Premium

Preekschets 1 Samuël 3:10 – 13e zondag van de zomer

13e zondag van de zomer

En de HEER kwam bij hem staan en riep net als de voorgaande keren: ‘Samuël! Samuël!’ En Samuël antwoordde: ‘Spreek, uw dienaar luistert.’

1 Samuël 3:10

Schriftlezing: 1 Samuël 3,1 – 4,1a
Thema: Het woord komt binnen

Zie ook

Preekschets 1 Samuël 1:17 – 12e zondag van de zomer

Het eigene van de zondag

De zomer- en herfsttijd, van juni tot advent, is een tijd waarin over het algemeen aandacht wordt besteed aan discipelschap, maar ook aan Israël. Het is een tijd waarin er ruimte is om aandacht te geven aan het Oude Testament. Dat gebeurt ook in de vrije stof die in deze en de vorige preekschets aan de orde komt, tweemaal 1 Samuël. Een (veel) langere serie is denkbaar, de stof leent zich er uitstekend voor.

Uitleg

Dit hoofdstuk is zeer belangrijk. Hier blijkt dat Samuël een werktuig in de handen van God is. En God gaat door Samuël werken. Het Woord van God komt in deze wereld binnen in een tijd dat er nauwelijks nog iets van de Here vernomen wordt. Zo wendt God zich naar Israël toe!

Het hoofdstuk kan als volgt ingedeeld worden:

A – 1-3vertrekpunt: geen woorden van de Here
B – 4-10het Woord komt (Samuël en Eli in gesprek)
C – 11-14het Woord: onheilsprofetie
B’ – 15-18reactie op het Woord (Samuël en Eli in gesprek)
C’ – 19- 4,1aeindpunt: woorden van de Here voor Israël door Samuël

De voortgang die in het hoofdstuk te vinden is, wordt op verschillende manieren onder woorden gebracht. Zo bijvoorbeeld in de manier waarop Samuël wordt aangesproken. Hij wordt van een jochie (na’ar, vs. 1) een dienaar (‘avdèkhā, vs. 9) en uiteindelijk een profeet (nāvi, vs. 20). God laat zijn woord klinken midden in de duisternis van de zonde die in Israël aan de orde van de dag is. Hij doet dat door Samuël die hiervoor speciaal is bestemd. Hij is gehoorzaam en wie de Here gehoorzaamt, wordt door de Here gebruikt. Zo zien we de beweging van dit hoofdstuk ook terug in de ontwikkeling van de duisternis naar het licht. Het hoofdstuk begint in driedubbele duisternis (het is nacht in zondig Israël waar de priester Eli blind is). Er is geen woord van God te verstaan. Maar als God gaat spreken in de vroege ochtend en er zo langzaam enig licht komt, breekt de dag door. En dat is het begin van een groot reveil in Israël. Aan de hand van Samuël zal het volk terugkeren bij de Here.

Wat opvalt is dat er eigenlijk nauwelijks rekening gehouden wordt met het Woord dat doorbreekt. Dat laat zien hoe ongewoon het is dat het woord van God klinkt. Samuël heeft er geen enkele kennis van, dat is logisch. Maar wat schokkend is, is dat Eli er geen enkele rekening mee houdt. Pas na drie keer begrijpt Eli wat er speelt. Wat dat betreft is Eli in dit boek van Samuël een heel dubbele figuur. We zien hem in hoofdstuk 1 als degene die het gemakkelijker vindt om te geloven dat Hanna dronken is als ze haar gebeden uitstort dan dat ze een vrouw is die door verdriet verteerd wordt en oprecht het aangezicht van de Here zoekt. We zien Eli als een man die zijn zonen niet aanspreekt (durft aan te spreken) en zo medeverantwoordelijk is voor de geestelijke staat waarin Israël zich bevindt. Hij krijgt dan ook het oordeel te horen, zowel in hoofdstuk 2 als in hoofdstuk 3. We zijn als mens dan heel snel geneigd om een mens af te wijzen. Om het te laten bij dat oordeel over iemand en hem af te schrijven. Maar dat wil niet zeggen dat Eli op geen enkele manier tot heil kan zijn voor Israël. Want het negatieve is niet alles wat van Eli gezegd kan worden. Hij is ook degene die Samuël heeft opgeleid en opgevoed. En daar heeft hij iets goed gedaan. Samuël ziet hem als zijn geestelijke vader. En het doet hem veel verdriet dat hij zijn geestelijke vader het oordeel aan moet zeggen (vs. 15). Maar dan doet Eli het belangrijkste: hij dwingt Samuël om loyaal te zijn aan de Here en niet aan hem. En daarmee geeft hij Samuël de beslissende zet om profeet te worden. En als hij de profetie van Samuël hoort, dan legt hij zich neer bij de woorden van de Here. Hij aanvaardt de macht van God, ook als dat betekent dat hij en zijn zonen ruimte moeten maken. Zo is Eli een mens, zoals wij dat allemaal zijn. Herkenbaar, zowel in zijn zwakte als in zijn kracht en goede bedoelingen.

Aanwijzingen voor de prediking

In de preek kan gemakkelijk een thema in drie punten worden uitgewerkt (nacht, ochtendgloren, dag of jongen, dienaar, profeet). Wat van groot belang is, is dat hoofdstuk 3 een beslissend hoofdstuk in 1 Samuël is. Alle lijnen van de eerste hoofdstukken komen bij elkaar en vanuit hoofdstuk 3 lopen lijnen door naar de rest van het boek (in elk geval tot de zalving van eerst Saul en daarna David en verder nog tot aan de dood van Samuël en tot in hoofdstuk 28 waar Saul in Endor de geest van Samuël raadpleegt. Zo groot wordt uiteindelijk de invloed die Samuël in Israël heeft).

Het is gemakkelijk om hierin voorbij te gaan aan de nuance in dit hoofdstuk. Over het algemeen identificeren we ons gemakkelijker met Samuël dan met Eli. We kijken gemakkelijk neer op een slappe figuur als Eli. Maar als we eerlijk zijn, lijken we vaak meer op Eli dan op Samuël. We willen wel het werk van de Here wel graag zien, maar we herkennen het heel vaak niet. We moeten er door anderen op gewezen worden. We willen wel de wil van de Here doen, maar we weten lang niet altijd hoe. We willen heel graag het goede doen, maar het kwade ligt dichter bij ons. De preek over dit hoofdstuk kan echt verrassen als we vanuit het perspectief van Eli laten zien hoe de dienst van de Here vaak in de praktijk van ons leven vorm krijgt. Want op het beslissende moment is ook Eli bruikbaar in Gods handen. Hij speelt een beslissende rol in het leven van Samuël. En het zou genade zijn als de Here ons ook op die manier zou willen gebruiken. Dat we ondanks wie we zelf zijn toch in het leven van een ander beslissend kunnen zijn. Omdat het werk van God nooit op mensen vastzit. En toch wil de Here die mensen gebruiken. Mensen zoals Eli, zoals ieder gemeentelid.

Daarnaast is het zaak om te onderzoeken hoe we als mensen in deze tijd de stem van de Here verstaan. Ook daarin kan Eli ons een voorbeeld zijn…. God blijft spreken en het is aan ons om daar op een goede manier mee om te gaan als we beseffen dat het God is die spreekt. Maar we kunnen wel aan randvoorwaarden voldoen.

In het verlengde daarvan is het goed om te wijzen op de manier waarop God mensen roept. Die roeping van Samuël is iets bijzonders, maar de Here werkt ook vandaag de dag op een bijzondere manier in deze wereld en kan ook op een bijzondere manier in de harten van jong of oud werken in onze tijd. Houden we er rekening mee dat de Here ons misschien roept in zijn dienst? Dat we onszelf eerst de vraag stellen hoe we onze gaven en talenten in dienst van God en zijn Koninkrijk kunnen gebruiken?

Liturgische aanwijzingen

Wie zoekt naar een nieuwtestamentische lezing kan denken aan Johannes 1,1-5 (en vs. 14).

Qua Psalmen valt te denken aan Psalm 60, maar vooral Psalm 27:1,4,7. Ook Psalm 121 past aan begin en einde van de dienst.

Gezangen: LB 305 (NLB 313) en LB 326 (NLB 723) passen bij tekst en thema.

Suggesties voor kinderen

Naar aanleiding van de vorige schets waar het ging over geschikt zijn of niet, kan nu gewezen worden op Samuël die ongeschikt was als jongeman, maar die toch door de Here geroepen wordt en die wil horen naar de woorden van God. Een ingrijpende gebeurtenis die ook moeilijk is (vs. 15). Maar met hulp van de Here kan hij doen wat hij moet doen.