Premium

Preekillustraties: Geweten

Een christen is door een dubbele gehoorzaamheid gebonden: aan God en aan zijn overheid. Deze tweeledige gehoorzaamheid wordt pas losgemaakt als de overheid beveelt wat tegen God is. Want dan moet men God meer gehoorzamen dan de mensen.
M. Luther

Gewetensvrijheid maakt ook gewetenloosheid mogelijk.
Joodse spreuk

Tijdens de Tweede Wereldoorlog zat ergens een stel gevangenen in een barak van een Duits concentratiekamp. Iedere avond kwam een bewaker de barak binnen en iedere avond zocht hij dezelfde man uit om hem af te ranselen. Misschien had hij om een verder onverklaarbare reden een antipathie tegen deze man. De andere gevangenen zagen dit avond aan avond met machteloze woede aan. Want wat kon je er tegen beginnen? De machtsposities lagen immers vast. Pogingen ter bescherming van de kameraad zouden tot geweld tegen allen leiden. De terreur was niet te doorbreken, want men beschikte niet over wapenen om de vijand onschadelijk te maken. De terreursituatie werd opgevat als een ‘gesloten situatie’. Eén der gevangenen dacht echter niet langs deze traditionele machts- en geweldsbanen en niet in dit traditionele vriend-vijand-schema. Op een avond stapt hij op de bewaker af en zegt: ‘Als u dan beslist iedere avond iemand moet afranselen, neem dan vanavond mij eens voor de variatie.’ Dit kwam voor de bewaker volledig onverwacht. Hij rekende vast op de angst van ieder en achtte het vanzelfsprekend dat ‘de mens’ bang, laf en egoïstisch is. Na enige aarzeling antwoordde hij : ‘Goed ik zal vanavond jou nemen en niet die ander. En omdat je zo flink bent om jezelf aan te bieden, mag je zelf zeggen, hoeveel slagen ik je geven zal.’ De gevangene antwoordde: ‘Dat laat ik aan uw geweten over.’ Volgende verrassing en verwarring bij de bewaker. Hij zag zichzelf, vooral in de ogen van zijn gevangenen als iemand zonder geweten. Hij antwoordt dan ook: ‘Ik heb geen geweten.’ Waarop de gevangene van zijn kant weer: ‘Natuurlijk hebt u een geweten, anders had u mij al lang afgeranseld.’ Na dit hele wonderlijke gesprek was de aardigheid er voor de bewaker dermate af, dat hij verdween en niet meer terugkwam, ook de volgende avonden niet om zijn oude slachtoffer weer op te zoeken.
J. de Graaf. Uit: ‘In gesprek met de Bergrede’