Podcast: Pleidooi tot herwaardering van de Bijbelse oproep tot omkeer, persoonlijk en maatschappelijk

Bekering’ is geen vreemd begrip in de moderne cultuur, hoewel het vaak een negatieve klank krijgt door het actieve gebruik van het werkwoord in de zin van ‘iemand bekeren’. De Bijbel legt echter nadruk op het reflexieve gebruik ‘zich bekeren’. Net als men met de auto kan omkeren en de andere kant oprijden, zo kan er gesproken worden van een omkeer in het denken en handelen van een persoon. 

De evangelische beweging legt een grote nadruk op persoonlijke bekering. Bekering omvat praktijken, verwachtingen en discoursen over de oude en de nieuwe mens. Een recente ontwikkeling in bekeringspraktijken is het fenomeen van bevrijdingspastoraat dat nieuw gelovigen in staat stelt om hun verleden achter zich te laten en als ‘vrij mens’ een nieuw begin te maken.

De laatste tijd groeit de aandacht voor ‘missionair preken’. Er wordt over geschreven en in allerlei kerkgenootschappen vinden cursussen en studiedagen plaats. Tegelijk roept deze uitdrukking ook vragen op. Is het niet weer een nieuw modeverschijnsel? Is het niet vooral evangelicaal gedoe? En hoe doe je dat dan, ‘missionair’ preken? Over die laatste vraag heb ik vrij uitgebreid geschreven in een andere studie en in een aantal artikelen. Samen met andere auteurs heb ik ook een paar proeven geleverd van wat we bedoelen met missionair preken. In dit artikel wil ik vooral ingaan op de vraag wat missionair preken is en waarom het belangrijk is. Het gaat hier dus om theologische vragen.

Preekillustraties rondom het thema bekering

‘Keer mij om naar U toe; keer ons toe naar elkaar.’ Wonderlijk hoe goed de lezingen van deze zondag bij elkaar passen. Allebei zijn ze samen te vatten in één woord, kernbegrip in de joods-christelijke traditie: ‘ommekeer’ (Hebr.: tesjoebhah). Of zoals opperrabbijn Jonathan Sacks het noemt in zijn boek Niet in Gods Naam: ‘hartsverandering’, de ‘omkeer’ (Gr.: metanoia) waartoe Johannes de Doper ons oproept aan het begin van het Marcusevangelie.

Met de lezing van de profetie van Joël staat de gemeente op de drempel van de Veertigdagentijd, een periode van bidden en vasten, van boeten – in de betekenis van ‘herstel’, zoals een visser zijn netten ‘boet’ – en van overdenken van het evangelie. Bij elkaar moeten ze leiden tot een gedragswijziging die niet kortstondig is doordat ze strandt na een eerste week proberen. Daarom begint een wijziging in je uiterlijke gedrag, bijvoorbeeld in wat je wel of niet eet, van binnen. De beoogde ommekeer begint met inkeer.

In de zomer van 2014 deed de Protestantse Kerk in Nederland onderzoek onder haar predikanten en kerkelijk werkers naar hun beleving van het werk. Er werd onder meer gevraagd op welke terreinen zij het meest bevlogen werkten. Het onderzoek liet zien dat de onderzochte voorgangers het meest bevlogen waren over hun voorgaan in de zondagse eredienst. Niet minder dan 83% van de respondenten was daar bevlogen over. Onderaan de lijst van bevlogenheid bungelden missionair werk (15%) en diaconaal werk (8%). Deze scores gaven en geven te denken. Is de gemiddelde predikant en kerkelijk werker zo sterk naar binnen gericht dat de wereld buiten de kerk nauwelijks bevlogen tegemoet wordt getreden? En is werkelijk ook maar heel weinig diaconale bevlogenheid?