Opvang asielaanvragers

Het verhaal van lokale initiatieven

Opvang van asielzoekers lijkt de tegenstellingen in de samenleving te versterken. Sybrand van Dijk vertelt over de hulp die in Roden en elders geboden wordt. Maar de onzekerheid blijft …

De omgekeerde vlaggen vragen alle aandacht. De protesten in Tubbergen en Bant stonden in de volle aandacht van de pers. Het gescheld op asielzoekers, de rotte eieren die naar de buitenslapers in Ter Apel werden gegooid, of het onbekende goedje een paar dagen daarna, waardoor asielzoekers buiten bewustzijn raakten.

‘Het land staat in brand!’ riep Caroline van der Plas (BoerBurgerBeweging) verontwaardigd bij de algemene beschouwingen. En je zou haar bijna gaan geloven. Allen lijken in verzet tegen allen. Er zijn echter zo veel meer verhalen te vertellen. Heel andere verhalen ook. Zoals dit: op vrijdag 2 september stuurde de kerkelijke organisatie een noodoproep naar de kerken in Groningen en Drenthe. De situatie in Ter Apel was onbeheersbaar geworden. Er sliepen steeds meer mensen buiten onder steeds erbarmelijker omstandigheden. Eerst tweehonderd, toen driehonderd, en uiteindelijk meer dan zevenhonderd mannen en vrouwen. Deels verbleven ze daar doordat ze geen vertrouwen hadden in de aanwijzingen van het Centraal Orgaan Opvang Asielzoekers (COA) en deels doordat er helemaal geen plek voor ze was.

Of de kerken zouden kunnen helpen? Zaterdag 3 september zou er een overleg zijn in Groningen. INLIA verwachtte acht of negen mensen.

Charter van Groningen

Het was niet voor het eerst, dat deze organisatie – de letters staan voor Internationaal Netwerk van Lokale Initiatieven met Asielzoekers – creativiteit aan spontaneïteit paarde. Al in de jaren tachtig organiseerde INLIA mede het kerkasiel voor uitgeprocedeerde asielzoekers. In 1988 stelde het Netwerk het Charter van Groningen op. In dit document verklaren alle ondertekenaars garant te willen staan voor asielzoekers, zich te weren tegen het beperken van hun rechten en de overheden te blijven wijzen op hun verantwoordelijkheid.

Ruim tweehonderd kerken in Nederland hebben in de 34 jaar sindsdien dit charter ondertekend. John van Tilborg, directeur van INLIA, zei daar eens in een gesprek over: ‘Kerken zijn onze stabiele basis. Wanneer zij hun handtekening onder dit charter zetten, weet je dat ze zich niet zullen terugtrekken. Ook niet bij de politieke tegenwind die we vandaag kennen. Dat komt doordat zij hun opvattingen niet baseren op wat goed in de markt ligt, maar op de barmhartigheid van God.’

Ruim tweehonderd kerken hebben dit charter ondertekend.

In 1997 dreigden uitgeprocedeerde ‘maar technisch niet verwijderbare’ asielzoekers bekneld te raken tussen de verschillende overheidsinstanties. INLIA opende toen in samenwerking met de Raad van Kerken een tentenkamp in Lheebroek. Zeer tegen de zin van toenmalig staatssecretaris Schmidt werden daar asielzoekers opgevangen. Zij vond dat de vluchtelingen zelf schuld hadden aan hun situatie. Dit tentenkamp heeft tot het jaar 2000 bestaan. Toen was het geld op en moest deze noodopvang sluiten. Dat betekende echter niet dat het probleem was opgelost.

Vertrouwen en oliebollen

In de jaren daarna heeft INLIA zich sterk geprofessionaliseerd. In Groningen richtte het een voormalig hotel en een oud cruiseschip in. Hier worden vluchtelingen opgevangen die – opnieuw – vast komen te zitten in de protocollen en asielwetten. Soms kunnen mensen werkelijk niet terug doordat de regering van hun land van herkomst hun papieren niet erkent, of doordat ze papieren moeten laten erkennen in een consulaat in een buurland terwijl het asielzoekers niet vrij staat om de grens over te gaan. INLIA ondersteunt hen. Het helpt hen hun leven hier op te bouwen.

‘Dat doen wij door vertrouwen te schenken,’ vertelde John van Tilborg ooit. ‘We geven ze een hand, een schone kamer en een pannenset.’ Dat vertrouwen wekt ook vertrouwen. Er zijn in of om de beide opvanglocaties zelden incidenten. ‘Maar moet iemand terug naar land van herkomst en kan die persoon ook terug, dan ondersteunen we die terugkeer net zo goed.’

Een mooi verhaal over vertrouwen: vlakbij de plek waar het cruiseschip zou worden afgemeerd, wonen families die werkzaam zijn op de kermis en in oliebollenkramen. Zij verzetten zich hevig tegen de komst van zo veel asielzoekers. John van Tilborg zocht contact met hen. Hij trad niet in discussie maar zei hun zorgen te begrijpen, én voegde hij eraan toe: ‘Zouden jullie een oliebollenkraam willen neerzetten als het schip aankomt?’ INLIA zou alles betalen. Daar hadden de families wel oren naar. Toen de asielzoekers aankwamen, waren de eerste contacten snel gelegd. Een paar uur later waren ze met elkaar aan het voetballen.

Gedeeld avontuur

Ook op 3 september 2022 handelde INLIA in een mengeling van vertrouwen, hoop en daadkracht. De huidige minister van justitie Dilan Yeşilgöz-Zegerius nam het hulpaanbod van INLIA maandenlang niet aan. In september ging ze alsnog akkoord en kon de noodoproep de deur uit. INLIA verwachtte acht of negen mensen, er kwamen er meer dan vijftig. En ze zegden allemaal hulp toe. Vrijdag ging de brief de deur uit, zaterdag was het overleg en op zondag leverde INLIA overal in Groningen en Drenthe bedden af, voor 440 personen.

Zo ook bij ons, in Roden. Tien mensen zouden er komen. Er kwamen zeventien. Tien volwassen vrouwen en zeven kinderen. In een paar uur tijd kwam een appgroep tot stand met meer dan dertig vrijwilligers en er groeide zelfs een reservelijst. De kerk van Roden heeft bijzalen waar de asielzoekers, ze komen uit Syrië, Somalië en Eritrea, kunnen bivakkeren. Een badkamer is er niet.

In een paar uur tijd meer dan dertig vrijwilligers.

‘Ze kunnen wel bij ons douchen, zeiden een aantal mensen die rondom de kerk wonen. En zo begonnen we onwennig aan een gedeeld avontuur. De vrouwen hadden geen idee waar en bij wie ze nu waren. ‘Bent u iemand van het COA? Wat is dit voor gebouw?’ waren de meestgestelde vragen.

De eerste dagen wenden we aan elkaar, al gauw ontstonden er initiatieven. Er werd samen gewandeld, de groep organiseerde zelf een kook- en een schoonmaakrooster. De vrijwilligers wezen hun de weg naar de winkels. In de appgroep worden vragen en adviezen uitgewisseld. Enkele vrouwen en kinderen spreken uitstekend Engels, andere alleen Arabisch of hun eigen taal. Vertaalapps en humor doen hun werk.

We hoorden uit buurgemeentes over grotere en kleinere problemen. Ergens kreeg een jongen een psychose, ergens anders bleek een man buitensporig agressief. In beide gevallen stond er gelijk iemand van INLIA voor de deur en zorgde voor een oplossing.

Vorige week zondag, 18 september, bereidden ‘onze’ vrouwen een maaltijd voor alle vrijwilligers. Er werd gelachen, gehuild, gezongen en gedanst. Het was een mooie en kwetsbare avond want niemand weet hoe lang zij bij ons kunnen blijven of wat er daarna met hen gebeurt. Daar liggen sommige vrijwilligers wakker van. Ze gunnen deze vrouwen een veilige toekomst.

Niet iedereen in Nederland is boos.

Koop dit tijdschriftnummer

Woord & Dienst 2022, nr. 10: Muziek

Voordat mensen konden praten, konden ze zingen. Dat vermoed ik tenminste. Baby’s gaan rustig slapen bij een wiegeliedje en de uitvaart van de Engelse koningin eindigt met de wegstervende tonen van een doedelzak.

Jubelend van vreugde, smekend, klagend of protesterend helpen de bijbelse psalmen en de kerkliederen om het vol te houden, om tot God te komen. Dat laatste kan zelfs met metalsounds, ontdekt Thomas Quartier. Want er zijn altijd nieuwe ontwikkelingen in kerkmuziek.

Dit nummer besteedt onder andere aandacht aan het project PSALMEN ANDERS, de rol van orgel en organist en het succes van de Top2000-kerkdiensten. Hanna Rijken geeft aanwijzingen hoe je kunt kiezen tussen alle (on)mogelijkheden van de verschillende tradities.