnen had, een aanmoedigingsprijs voor recent afgestudeerde kunstenaars. En de naam waaronder ze werkte sprak tot mijn verbeelding: Wipke de Windvinder. Dus nodigde ik haar uit om op mijn verjaardag een lezing te geven over haar ‘Windvinderproject’, een onbemande boot die met behulp van een windmolen wordt aangedreven door tegenwind en op reis is naar de oorsprong van de wind.

Wipkes droom

De locatie van de lezing, het Scheveningse Muzee, toont de geschiedenis van vissersdorp en badplaats Scheveningen en zoemt op allerlei manieren in op de zee. In deze toepasselijke omgeving stak Wipke van wal. Het verhaal dat zij vertelde, staat deels ook opgetekend in een boekje dat zij maakte met tekst en tekeningen. Het leest als een gedicht, dat ik hieronder met haar toestemming parafraseer. Het begon allemaal toen Wipke Iwer-sen (1971) nog klein was. Volwassenen vonden de door haar uit zee geviste en nat geworden flessenpost oninteressant, omdat daar volgens hen niets meer op te lezen viel. Hoe jong Wipke ook was – lezen kon ze nog niet – één ding wist ze toen al zeker: dit was de grootste vondst van haar leven.

Het zoute en zanderige papier bevatte vlekken, krassen, schimmel en roest. Getekend door de lange reis die het had afgelegd, was het een zeekaart geworden. Haar hele kindertijd door sprak die kaart tot haar verbeelding. Wat, bijvoorbeeld, betekenden toch die touwtjes die aan de flessenpost vast zaten? Wipke wist het: de fles moest oorspronkelijk onder een ballon gehangen hebben, die was neergestort! De luchtschepen die ze vervolgens bouwde, maakten weinig vlieguren. De grote mensen snapten er niets van, maar voor haar was het doel duidelijk: ze moest en zou contact krijgen met de wereld aan de andere kant van de horizon, waar de ballon vandaan kwam, en met de wind die hem naar haar had toegestuurd.

Het schip gaat waar de wind wil en doet aan waar het wil

Tegenwind als levensbron

Eenmaal volwassen gaf ze haar droom niet op. Integendeel, ze bouwde een boot – een onbemande boot die op reis gaat naar de oorsprong van de wind en tegenwind als aandrijving heeft. Dat die boot wel eens in aanvaring zou kunnen komen met een ander schip of kan stranden op een of andere kust, daar is Wipke zich van bewust. Geeft niet volgens haar, als het schip maar vaart, zover als mogelijk. En mochten mensen het vinden, dan zullen ze op alle onderdelen lezen: ‘Als je mij vindt, stuur me weer op reis. Ik ben op weg naar de oorsprong: waar de wind vandaan komt’. Iedereen mag de constructie verbeteren of veranderen. Als het maar bijdraagt aan het doel van het project: contact opnemen met de bron van inspiratie. Graag hoort zij het als de geografische positie van de Windvinder gewijzigd is en in hoeverre. Zo blijft ze van elke stap van de evolutie op de hoogte.

De controle over wat er gebeurt met de boot laat Wipke los. Ook de koers kan ze niet vastleggen. Het schip gaat waar de wind wil en doet aan waar hij wil. Het gaat haar om het op gang brengen van de ontdekkingsreis en die voert verder dan wat zij zelf van tevoren kan bedenken. Haar boot is lenig en ongrijpbaar. Je kunt hem niet aansturen of vasthouden. Hij is volkomen vrij en daardoor sterk. Tegenwind is voor deze boot een levensbron. Als hij strandt, betekent dit dat hij zich verder zal kunnen ontwikkelen en vernieuwen. Het is een tegendraadse, eigenwijze boot!

Wipkes droom is hardnekkig. Ze gelooft dat het kan, leven van tegenwind, en daarmee gaat zij tegen de gangbare opvattingen in. Ze is ervan overtuigd dat er altijd mensen zullen zijn die haar droom daadwerkelijk willen delen. Zo zal de windvinder niet alleen blijven bestaan, maar zullen er overal windvinders ontstaan, geboren uit één grote, collectieve flessenpostvindersfantasie. En mocht haar eigen schip zinken voordat iemand het gevonden heeft: in zijn buik zit een lege flessenpost, bekleed met leer en parafine. Als de romp breekt, reist die automatisch naar Wipke terug, waardoor zij weet dat ze een nieuwe boot moet gaan bouwen…

Adem waaruit ik ontsta

Zoveel mensen, zoveel reacties. Wat ik vermoed en gehoopt had, gebeurde. Al mijn verjaardagsgasten hadden hetzelfde gehoord, maar er iets anders van meegenomen. Sommigen waren geboeid door de technische kant van de zaak. Dat kan toch niet, een boot die leeft van tegenwind? Anderen vatten het verhaal eerder metaforisch op. Zij zagen in de boot een beeld van hun eigen levensreis en de moeilijkheden die ze onderweg soms ervoeren. Konden die obstakels ook een motor zijn, of inspiratiebron? Weer anderen identificeerden zich met de gestrande flessenpost, die gevonden en verzorgd werd. Zelf liet ik het gedicht graag het gedicht. Het mysterieuze ervan proberen te ontraadselen zou voor mij iets afdoen aan de vele dimensies die dit project in zich draagt. Wel riep het bij mij de nodige filosofische en spirituele associaties op. Ik moest denken aan het bijbelse woord ‘ruach’, Hebreeuws voor ‘wind’, maar ook voor ‘adem’ en ‘geest’. Ik besefte dat ik geloof dat ik als mens aangeblazen word door Gods Geest. Dat mijn adem mij geschonken is en ik die aan het eind van mijn levensreis weer teruggeef. Lied 840 kwam in me op, waarin God ‘de adem waaruit ik ontsta’ wordt genoemd. Naar de oorsprong van die adem, van die wind, ben ik in mijn leven op weg. Een weg die onvoorspelbaar is omdat de geest waait waarheen hij zelf wil gaan. Ik heb er geen controle over en hij voert mij naar ongekende contreien.

Meer dan een sprookje

Toch is Wipkes Windvinderproject meer dan een mooi sprookje. Het is ook een echt gebouwd schip dat sinds 2008 op de Stille Oceaan onderweg is en daar gerepareerd en verbeterd wordt door eilanders. Sinds 2008 zijn er al heel wat nieuwe Windvinders ontstaan en ze ontstaan nog steeds. Grote en kleine projecten zijn in alle uiteinden van de wereld gaande. Wat Wipke Iwersen betreft is het ene initiatief niet beter dan het andere. Elk nieuw zeilinitiatief is goud waard. Ze wil mensen aansporen om hun eigen project te maken. Ze moeten weten dát ze het kunnen, hoé ze het kunnen doen en waarom ze het doen. Niet alleen techniek is nodig, maar ook een verandering van perspectief: samen is er zoveel meer mogelijk dan alleen. Wipke werkt dan ook graag samen met anderen. Hightech ingenieurs, studenten, vissers, lokale mensen – ze wil pionieren met mensen die verder durven denken dan hun leermeesters. Bestaande kennis uit het hoofd leren is niet genoeg. Om iets fundamenteel nieuws te creëren is verbeeldingskracht nodig en het vermogen en de volharding om wat je bedenkt ook te realiseren.

Wie met Wipke de Windvinder en vele anderen wil meedenken en doen op hun uitdagende reis naar de oorsprong van de wind, is welkom. Zie voor alle actuele informatie rond de Windvinders en het boekje dat Wipke samenstelde: www.windvinder.com

Wipke Iwersen is initiatiefnemer van de Expeditie naar de Oorsprong van de Wind en bouwer van de oer-Windvinder, het eerste tegenwindgedreven onderzoeksschip van de expeditie dat sinds zijn voorlopige voltooiing op onbemande wereldreis is. Dit initiatief heeft zich inmiddels in allerlei projecten over de gehele wereld uitgebreid en blijft zich uitbreiden.