Menu

Premium

Preekschets 1 Johannes 4:1,2 – 11e zondag van de zomer

11de zondag van de zomer

Vertrouw niet elke geest… de Geest van God herkent u hieraan…

1 Johannes 4: 1a, 2a
Thema: vals en echt
Schriftlezing 1 Johannes 4: 1 – 10

Het eigene van de zondag

Zie bij zondag 19 augustus

Uitleg

Het woord geest (pneuma) komt veel voor in dit gedeelte. Het kan gebruikt worden voor de menselijke geest (een mens is meer dan alleen een lichaam), maar in het Nieuwe Testament wordt het vooral veelvuldig gebruikt om de Geest van God aan te duiden. In de evangeliën wordt gesproken van een onreine geest, of een stomme of kwade geest. Jezus werpt die uit. In Openbaring komen ook onreine geesten voor, die in verband worden gebracht met de draak, het beest en de valse profeet. Valse profeten worden al door de drie grote profeten uit het Oude Testament genoemd: die stellen ten onrechte gerust en maskeren onrecht. Jezus noemt hen wolven in schaapskleren. Zo is er zelfs een antichrist, of meerdere, die met hun valse leer de kerk verleiden. In Openbaring is er het beest met het getal 666 – vermoedelijk de Nero redivivus, een fabel over de weer tot leven gekomen Romeinse keizer, met alle haat en geweld jegens christenen. De Geest van God leidt juist op de weg die voor je ligt (blijkens de geschiedenis van Handelingen 8 over Filippus). Dit leidt tot wegen van verwondering. Johannes 20: 22 toont dat Jezus op zijn leerlingen blies en zo ontvingen zij de Heilige Geest. Deze Geest van God geeft sterkte in de vervolging en tegenstand.

In deze perikoop lijkt Johannes zich te distantiëren van de gnostiek, die accent legt op het zogeheten spectaculaire en exclusieve van de Geest. De Geest van God is te herkennen aan de belijdenis dat Jezus Christus in het vlees is gekomen (vers 2 naar HSV; NBV: mens geworden). In 1 Timoteüs 3: 16 vinden we de kern van de christelijke belijdenis. De geest die dit niet belijdt, is de antichrist (vs. 3). Deze term komt alleen in de brieven van Johannes voor, al is de idee breder. Al in Daniël en Ezechiël lezen we van de verbijsterende ontdekking van een macht die het volk van God wil wegvagen. In het vierde vers uit onze perikoop wordt de overwinning van het kwaad en de antichrist getekend. Deze overwinning hangt samen met het uit God voortgekomen zijn. Dit vertaalt zich met geloof. In Openbaring 13 wordt duidelijk dat het beest de gelovigen zal aanvallen, maar Openbaring 17 maakt duidelijk dat het Lam zal overwinnen. De tijd daarnaar toe is een tijd van beproeving, zoals de massieve christenvervolgingen ook in onze tijd duidelijk maken.

In de verzen 3, 4, 5, 9 gaat het over de wereld (kosmos). Dit begrip wordt veel gebruikt door Johannes. Het is een begrip uit de Griekse filosofie: de wereld waarin een ordening is gemaakt, maar het dualisme spreekt van een betere wereld. God is HEER van de kosmos, maar is er in deze kosmos orde? Johannes onderscheidt deze wereld van de komende, de wereld die wij kennen en de wereld die over ons geopenbaard zal worden. Blijkens vers 4 is Hij die in u is, machtiger dan hij die in de wereld heerst. Het is zo bizar, Johannes 1: 10, dat de gehele wereld door Hem geschapen is, maar Hem niet kent. Anderzijds blijkens Johannes 3: 16 heeft God de wereld lief. 1 Johannes 2: 15 – 17 maakt duidelijk dat we deze wereld die voorbijgaat niet moeten liefhebben. In Filippenzen 2: 15 worden we opgeroepen in de wereld als lichtende sterren te schijnen. God heeft (1 Johannes 4: 9) zijn Zoon immers in de wereld gezonden, opdat we voor Hem zouden leven. In de verzen 6 en 7 wordt genoemd: uit God zijn – de liefde is namelijk uit God en zo kun je uit God geboren zijn. In het hogepriesterlijk gebed (Johannes 17) toont Jezus, dat zijn volgelingen na zijn hemelvaart in de wereld zijn met de Heilige Geest.

Aanwijzingen voor de preek

De vele beeldschermen die ons overstelpen met ongekend veel informatie zijn kenmerkend voor de huidige tijd. Voor zowel jong als oud is het soms of vaak lastig hier een weg in te vinden. Wat moet je met de vele verschrikkelijke informatie over rampen, oorlogen, vreselijke misdaden? Het is goed te weten, dat wij niet de eersten zijn die leven onder de spanning van een wereld die kraakt onder het gewicht dat erop ligt. De Laatste Postille van J. Koopmans, blz. 120, geschreven aan het einde van de tweede wereldoorlog, brengt ons in de scherpe actualiteit van wat hij secularisatie noemt en de antichrist: het proces dat de voornaamste sectoren van het leven zich aan kerk en geloof onttrekken en dat er verschrikkelijke dingen gebeuren. Dat was in de tijd van 1 Johannes al spannend, zeer zeker ook in de tijd van de Tweede Wereldoorlog, en ook in de huidige tijd. Een geest tegen de Geest. Zoals eerder zijn er vandaag ook velen die menen dat dit de “laatste ure” is. In feite is dat zeer te hopen, opdat het Rijk van God aanbreekt en alle lijden voorbijgegaan zal zijn! De brieven van Johannes, maar ook de Openbaring, zijn geschreven tot bemoediging en vertroosting in de spanning. Johannes schrijft in eenvoud over de werkelijke liefde en wil vertrouwen schenken.

Johannes spreekt over de kosmos, de wereld. De Bijbel begint er mee, hoe God goed en gaaf heeft geschapen en de chaos tot orde heeft geroepen. Zo kunnen we het goede leven ervaren in de bebouwing van de aarde en de overwinning van ziekten. Maar Johannes zegt dat deze wereld niet door God beheerst wordt maar door een ander. Een belangrijk inzicht. Sommigen suggereren immers dat al wat gebeurt in overeenstemming is met Gods wil. Dat is een ernstige dwaling. Ook al kunnen we zingen dat heel ons leven in Gods hand is: er is een anti-goddelijke macht die een hel op aarde brengt. Er is veel kwaad op de rekening van de antichrist te schrijven, die valse profeet. Weliswaar is er ook onwil en ongehoorzaamheid in ons aanwezig. God is echter in zijn Zoon in deze weerbarstige wereld gekomen – Hij heeft de strijd aangebonden en op Golgota heeft Hij het volbracht. Verzoening van de schuld van heel de wereld: duizelingwekkend groot. Deze wereld is dus de ware wereld niet – dat is de komende wereld pas.

Het effect van Gods liefde moet en mag zijn: onze liefde. Dat wij doen wat uit God is. Geloven in God is liefhebben; dat verstomt de valse profeet en jaagt de antichrist uit zijn harnas. Dit overwint de haat en verzacht de felle pijn. Een kerk die niet liefheeft, is geen kerk. Een kerk die er niet is in en voor en met de wereld mist de liefde Gods.

De vraag van de zogeheten secularisatie is niet herstel, maar groei: groei van de liefde. Als de christenen nu niet kenbaar zijn aan de liefde, als de kerk nu niet de liefde Gods vertegenwoordigt: wat dan? Het grote leerproces van de leerlingen van Jezus is de groeischool van liefde.

Ideeën voor kinderen

Bij mensen in verdriet en gemis, beluister ik vaak dat ze hoop putten uit liederen ze als kind geleerd hebben. Het kan heel mooi zijn om kinderen te vragen welk lied ze mooi vinden. Zing het maar a capella. En spiegel dit aan hoe dat vroeger op de school ging met het versje dat je uit het hoofd moest leren en opzeggen op maandagochtend, en nu middels YouTube.

Liturgische Aanwijzingen

Te overwegen is om de geloofsbelijdenis van Israël uit Deuteronomium 6 te lezen als oudtestamentische pendant van de christelijke belijdenis.

Psalm 99 als Koningspsalm past bij de Heer van de kosmos. Bij verootmoediging past Psalm 116 wellicht, omdat dit voor veel ouderen het eerste versje was dat ze op school leerden (zie bij de kinderen). NLB 812 en 960 alsmede EvLB 244a lijken passend.

Geraadpleegd

Zie zondag 19 augustus. J. Koopmans, Laatste Postille 3de druk Goudriaan 1971.

Wellicht ook interessant

Nieuwe boeken