Menu

None

Oproep voor een ‘economie van het leven’ in een tijd van pandemie

Gezamenlijk schrijven van WCC, WCRC, LWV en CWM

De huidige Covid-19-pandemie heeft elk aspect van ons leven ontwricht in een wereld die al geplaagd wordt door immens menselijk leed. Als reactie daarop hebben de Wereldraad van Kerken (WCC), de Wereldgemeenschap van Gereformeerde Kerken (WCRC), de Lutherse Wereldfederatie (LWF) en de Raad voor Wereldmissie (CWM) door middel van het gezamenlijke initiatief New International Financial and Economic Architecture (NIFEA) op 17 en 24 april 2020 een e-conferentie bijeengeroepen met het thema ‘Economy of Life in a time of Pandemic’.

De Covid-19-pandemie heeft wereldwijd aanzet gegeven tot het herdenken van hoe we ons tot elkaar en tot de wereld verhouden. Waar aan de ene kant de drang naar terugkeren naar ‘normaal’, het leven voor de corona, de overhand heeft, is aan de andere kant duidelijk dat juist dat ‘normaal’ de hoofdoorzaak is achter de pandemie en de snelle verspreiding ervan. De zoektocht naar een ‘nieuw normaal’ gaat dan niet alleen om afstand houden van elkaar, maar ook om de vraag hoe we onze wereld opnieuw vorm moeten geven zodat we kans hebben op een toekomst.

In het onderstaande document wordt de pandemie in een macrocontext van de globale economie, van armoede voor velen en welvaart voor enkelen en de realiteit van klimaatverandering geplaatst. De experts namens de organisaties doen vanuit christelijk perspectief voorstellen over hoe het anders kan en moet als we blijven in de belofte van leven in volheid voor allen. Hieronder volgt de vertaalde tekst.

Een panel van deskundigen die deel uitmaakten van het NIFEA-proces heeft sociaal-economische analyses, theologischethische beschouwingen en praktische aanbevelingen gedaan met het oog op de verlangde systemische transformatie waar de verklaring van São Paolo over spreekt: een International Financial Transformation for an Economy of Life, die nu door het NIFEA-proces in gang is gezet.[1]

De crises van de Covid-19-pandemie zijn geworteld in menselijke malaise en systemische ziekten. Ze komen voort uit onderdrukkende en uitbuitende economische systemen die gebaseerd zijn op de logica van winstbejag, sociaal-economische ongelijkheid, ecologische onverschilligheid, politiek eigenbelang en koloniale erfenissen. Deze gezamenlijke boodschap is niet alleen bedoeld om onze diepe bezorgdheid te uiten, maar ook om de christelijke gemeenschap, de regeringen en de internationale financiële instellingen op te roepen tot een verantwoord optreden dat de diepere oorzaken van de crises die nu voor de wereld aan het licht komen, aanpakt.

In 2012 kwam een groep economen, kerkleiders, activisten, politici en theologen samen in de staat São Paulo in Brazilië om na te denken over een andere wereldwijde financiële en economische architectuur. Deze samenkomst was een gevolg van het decennialange werk van alle vier (WCC, CWM, WCRC en LWF) de betrokken organisaties op het gebied van economische, sociale en ecologische rechtvaardigheid. Het São Paulo Statement: International Financial Transformation for the Economy of Life is het document dat voortkwam uit deze bijeenkomt. Het geeft een analyse van de huidige situatie en doet concrete voorstellen over hoe veranderingen in deze architectuur aan te brengen.

Crises blootgelegd

De Covid-19-pandemie is zowel het product van als de aanzet tot de huidige economische catastrofe. De noodsituatie op het gebied van de volksgezondheid is symptomatisch voor een diepere economische crisis die eraan ten grondslag ligt. Decennia van bezuinigingen – in het mondiale Zuiden, als onderdeel van de strenge schuldvoorwaarden, en in het mondiale Noorden, als gevolg van de wereldwijde financiële crisis van 2008 – hebben veel landen volkomen weerloos gemaakt ten aanzien van deze dreiging. Bovendien heeft inefficiënt en corrupt bestuur op nationaal niveau het onvermogen van regeringen om degenen die het meest kwetsbaar zijn voor de pandemie te steunen, verergerd.

De ecologische crisis waar de wereld vandaag de dag mee te maken heeft – een direct gevolg van economische winningsystemen, alsof de aarde een onbegrensde hulpbron is voor meedogenloze uitbuiting – is nauw verwant aan de Covid-19-pandemie. Wetenschappers die de biodiversiteit en de gezondheid van onze ecosystemen in de gaten houden, herinneren ons eraan dat ‘grenzeloze ontbossing, ongecontroleerde uitbreiding van de landbouw, intensieve landbouw, mijnbouw en ontwikkeling van de infrastructuur alsmede de uitbuiting van wilde diersoorten, een ‘perfecte storm’ hebben gecreëerd voor het ongecontroleerd verspreiden van ziekten’. Bovendien legt de exponentiële verspreiding van het coronavirus als gevolg van de verstedelijking en het wereldwijde luchtverkeer ‘de menselijke hand in een pandemie’ bloot, waarbij ‘[Covid-19] misschien nog maar het begin is’.[2] Ongekende economische shutdowns en grenssluitingen om de verspreiding van Covid-19 in te dammen leiden tot een plotselinge daling van de klimaatverandering veroorzakende uitstoot en tegelijkertijd tot een wereldwijde economische crisis, die op haar beurt leidt tot een spiraal van werkloosheid en toenemende ongelijkheid. De maatregelen om de sociaal-economische gevolgen van de pandemie aan te pakken zijn slechts palliatief en vooral gericht op het redden van bedrijven in plaats van mensen. Op sommige plaatsen worden de economieën alweer opgestart met het risico dat er steeds meer slachtoffers vallen, waardoor het vermeende compromis tussen het redden van de economie en het redden van levens wordt bemoeilijkt.

Zoals in vele, zo niet alle crises dragen toch al kwetsbare personen, onder wie laagbetaalde en zwart werkende arbeiders, de armen, vrouwen, kleurlingen, migranten en vluchtelingen, de zwaarste lasten wat betreft het verlies van levens en levensonderhoud. De huidige situatie heeft gevolgen voor de mensenrechten en versterkt autoritaire regimes. Covid-19 wordt gebruikt om xenofobe en racistische agressie aan te wakkeren, waardoor gemarginaliseerde groepen en mensenrechtenactivisten nog meer in gevaar komen. De lockdown heeft er ook toe geleid dat velen niet in staat zijn te ontsnappen aan huiselijk geweld.

Deze crisis benadrukt de immense waarde van de gezondheidszorg, de zorgeconomie en de toegenomen zorgdruk op vrouwen. Terwijl de zorgeconomie nu wordt gevaloriseerd, heeft het werk in de zorg in de huidige kapitalistische context vaak een verdere onderdrukking van vrouwen en arbeidsmigranten betekend. De privatisering van de gezondheidssector en de winstgerichtheid van de farmaceutische industrie en het octrooisysteem hebben het onvermogen van het huidige economische kader om voor de waardigheid van mensen te zorgen en deze te handhaven aan het licht gebracht.

Hoewel het kapitalisme de impuls om lief te hebben, te zorgen en te delen met de drang om te concurreren verdringt, heeft de crisis ertoe geleid dat gemeenschappen over de hele wereld diepe reserves van medeleven, vriendelijkheid en vrijgevigheid hebben gemobiliseerd, met name daar waar de markten hebben gefaald. Dit onderstreept het potentieel van een economie die gebaseerd is op de zorg voor de meest kwetsbaren, elkaar en de aarde.

Naar een vernieuwde schepping

We leven in een apocalyptische tijd en worden eraan herinnerd dat de term ‘apocalyps’ betekent: onthullen of ontmaskeren. In momenten als deze is Covid-19 niet de grote ‘gelijkmaker’, maar de grote ‘onthuller’. In zijn licht zien we opnieuw de verwrongen realiteiten en ongelijkheden die door machtige belangen als ‘normaal’ en onbetwistbaar zijn verkocht. Covid-19 zou de grote ‘gelijkmaker’ kunnen worden, als we de openbaring hiervan benutten voor een transformatie waardoor we juist degenen die door uitbuitende en alleenheersende systemen zijn neergehaald kunnen verheffen. Dit is een oproep tot ommekeer, waarbij we geroepen zijn te luisteren naar ‘het gekreun van de hele schepping’ en haar hoop op verlossing (Romeinen 8:22-23).

Te midden van schadelijke ideologieën die de werkelijkheid vervormen en de meest kwetsbaren machteloos maken, spreken we in alle oprechtheid vanuit theologisch-ethische perspectieven over het volgende.

Bewustworden van onze overmoed

Covid-19 biedt de mensheid een nieuwe nederigheid, die ons een nieuwe toewijding zou kunnen geven om te leven op een manier die niet ten koste van de aarde of van anderen gaat, noch om systemen toe te passen die offers vragen van kwetsbare mensen en gemeenschappen. We realiseren ons opnieuw en andermaal de zonde van economische systemen die geregeerd worden door een supremacistisch antropocentrisme.

Samen zorgen voor ons gemeenschappelijk huis

Het koesteren van onze gemeenschappen

Liefde, zorg en verbondenheid zijn sleutelelementen voor veerkracht in de strijd tegen Covid-19. Fysieke afstand moet worden gecompenseerd door familiale en sociale solidariteit. Als we de gemeenschap koesteren, is het mogelijk dat nieuwe modellen en waarden voor onze economieën, die niet gebaseerd zijn op competitie maar op zorg voor elkaar en de aarde, kunnen floreren; dat nieuwe opvattingen over familie – voorbijgaand aan de beperkingen van het patriarchaat en de verwantschapsrelaties, geleid door de visioenen van de meest kwetsbaren – het fundament van onze gemeenschappen zouden vormen; dat grenzen zouden vallen, racisme zou worden ontmanteld en xenofobie zou worden vervangen door radicale gastvrijheid.

Het tegengaan van gevestigde belangen

Zelfs in de diepe crisis die door Covid-19 werd veroorzaakt, zijn er sterke gevestigde belangen die profiteren van of controle hebben over de manier waarop de crisis wordt beheerd en ervaren. We zitten in dezelfde storm, maar we zitten niet allemaal in hetzelfde schuitje. De machten moeten in deze crisis nog steeds geconfronteerd worden met de dood en de schulden waarvan ze hebben geprofiteerd moeten worden blootgelegd.

Het transformeren van systemen

Covid-19 overschaduwt velen met angst, doet hun veiligheid teniet en ondermijnt zelfs hun geloof. In dit moment van crisis hebben we een bevrijdende theologie nodig, gekoppeld aan een verlossende economie. De menselijke oorzaken en de systemische wortels van deze pandemie wijzen op de noodzaak van systemische verandering als we ons willen laten bekeren door de openbaring die Covid-19 ons biedt, zelfs als het sommige van die reusachtige systemen op de knieën brengt. We moeten iets beters bouwen, om te zorgen voor een ‘economie van het leven’ die gebaseerd is op rechtvaardigheid en waardigheid voor iedereen.

Dit is een profetisch moment. Als kerken zien we hier een weg naar de nieuwe schepping. Deze strijd zou als vrucht kunnen dragen: de verlossing van de aarde van moedwillige uitbuiting. Dit is eschatologische hoop die niet op het einde van de dagen is geënt, maar in de val van zondige systemen. Alles zal veranderen (1 Korintiërs 15:51) als de waarheid wordt verteld, de oude afgodsbeelden van empire en economie worden neergehaald en de zorg van de Schepper weerspiegeld wordt in een schepping die niet eindeloos wordt uitgebuit, maar diep wordt gezegend.

Een dringende oproep tot actie

Met de belofte van een nieuwe schepping voor ogen, doen we de volgende oproepen. Met spoed en op korte termijn:

  • Wij hernieuwen onze oproep aan internationale banken en financiële instellingen om de buitenlandse schulden van landen met een laag of gemiddeld inkomen (die al voor de pandemie op een schadelijk niveau lagen) kwijt te schelden. In de herstellende en bevrijdende geest van het jubeljaar moeten landen, met name in het Zuiden van de wereld, meer zeggenschap krijgen om het hoofd te kunnen bieden aan de uitdagingen van de Covid-19-crisis, met name om de financiering te waarborgen voor de opbouw van de veerkracht en het levensonderhoud van mensen en gemeenschappen.
  • Wij roepen regeringen op om de nodige middelen uit te trekken voor de volksgezondheid en de sociale bescherming van de honderden miljoenen mensen wiens levensonderhoud is gedecimeerd als gevolg van de lockdowns. Dit omvat het waarborgen van wijdverspreid testen, het verstrekken van beschermende en andere uitrusting voor de gezondheidszorg, essentiële werknemers en ziekenhuizen; gezondheidszorg voor iedereen en met name de meest kwetsbare mensen;; het zoeken naar een effectief maar ook toegankelijk en betaalbaar vaccin of genezing; het ondersteunen van basisinkomens, bijstand en uitkeringen, loonsubsidiemaatregelen en steun voor kleine bedrijven.
  • Wij herhalen onze oproep om het voorstel van de Zacheüs-belasting uit te voeren: het initiëren van een progressieve vermogensbelasting, belasting op financiële transacties en koolstofbelasting op nationaal en mondiaal niveau; de herinvoering van vermogenswinsten en erfrechten; maatregelen om belastingontduiking en -ontwijking te beteugelen; en herstelbetalingen voor slavernij en andere sociale en ecologische schulden, onder andere door middel van schuldkwijtschelding. Bovendien moet een Covid-19-toeslag worden geheven op de supervermogende, op aandelen en hedgefondsen, en multinationale, e-handels- en digitale ondernemingen die nog meer rendement uit de huidige crisis halen om de noodmaatregelen op de pandemie te kunnen financieren.

Op de middellange en lange termijn:

  • We roepen de regeringen op om publiek en ecologisch gemeengoed terug te winnen en te vrijwaren van neoliberale processen van privatisering en commodificatie; een basisinkomen voor iedereen te garanderen; en levensbevestigende bereiken als gezondheid, onderwijs, water en sanitaire voorzieningen, agroecologie en hernieuwbare energie te bevoorrechten in zowel de herstelplannen van Covid-19 als in de plannen voor de langere termijn. Onze samenlevingen moeten diepgaand investeren in wat de crisis als essentieel heeft onthuld: op gemeenschap gebaseerde systemen van gezondheid, zorg en veerkracht, alsmede de bescherming en het onderhoud van ecosystemen waarin onze economieën uiteindelijk zijn ingebed.
  • Wij roepen de Verenigde Naties (VN) op om een Economische, Sociale en Ecologische Veiligheidsraad van de VN op te richten (voortbouwend op het voorstel van de Stiglitz-commissie uit 2009 voor een wereldwijde economische coördinatieraad), die het voortouw zal nemen bij de aanpak van onderling verbonden economische, sociale en ecologische crises die een gecoördineerd internationaal optreden vereisen. Geen enkel land is een eiland. De huidige situatie en de groeiende klimaatramp vragen om coherentie, samenwerking, innovatie en transformatie op wereldschaal.

Tot slot roepen we onze eigen christelijke gemeenschappen op om opnieuw te streven naar een Nieuwe Internationale Financiële en Economische Architectuur (NIFEA), om een voorbeeld te zijn van een ‘economie van het leven’ in ons werk en leven, en om zich aan te sluiten bij christelijke organisaties en sociale bewegingen om het pleidooi voor de genoemde noodmaatregelen en systemische veranderingen te versterken.

Gedeeld commitment

De Covid-19-pandemie heeft blootgelegd dat we samenleven in een gemeenschappelijk economisch, sociaal en ecologisch huis. Onze reactie op deze wereldwijde gezondheidscrisis en de kolossale, langdurige economische en ecologische noodsituatie moet onze intrinsieke onderlinge afhankelijkheid erkennen en onze economische, sociale en ecologische doelstellingen bij elkaar houden. Dit vraagt om samenwerking en solidariteit binnen en tussen landen, belichaamd in netwerken van geloofsgemeenschappen, het maatschappelijk middenveld en sociale bewegingen, en om nieuwe systemen van mondiaal bestuur die zijn geworteld in rechtvaardigheid, zorg en duurzaamheid. Door middel van dergelijke acties en in die geest kunnen we, als we moedig zijn, manieren vinden om onze systemen, machten en harten niet in de oude orde, maar in de nieuwe schepping te verankeren.

Noten

[1] www.oikoumene.org/en/resources/documents/wcc-programmes/public-witness-addressing-poweraffirming-peace/poverty-wealth-and-ecology/finance-speculation-debt/sao-paulo-statement-international-financialtransformation-for-the-economy-of-life
[2] www.theguardian.com/world/2020/apr/27/halt-destruction-nature-worse-pandemics-top-scientists

Vertaald uit het Engels: Nienke Pruiksma

Wellicht ook interessant

Nieuwe boeken