Onvervulde kinderwens

Veel stellen verlangen ernaar om samen kinderen te krijgen. Maar wat als dit niet lukt? En hoe is het als je graag moeder of vader wilt worden, maar je hebt geen partner? Ongewenste kinderloosheid geeft veel verdriet. Verdriet dat vaak aan de aandacht ontsnapt.

Ineke (61) en Peter (59) komen allebei uit een groot en gezellig gezin. Toen ze trouwden hoopten ze zelf ook kinderen te krijgen. Ineke vertelt: ‘Doordat we bij ons huwelijk al wat ouder waren (37 en 35) zat een groot gezin er niet meer in. Maar we hoopten dat er nog wel een paar kinderen zouden komen.’ Het liep tot hun verdriet anders. Ineke is drie keer zwanger geweest, maar alle keren eindigde het in een miskraam. Toen Ineke 40 was geworden, besloten ze om niet verder te gaan met medische behandelingen. Dit vooral vanwege de belasting die het vervolgtraject met zich mee zou brengen. Het heeft hen veel tijd en moeite gekost om het gemis aan kinderen een plek te geven in hun leven. Ook al zijn de scherpe kantjes er wel wat af, het verdriet blijft. ‘Je hebt levenslang,’ zegt Peter. ‘Iedere keer word je er weer mee geconfronteerd. In onze levensfase krijgen veel mensen om ons heen kleinkinderen. Maar als je geen kinderen hebt, heb je dus ook geen kleinkinderen.’

Van hoop naar afscheid

Ook Esther (40) en Paul (38) hadden graag kinderen gewild. Ze zijn vijftien jaar getrouwd. Toen ze elkaar leerden kennen spraken ze samen al snel over hun kinderwens. Allebei verlangden ze sterk naar een gezin. Als Paul klaar zou zijn met zijn studie waren kinderen meer dan welkom. Esther vertelt: ‘We maakten ons niet meteen zorgen toen het de eerste maanden niet lukte om zwanger te worden. We wachtten gewoon verder af.’ Toen een zwangerschap ook na langere tijd uitbleef, kozen Esther en Paul ervoor om nog geen medische hulp in te schakelen. ‘Eerst wilden we graag andere opties overwegen, zoals pleegzorg, maar dat bleek op dat moment niet haalbaar.’

Hierna lieten ze alsnog een medisch onderzoek doen. ‘Misschien was er iets kleins aan de hand, waar de artsen iets aan zouden kunnen doen’, zegt Paul. ‘Het onderzoek duurde in totaal drie maanden. Uiteindelijk bleek dat in ons geval de kans op een kind uiterst klein was, ook met eventuele behandelingen.’ Op grond van deze uitslag besloten Esther en Paul om niet een behandeltraject in te gaan. ‘Bovendien zijn die behandelingen heel belastend, ook voor je relatie’, zegt Esther. Ze wilden niet ten koste van alles hun kinderwens proberen door te zetten.

Single en een kinderwens

Verdriet over een onvervulde kinderwens speelt niet alleen bij stellen. Ook singles kunnen eronder lijden. Marianne (42) is in de afgelopen jaren sterk bezig geweest met haar kinderwens. ‘Ik verlangde altijd al wel naar een kind, maar eerder speelde het niet zo’n grote rol. Af en toe kwam het voorbij. Vanaf mijn 35e werd het verlangen sterker. Ik besefte dat ik er onderhand wel stappen voor moest ondernemen als ik het echt wilde.’ Doordat Marianne single was stond ze voor de keus: eerst een levenspartner zoeken, of als alleenstaande met haar kinderwens aan de slag gaan. ‘Omdat ik besefte dat het vinden van een partner en het opbouwen van een relatie nog wel een tijd kon duren, koos ik voor de laatste mogelijkheid.’ Ze bezocht een informatieavond voor alleenstaanden met een kinderwens en verdiepte zich in de begeleidende handreiking ‘Geen partner, wel een kinderwens.’ Na een jaar van bezinning en gesprek over de medische mogelijkheden en haar eigen positie daarin, besloot ze uiteindelijk om haar kinderwens niet concreet door te zetten. ‘Maar dat was wel een pijnlijke keuze. En dat neemt het gemis niet weg’, vertelt ze.

Reacties van de omgeving

Een onvervulde kinderwens is niet een onderwerp waar je gemakkelijk over in gesprek komt. Voor de betrokkenen zelf kan het heel gevoelig liggen. De omgeving durft er niet naar te vragen. Dat zorgt ervoor dat het verdriet vaak verborgen blijft. ‘Sommige mensen komen niet eens op het idee dat kinderloosheid ongewenst kan zijn’, zegt Paul. ‘Ze denken dat we geen kinderen wíllen, omdat we graag tijd voor andere dingen willen hebben. Dat misverstand is erg pijnlijk.’

Als mensen in de omgeving wel op de hoogte zijn van het gemis, weten ze vaak niet goed hoe er mee om te gaan. ‘Gesprekken in de familie gaan vaak over de kinderen en kleinkinderen’, vertelt Ineke. ‘Soms merken we dan dat het gesprek plotseling verandert of stilvalt als wij binnenkomen. Dat is pijnlijk, want daardoor krijgen we sterker het gevoel dat we “anders” zijn.’ Marianne merkt dat sommige mensen niet beseffen dat je als single ook een sterke kinderwens kunt hebben. ‘Als ik er wel eens over sprak met anderen, gingen ze er nogal snel aan voorbij. Ik had toch geen partner? Dan kon je toch ook niet serieus met een kinderwens bezig zijn?’

In deze tijd waarin alles maakbaar lijkt, reageren mensen soms verwonderd als een stel of single niet verdergaat met medische behandelingen. ‘Soms krijg je het gevoel dat je je hiervoor moet verantwoorden’, zegt Paul. Ook Marianne noemt dit: ‘Als je uiteindelijk besluit om niet als alleenstaande moeder te worden, dan vinden sommigen dat het gemis je eigen keus is.’

Wezenlijke levensvragen

Het verdriet om ongewenste kinderloosheid wordt wel vergeleken met een rouwproces. Net als bij rouw gaat dit gemis gepaard met sterke emoties en levensvragen. Ineke heeft lang het gevoel gehad dat ze niet tot haar bestemming kwam doordat Peter en zij geen kinderen hebben. ‘“Mama” vind ik de mooiste aanspreektitel die je als vrouw kunt krijgen. Dat betekent voor mij veel meer dan professor of dokter.’ De drie misgelopen zwangerschappen riepen bij haar sterk de vraag op naar de zin van dat alles. ‘Ik heb daar nog steeds geen antwoord op. Wel heb ik het gevoel dat Peter en ik nu op andere manieren onze bestemming hebben gevonden.’

Ook Marianne is sterk met de vraag naar haar bestemming en identiteit bezig geweest. ‘Wie ben ik als ik geen kind heb? Aan wie kan ik mijzelf dan doorgeven?’ Ze is ook wel eens boos of jaloers als ze in de kerk een generatiegenoot ziet die wel zwanger is of jonge kinderen heeft. ‘Waarom zij wel en ik niet?’ Het heeft Marianne moeite gekost om deze gevoelens toe te laten zonder ze te veroordelen. Esther vertelt: ‘Laat duidelijk zijn: je misgunt het niemand! Wel is het vaak moeilijk als collega’s of familieleden vertellen dat ze zwanger zijn. Het helpt als ze dat eerst even persoonlijk aan me vertellen, voordat ze het in een groep bekend maken.’ Paul heeft een tijd geworsteld met God. ‘Naast de kinderloosheid speelde er nog een ander verlies in ons leven. Toen vond ik het moeilijk om te blijven geloven.’ Inmiddels begint het vertrouwen weer terug te komen. Esthers hoop en positieve levensinstelling helpen hem daarbij.

Wat geeft steun?

Ineke en Peter hebben veel goede contacten met andere kinderen en jongeren in hun omgeving opgebouwd. ‘Het is belangrijk om te investeren in contacten met kinderen en jonge mensen. Dat houdt jezelf ook jong.’ Ineke en Peter hebben regelmatig nichtjes en neefjes te logeren gehad. Ook zijn ze gastgezin geweest voor buitenlandse studenten. Daardoor zijn ze voor enkele jonge mensen een soort van tweede ouders of pleegouders geworden. ‘Sinds kort hebben we ook een pleeg-kleinzoon gekregen’, vertellen ze verheugd.

Esther heeft in haar werk dagelijks met kinderen te maken. Daar geniet ze van. ‘Wel doet het soms pijn als je afscheid moet nemen van kinderen wanneer ze weer verdergaan. Of als je merkt dat een kind geen veilige thuisbasis heeft.’ In hun kerkenwerk hebben Peter en Esther ook regelmatig contact met kinderen. Marianne vindt het moeilijk om meer contact met kinderen te zoeken. ‘Ik voel me dan extra alleen als ze daarna weer met hun ouders naar huis gaan.’ Andere fijne contacten en zinvolle activiteiten helpen haar wel. Voor stellen is dit ook belangrijk. Het doet goed als er mensen zijn met wie je lief en leed kunt delen, mensen die op moeilijke momenten aan je denken en iets liefs laten horen.

Aanbevelingen voor het pastoraat

Wat vinden Ineke en Peter, Marianne, Esther en Paul belangrijk voor het pastoraat? ‘Dat er aandacht is voor ongewenste kinderloosheid’, antwoordt Marianne. ‘Dat mensen beseffen dat het zowel voor stellen als voor singles een sterk gemis kan zijn.’ Ze zou het fijn vinden als er in kerkelijk verband wat meer over gesproken zou kunnen worden. Ook de stellen vinden het belangrijk dat het thema bespreekbaar wordt gemaakt. ‘Bij een huisbezoek is het fijn als de ouderling of bezoekmedewerker er op een gegeven moment gewoon naar vraagt. Als er dan tranen komen, dan is dat maar zo. Benoem en erken het verdriet’, zegt Esther. Zij wijst er ook op dat er in de kerk vaak twee soorten activiteiten worden georganiseerd: voor ouderen en voor gezinnen. ‘Maar waar horen wij dan bij?’ Ineke noemt dat het belangrijk is om ook aandacht te hebben voor de mannen met een onvervulde kinderwens. ‘Er is vaak wel aandacht voor de vrouwen, maar voor mannen is het gemis net zo sterk, al uiten ze het misschien wat minder.’ Voorbede in de kerk voor mensen met een onvervulde kinderwens geeft de betrokkenen veel steun en bemoediging. Vooral op moeilijke momenten: bijvoorbeeld bij een doopdienst, op moeder- en vaderdag, en met name ook in de tijd van Advent en Kerst!

Met dank aan Ineke, Peter, Marianne, Esther en Paul. In verband met hun privacy zijn hun namen veranderd.