None

Preekschets Ester 6 en 7

Thema: Wie één leven redt, heeft de wereld gered…

Schriftlezing: Ester 6 en 7

Het eigene van de zondag

Het is een feest- en gedenkperiode, de dagen voorafgaand aan deze zondag en de zondagen die erop volgen. Koningsdag is net geweest, 4 en 5 mei (bevrijdingsdag) staan voor de deur. Je ontkomt er niet aan om deze nationale dagen van feest en verdriet, van vieren en gedenken aandacht te geven. En wat mij betreft: als je het dan doet, dan ook maar helemaal.

De ontknoping van het verhaal van Ester past goed in deze tijd. We horen over het Joodse volk dat steeds verder in de verdrukking terechtkwam. De maatregelen van Haman waren niet mis. Toch was er dat Joodse meisje aan het hof dat het aandurfde om op te staan en haar leven op het spel te zetten om de toekomst van haar volk te waarborgen. Een verhaal over moed, vrijheid en verdrukking, over liefde en over een God die zich laat vinden in al deze woorden…

Uitleg

Aangezien deze viering thematisch mag zijn, neem ik de vrijheid om de exegese niet te diep te laten gaan. Een paar zaken zijn wel aardig om eruit te pikken. Er zit een bijzondere ironie in deze laatste twee hoofdstukken. Haman, de boosdoener, die uit was op macht en overheersing, wordt opgehangen aan de galg die hij zelf heeft opgericht (Ester 7:10). De beweging in dit hoofdstuk is opmerkelijk. Eerst is het Haman die zich verheven en machtig voelt ten opzichte van Mordechai en zijn volk. Na de ontmaskering door Ester is het Haman die verheven wordt, maar niet zoals hij gedacht had. Het is uiteindelijk Mordechai die de positie van Haman toebedeeld krijgt.

Een bijzonder detail is de ring (eerder in het bezit van Haman) die Mordechai krijgt, waarmee hij het beheer over de bezittingen van Haman mag voeren. Daarover in de aanwijzingen voor de prediking meer.

Aanwijzingen voor de prediking

Voor de overdenking in deze viering is het wellicht aardig om de film Schindler’s List als illustratie te gebruiken. Een aantal personages uit de film kun je met enige creatieve vrijheid projecteren op de hoofdrolspelers uit het verhaal van Ester.

Amon Göth, de ‘overste’ van het concentratiekamp, zou zomaar eens Haman kunnen zijn. De rol van Mordechai laat zich vergelijken met die van Itzhak Stern, degene die de lijst opstelt. De rol van Ester laat zich minder makkelijk vertalen. Echter, Oskar Schindler is in de film wel degene die op toegedekte wijze een hele groep Joden van de dood weet te redden. In de viering is het niet ondenkbaar om een aantal scènes uit de film te laten zien.

Een bijzonder detail in deze verhalen is de ring. Oskar Schindler ontvangt van de Joden die hij gered heeft een ring met de inscriptie ‘Wie één leven redt, heeft de wereld gered’. Een wijsheid uit de Talmoed. In de film is dit de scène waarin Oskar Schindler zich de omvang van alles realiseert. En hij bedenkt opeens dat hij wellicht veel meer had kunnen doen. Achteraf had hij zijn invloed misschien wel nóg strategischer en efficiënter kunnen inzetten. Mordechai daarentegen is zich van meet af aan ten volle bewust geweest van de omvang van de dreiging. Hij heeft er dan ook alles wat er in zijn vermogen lag aan gedaan om deze dreiging af te wenden. Als dank ontvangt hij de ring die hoort bij de hoge functie die hij mag gaan bekleden. De ring is in beide verhalen een afsluitend en afrondend geheel. De cirkel is rond. Het verhaal is ten einde, de rollen zijn uitgespeeld. De ring bekleedt de drager met de dankbaarheid die deze ten deel valt, een stille getuige van diens moed en inzet.

Een van de belangrijkste thema’s in de Bijbel, zowel in het Oude als in het Nieuwe Testament, is de bevrijding en de vrijheid van de mens. In het verhaal van Ester is dit wat mij betreft ook het basisthema. Aan de ene kant is er het waarborgen van de vrijheid en het streven naar vrijheid, van ieder mens. Aan de andere kant is er onvrijheid, alles wat jou minder mens maakt. Alles wat je beknelt, afhoudt van leven, van vrijuit ademen, van die innerlijke vreugde en vrede die het leven zelf je schenkt.

Tegelijkertijd is vrijheid altijd relationeel, dat wil zeggen: in relatie tot de Ander en de ander. Dat je elkaar het Goede gunt, dat je voelt en weet dat jou het Goede gegund wordt. En dan scheelt dat maar één letter met God, dat God je gegund wordt. Dat is vrijheid van leven. En dat is altijd relationeel. Leven met de ander, de mens in jouw omgeving, en de Ander, namelijk God, die synoniem is aan Leven en Vrijheid en Liefde en Licht.

Zo staan in het verhaal van Ester eveneens de onderlinge relaties centraal: Ester en Mordechai, Ester en de koning, Ester en Mordechai en het Joodse volk. Onuitgesproken is de relatie tussen God en het volk. In de moed van Ester toont zich de Levende. In de ommekeer en het inzicht bij koning Ahasveros toont zich het Licht.

Liturgische aanwijzingen

Zoals al eerder gesuggereerd is het aardig om Schindler’s List te gebruiken om de viering te omlijsten. De muziek kan hierbij een toegevoegde waarde zijn.

Als Kyrie kun je je wenden tot proza en/of poëzie uit de Tweede Wereldoorlog. Citaten uit het dagboek van Anne Frank en Etty Hillesum, of bijvoorbeeld het gedicht ‘Ben Ali Libi’ van Willem Wilmink zijn hier zeer geschikt voor.

De verborgen aanwezigheid van God wordt mooi verwoord in het lied ‘Heer onze Heer, hoe zijt Gij aanwezig’ (NLB 275). Voor de kinderen is het verhaal-lied ‘U gaf ons verhalen’ uit Zitten of opstaan 6’ herkenbaar.

Ideeën voor kinderen

Rondom 4 en 5 mei is er een nationale gedichtenwedstrijd waarvoor kinderen gevraagd wordt een gedicht te maken over het thema ‘vrijheid’. Voor de iets oudere kinderen is dit een aanspreekbaar en herkenbaar gegeven. Zij hebben er op school in ieder geval al over gehoord.

Vrijheid en bevrijding zijn grote woorden voor kinderen. Toch weten ze vaak haarfijn uit te leggen wat oorlog voor andere kinderen kan betekenen. Een gesprek daarover geeft hen de ruimte om hun zorgen en gedachten daarover te delen.