Menu

Basis

Naaste willen zijn

‘Heb God lief en uw naaste als uzelf.’ Ware woorden. Maar wie is mijn naaste? Het draait in de gelijkenis van de barmhartige Samaritaan om een andere vraag: of jij naaste wilt zijn van een ander die voor dood langs de weg ligt.

Een man reist van Jeruzalem naar Jericho. Onderweg wordt hij beroofd en voor dood achtergelaten. Een priester komt voorbij maar loopt met een boog om hem heen. Ook een Leviet, een dienaar in de Joodse tempel, maakt diezelfde onbarmhartige keuze. Maar een reizende Samaritaan, een vreemdeling, ziet de man langs de weg en krijgt medelijden. Hij brengt de gewonde naar een herberg en verzorgt hem. De volgende dag vertrekt de Samaritaan, maar niet zonder eerst nog wat geld achter te laten voor de verdere zorg.

Wat moet ik doen?

Het verhaal van deze barmhartige Samaritaan (uit Lucas 10:25-37) is een van de bekendste en meest geliefde verhalen uit de Bijbel. Jezus vertelt deze gelijkenis aan een wetgeleerde die hem op de proef stelt. Wat moet hij doen om deel te krijgen aan het eeuwige leven? ‘Heb de Heer, uw God , lief met heel uw hart en met heel uw ziel en met heel uw kracht en met heel uw verstand, en uw naaste als uzelf.’

Iedere Jood hoort in het eerste deel het Sjema, het gebed dat in ochtend en avond klinkt en het leven in Gods hand legt. Die woorden zijn waar, zo beaamt de wetgeleerde. Maar hij voelt ook de implicaties voor zijn leven en stelt de vraag: ‘Wie is mijn naaste?’

Vincent van Gogh, De barmhartige Samaritaan, Publiek domein, via Wikimedia Commons.

Onverwachte hoofdrolspeler

De gelijkenis heeft veel kunstenaars geïnspireerd om het verhaal in verf of poëzie te schilderen. Het verhaal is ook nu nog steeds niet uitverteld. We vinden onszelf er voortdurend in terug. Soms ben jij dat slachtoffer dat niet meer kan opstaan. Dan weer het rijdier dat de gewonde geduldig draagt. Vaak moeten we erkennen dat we de beschamende bijrol spelen van priester of Leviet.

Maar ook wij kunnen worden bevangen met medelijden, en direct handelen. Naderhand soms tot onze eigen verbazing. Zoals de Samaritaan, de vreemdeling, de niet-Jood, van wie men het niet verwacht. Zo wordt met deze onverwachte hoofdrolspeler duidelijk gemaakt dat het niet gaat om wie het Woord hoort of bezit maar om wie het Woord doet.

Hard en doods

Een man reist van Jeruzalem naar Jericho. Wellicht is hij ook in de tempel geweest om gezegend met Gods trouw weer verder te gaan. Maar die zegen vindt hij niet terug in de handen die hem kapot slaan, noch in de harten van wie hem voor dood laten liggen. Zelfs zij die het gebed gaande houden, handelen niet. Heilige woorden zijn leeg als heilige daden achterwege blijven.

De wereld is hard. Rovers bedreigen ons in de vorm van ziektes, rampspoed, oorlog en onrecht. Velen liggen als dood langs de weg. En wie helpt? God wil de doodse woestijn van het leven met zijn Woord doordrenken en tot een bloeiende tuin maken. Maar het Woord heeft hoorders nodig.

Wending

Door de verrassende wending die de Samaritaan inzet, zien we misschien de grootste wending over het hoofd. De wetgeleerde vraagt wie zijn naaste is, waarop Jezus de gelijkenis vertelt. Dan stelt Jezus de wetgeleerde de vraag wie de naaste is geworden van het slachtoffer. De wetgeleerde antwoordt: ‘De man die medelijden met hem heeft getoond.’ De vraag is niet of het slachtoffer je naaste is, maar of jij naaste wilt zijn van het slachtoffer.

Als ik de hele wereld als mijn naaste zie, kan ik vanwege alle lijden verdrinken in onmacht. Maar als ik naaste kan zijn voor wie op mijn weg gebracht wordt, deel ik in het eeuwige leven. Want het eeuwige leven is hier en nu, waar het Woord gehoor krijgt en mensen onderweg elkaar zegenen. Waar geen mens dood of verlamd langs de weg ligt, omdat er altijd iemand naaste wil zijn.

Harold Schorren is predikant van de wijkgemeente Laurenspastoraat, city pastor van Rotterdam, en redactielid van Open Deur.

Wellicht ook interessant

Nieuwe boeken