Preekschets Deuteronomium 1:20,21

Toen zei ik tegen u:
‘U bent nu het bergland van de Amorieten genaderd,
dat de HEER, onze God, ons zal geven.
Hij is het die u dat gebied schenkt.
Welnu, trek verder en neem het in bezit,
want zo heeft de HEER, de God van uw voorouders,
het bepaald.
Wees niet bang en laat u door niemand ontmoedigen.

Schriftlezing Deuteronomium 1: 19 – 2: 1

Thema: Hij schenkt het land !

Liturgisch kader

Het begin van een nieuw kerkelijk seizoen heeft iets van het inslaan van een volgend traject op weg naar…..ja, waarheen ? Het is goed de gemeente te bepalen bij het hoge einddoel, het perspectief voor ogen te houden van het beloofde land, de wereld die komt.

Psalm 44: 1, 2 sluit qua tekst prachtig aan bij Schriftlezing en preek. De melodie is helaas niet erg bekend. Meer bekend is Ps. 78.: vs. 19 verwoordt in weinig woorden zowel het lange omzwerven als het eindelijk mogen binnentreden. Gez. 483 vertolkt het verlangen van de gemeente naar het “hoog rijk”, m.n. in vs. 4.

Uitleg

Israël staat voor de laatste en beslissende stap voorwaarts, het beloofde land in. De grote voorman Mozes mag dit zelf niet meer meemaken. Voor hem loopt de reis ten einde, en daarmee ook zijn levensreis. Bij wijze van testament herhaalt hij het volk in een brede uitéénzetting mee wat eerder en uitgebreider al in de Tora was meegegeven.

Volgens C.J. Labuschagne is het boek Deuteronomium gestructureerd d.m.v. getalscomposities.

Naar deze structuur zijn in h. 1: 19 – 2: 1 6 perikopen te onderscheiden, waarvan vs. 19- 22 de eerste vormt. Deze perikoop telt 77 woorden, d.i. 7 x 11. 7 is het getal van de vervulling, 11 = 10 (het getal van de volledigheid) + 1, staat dan voor “de overlopende maat”, of is ook te zien als 7 (het getal van de vervulling) + 4 (ziet op de windstreken). In Deuteronomium treffen we 11 in combinatie met 7 aan in contexten waarin over de vervulling van de landbelofte gesproken wordt. Deze getallenstructuur geeft een symbolische verdieping aan de inhoud. In ieder geval wordt zo onderstreept, hoe uitbundig royaal de HEER is in de onverdiende gave van het land.

De gave van het land is het eerste het beste thema in Deuteronomium. Het beste: Gods vrijgevigheid en goedheid zijn toch in de hele Schrift het grote nieuws! Het eerste: het kwam n.l. al direct ter sprake in hoofdstuk 1: 6 – 8. In hoofdstuk 1: 9 – 18 gevolgd door het thema van de noodzaak van een goed bestuur: om het land te behouden moet het goed geregeerd worden. En dan wordt het thema van de landbelofte opnieuw opgepakt in onze perikoop. Dat het direct daarna gaat over het fiasco na de activiteiten van de verspieders, hun verslag en de reactie van het volk, geeft aan dat zelfs goede leiding niet garandeert dat het volk zich ook láát leiden. God is goed, maar zijn mensen weten zijn goedheid niet te waarderen. Ze gaan er krom en onbeholpen mee om.

Mozes’ uiteenzetting inzake Gods royale belofte van het land en daartegenover de zuinige en terughoudende reactie van het volk krijgen extra contouren wanneer men bedenkt dat Deuteronomium in zijn uiteindelijke redactie geschreven kan zijn in de tijd van wanbestuur en landverlies. Zal het nu, na zoveel eeuwen, anders mogen gaan?

De exacte omvang van het beloofde land wordt in Deuteronomium 1 nergens vermeld, ook niet in hoofdstuk 1:7. Het zijn vage contouren. Daar ligt in opgesloten dat het bereiken van een volle of zelfs overlopende maat samenhangt met de mate waarin Israël zich Gods beloften gelovig zal toeeigenen. Dat blijkt al concreet, wanneer in Deuteronomium 1: 4 wordt vermeld, dat de Amoritische koningen Sichon en Og werden verslagen. Daardoor kwam er ook ruimte voor Israël in het overjordaanse, wat oorspronkelijk niet tot het beloofde land behoorde. Broedervolken als Moab en Edom daarentegen bleven ongemoeid.

De landbelofte is niet alleen het eerste het beste thema in dit bijbelboek, het is een essentieel onderdeel van heel de Schrift. De gave van het land is een onderdeel van Gods heilsplan om het verloren paradijs te herstellen. De uiteindelijke bedoeling is, dat de van God vervreemde mens weer in omstandigheden komt waarin hij mag ervaren: de HEER is daar! Tenslotte is deze zegen ook bedoeld voor alle volken.

Aanwijzingen voor de prediking

In deze preek worden alle aspecten van het leven van Gods volk op deze aarde nadrukkelijk in het perspectief van de grote toekomst gezet. Wij verwachten nieuwe hemelen en een nieuwe aarde.

Dat is wat anders dan dat heel het gelovig leven draait om “hemelverlangen”, zoals dat in vroeger tijden soms wel het geval leek te zijn. Het gaat heen naar een nieuwe wereld en in het leven hier en nu lopen we ons daarvoor al warm. Zoals de woestijntocht een voorbereiding was op het leven in het beloofde land, is ons leven hier en nu een voorbereiding op het leven in de nieuwe wereld.

Gods overstelpende goedheid moet centraal staan. Hij roept, onder Mozes, een slavenvolk van zwervers zonder enige macht of naam naar een eigen land. Hij heeft dit volk na de ballingschap, toen het alles verbruid had, een nieuwe kans gegeven. In overtreffende trap gebeurt dit wanneer Jezus Christus na Pasen proclameert dat Hem alle macht in de hemel en op de aarde gegeven is, met het mandaat aan zijn volgelingen om de volken op te roepen zich gewonnen te geven. Heel de wereld wordt daarmee in principe tot rechtsgebied van Christus verklaard. En “gegeven” aan zijn volk.

Een suggestie voor thema en verdeling: Hij is het die u dat gebied schenkt!

1.dat vraagt om gelovige erkenning van zijn naam

2.dat vraagt om uitvoering van zijn opdracht

3.dat voedt met verwachting van een gouden toekomst.

We kunnen er niet omheen in te gaan op (moeilijke!) vragen in verband met het moeten wijken van “De Amorieten” (1: 7, 19, 20, 27). Dat is een heikel onderwerp in tijden waarin het debat met en m.b.t. de Islam vaak leidt tot het verwijt dat ook de Bijbel opdrachten tot gewelddadig imperialisme bevat. Er kan gewezen worden op Gen. 15: 16: er is iets van een eenmalig oordeel van God over volken voor wie bij Hem “de maat vol is”. Er kan ook gewezen worden op het verhaal over de Gibeonieten in Joz. 9. Daarin schemert door dat de inbezitname van het land niet genadeloos was.

Dat in Deuteronomium geen exacte landsgrenzen worden aangegeven, maar dat getallen als 7 en 11 duiden op “meer dan volledig” en “alle windstreken”, geeft vrijmoedigheid om wat dat specifieke volk Israël beloofd was door Mozes, uit te breiden naar de wereld (zie ook het in de tweede alinea al gestelde). In Christus mogen ook de volken delen in het heil. Dat houdt ook in, delen in de belofte van leven in een land waar de HEER is.

Dat is niet meer alleen in het geografisch bepaalde Israël, maar het gaat over alle grenzen heen. Jeruzalem blijft zolang deze wereld duurt het middelpunt, want van daar uit hebben wij het heil ontvangen. Op den duur wordt het getransformeerd in een nieuw Jeruzalem.

De gemeente mag horen, dat God het alle mensen gunt dat zij Hem, waar ook ter aarde, in vrijheid kunnen dienen. Dat is lang niet overal mogelijk. De gemeente mag daarbij bepaald worden: wat een zegen als je vrij kan samenkomen, je niet hoeft te verstoppen als christen.

Het hoge belang van de liturgie mag ter sprake komen: eredienst is toch, gewaar worden, in horen en zeggen, dat de HEER er is! Om dat te kunnen doen hebben we wel tijd en ruimte nodig!

Er kunnen opmerkingen gemaakt worden over de positie van volk en staat van Israël nu. Dat is weliswaar een zeer omstreden onderwerp, zowel binnen als buiten Israël, maar je kunt er niet omheen.

In veel gemeenten komt van tijd tot tijd uitdrukkelijke vraag aan de orde: hoe ziet u de toekomst van onze gemeente, of zelfs meer concreet: waar hopen we over 10 jaar te staan? De tekst biedt een mooi aanknopingspunt om in te gaan op het legitieme verlangen de toekomst onder ogen te zien en zich daar een voorstelling van te maken.

In deze preek mag de gemeente moed worden ingesproken. De Israëlieten lieten zich ontmoedigen,

wat uiteindelijk leidde tot decennialang extra omzwerven. Er is ook in deze wereld veel wat de gemeente kan terneerslaan. De kerk neemt in toenemende mate een minderheidspositie in in Nederland. Dat kan afschrikken om nog langer tot actie te komen in woord en/of daad.

We worden uitgedaagd om onder ogen te zien: hoe groot is ons vertrouwen in de HEER, beter gezegd: hoe groot is de HEER Zelf voor ons? Hij is het (vs. 21)! Zijn grote en heilige Naam staat garant voor de vervulling van zijn belofte. In de Christus’ verschijning is het garantiebewijs zelfs afgegeven! Doop en avondmaal, die mogelijk een plaats hebben op deze zondag, maken dat bewijs zichtbaar.

Ideeën voor kinderen en jongeren

Kinderen kunnen zich vaak iets voorstellen bij een lange vakantiereis. Je gaat met hoge verwachtingen op weg naar een ideaal einddoel. Maar onderweg valt het niet steeds mee. File, pech, irritaties in de auto. Hoe groot is de opluchting als je eindelijk de contouren ziet van het gebied waar je je tent op hoopt te kunnen zetten! Onderweg zullen vaak ook plannetjes en verwachtingen worden uitgewisseld. Wat ga je daar straks allemaal ondernemen?