Op naar digitale predikers

We hebben feitelijk nog geen goed beeld van wat de corona-crisis met ons doet. Dat geldt ook voor de kerkdiensten. Wat wel duidelijk is, is dat we digitaal uitgezwermd zijn. Trouw aan de eigen vieringen is zwaar onder druk komen te staan. Ouders met tieners kijken naar de interactieve BEAM kerkdienst om 11 uur op NPO 2 en YouTube, anderen kijken naar de uitzendingen van megakerken als Mozaïek 0318. Weer anderen gaan terug naar hun oude gemeente van voor hun verhuizing. Velen kijken ook niet of niet meer. De digitalisering van het leven van het afgelopen jaar heeft ons meer en meer tot mensen met keuzevrijheid gemaakt. ‘Shoppen’ is daarmee vrijwel onontkoombaar geworden.

Waarom elke week een preek maken?

Miranda Klaver schreef in het jongste nummer van De Nieuwe Koers over deze ontwikkeling. Ze noemde daarbij ook de prediking. Goede preken zijn online overal te vinden. Dat geldt veel minder voor persoonlijk pastoraat en geestelijke begeleiding. Dat lijkt mij een terechte constatering die ik hier nog eens oppak. Waarom zouden we onze voorgangers elke week een preek willen laten maken als er digitaal een zee aan goede preken te vinden is? Voor sommigen is die die vraag vloeken in de kerk, maar toch stel ik haar. Ik wil geenszins de prediking bij voorgangers weghalen, maar corona kan ons wel helpen om onze gangbare praktijken kritisch te bekijken. Misschien dat hier in de goede zin van het woord wel efficiënter kan worden gewerkt. Of met een meer kerkelijk woord: vruchtbaarder.

Een vruchtbare noodoplossing

Ik ga even terug naar het begin van deze eeuw toen ik via het werk van mijn vrouw regelmatig op een plek was waar wel een geloofsgemeenschap was, maar geen kerk. Elke week was er een viering waar vaak een leek voorging. Sommige preken waren prima, andere een stuk minder. Van tijd tot tijd was er een digitale preek door een meer of minder bekende prediker. Het kijken naar een scherm was op zich een noodmaatregel, maar voor mij zat er juist veel winst in. Ik bewaar er uitstekende herinneringen aan omdat de preken voor mij vaak zeer aansprekend waren. Ik moet aan die ervaring terugdenken bij onze huidige livestreams.

Zou het geen idee zijn dat kerkelijke gemeenten—zeker als ze vacant zijn—deze optie eens serieus gaan verkennen? Mijn eigen gemeente is momenteel vacant en dus worden er allerlei gastvoorgangers ingevlogen die de gemeente niet echt kennen en dus onmogelijk toegespitst op deze gemeenschap kunnen voorgaan. Van die preken word ik, eerlijk gezegd, ook lang niet altijd even vrolijk. Het lijkt toch heel goed mogelijk te zijn via een thematische databank van toespraken passende preken te kiezen? De lokale (leken)voorganger of een liturgische werkgroep kunnen er dan een viering omheen bouwen die recht doet aan de geloofsgemeenschap van dat moment. Ook in gemeenten met een eigen voorganger zou met een bepaald ritme de zondagse preek kunnen worden gehouden door een digitale gastvoorganger. Dat kan ook simultaan, dus tegelijk in meerdere gemeenten. Het maken van een (goede) preek is een zeer arbeidsintensief proces dat ettelijke uren kost. Elke week een goede preek afleveren is ook nauwelijks mogelijk. De uren die door gastpredikers worden uitgespaard, zouden kunnen worden besteed aan bijvoorbeeld zaken die Miranda Klaver hierboven noemde: persoonlijk pastoraat en geestelijke begeleiding. Dat lijkt me in een tijd van krimpende gemeenten, die vaak geen ruimte meer hebben voor een eigen fulltime voorganger, een aantrekkelijk scenario.

Niets nieuws…

Misschien is het wat gewaagd, maar we kunnen de digitale gastvoorganger in zekere zin vergelijken met de rondtrekkende predikers uit de begintijd van het christendom. Denk aan bijvoorbeeld Paulus van Tarsus. Hij had, denk ik, heel graag gebruik gemaakt van onze digitale media. Daarvoor was er al Johannes de Doper. Denk ook aan de rondtrekkende Jezus zelf. Hij preekte in allerlei synagogen. Kortom, zo veel nieuws is er niet onder de zon…