Natan de aangever

Zijn imago van kritische opponent van de macht heeft de profeet Natan vooral te danken aan zijn optreden dat beschreven staat in 2 Samuël 12. David heeft net zijn beroemde slippertje met Batseba gehad. Nadat ze zwanger raakt probeert hij eerst nog tweemaal op slinkse wijze haar man Uria zover te krijgen dat hij met haar slaapt. Op die manier zou David zijn kind voor dat van Uria kunnen laten doorgaan. Als dat niet lukt geeft hij zijn legerleider opdracht om Uria in de frontlinie op te stellen, zó dat deze sneuvelt. David trouwt daarna met Batseba en zij krijgt zijn kind. Het heeft de smakelijkheid van een verhaallijn in een moderne soapopera. Met als cliffhanger Gods oordeel: ‘Het was slecht wat David had gedaan.’ En dan komt het Grote Moment van Natan, de profeet.

FIGURANT

Maar eigenlijk is het allemaal niet zo spannend. Natan is een nogal vlakke figuur, net iets meer dan een figurant. Het is David die de werkelijke glansrol pakt en zich een zeer veelzijdig acteur toont. Zowel soap als drama worden door hem met flair gedragen. Natans raadsel over de rijke man die het ene lammetje van zijn buurman slacht, is onbegrijpelijk, zelfs als je weet waar het over gaat. Het is de buitensporige en onverwachte reactie van David die het oordeel van God over zijn daden zo indringend maakt. Het is David die van Natan een profeet om nooit meer te vergeten maakt. De eerste keer dat Natan ten tonele verschijnt (in 2 Samuel 7) is hij ook al niet heel sterk. Als David het plan oppert om een tempel voor God te bouwen, antwoordt Natan: ‘Doe wat uw hart u ingeeft, de HEER staat u immers terzijde.’ Pas als God hem in een droom iets anders zegt, geeft hij die boodschap door aan David. Niks criticus, niks opstaan tegen de macht. Als het aan Natan zelf gelegen had, had David kunnen doen wat hij wilde.

SPINDOCTOR

Nog mooier (of?) wordt de rol van Natan in 1 Koningen 1, het slotstuk. Als een ware spindoctor manipuleert hij op het sterfbed van David de troonopvolging, ten gunste van Salomo. En ditmaal is er geen sprake van een door God ingefluisterde boodschap. Dit is gewoon het bijbelse ‘House of Cards’! Dat werpt dan wel de vraag op: wat is nu eigenlijk een profeet? Is het een van God gegeven ziener? Een handige spindoctor avant la lettre? Een ras-manipulator? Een hofnar? Een radicale criticus? Een figurant in het grote verhaal van God en mensen? Een aangever bij het echte grote drama? Want dat is wat Natan doet: zijn vlakke spel trekt het toneel wijd open voor de twee écht dramatische talenten: David en God zelf. Misschien toch nog een Oscar. Beste mannelijke bijrol.

Wieteke van der Molen is leraar en herder van de Doopsgezinde gemeente Barsingerhorn-Zijpe Noord-Zijpe Zuid-Wieringermeer en Medemblik, en directeur van het Doopsgezind Broederschapshuis Dopersduin te Schoorl.