Menu

Premium

Preekschets Galaten 6:14

Galaten 6:14

Trinitatis

Maar ik – ik wil me op niets anders laten voorstaan dan het kruis van Jezus Christus, onze Heer, waardoor de wereld voor mij is gekruisigd en ik voor de wereld.

Schriftlezing: Galaten 6:11-18

Het eigene van de zondag

De eerste zondag na Pinksteren kan worden gebruikt als begin van een nieuwe periode, maar ook als afsluiting van de eerste helft van het kerkelijk jaar. Als octaaf van Pinksteren wordt het vaak ingevuld als een lofprijzing op de Drie-eenheid. In de serie van drie schetsen over het slot van de Galatenbrief kan de laatste perikoop deze thema’s bij elkaar brengen.

Uitleg

Het was gebruikelijk om een gedicteerde brief persoonlijk af te sluiten door een groet of een aantal persoonlijke opmerkingen. In dit geval markeert Paulus dat met nadruk. Het ‘u ziet’ impliceert niet alleen een verandering in handschrift, maar ook dat deze brief in de gemeenten werd getoond. De ‘grote letters’ zouden kunnen wijzen op een handicap bij Paulus: hij zou slechtziend zijn (vgl. 4:13-15) of motorisch niet meer zo adequaat. Een andere verklaring is dat Paulus hier opnieuw met grote emotionele betrokkenheid wijst op de urgentie van de brief: ik schrijf u MET HOOFDLETTERS! Dit past bij de heftige stijl van de brief.

Bij een dergelijke afsluiting verwacht je nog een laatste streep onder de kern van de brief. Dat gebeurt ook: diverse thema’s worden nog even weer aangeraakt en allemaal verbonden aan het kruis van Christus. Daar ligt het integrerende punt van deze brief. En daar klopt ook het hart van de apostel. Zijn identiteit is gevormd door de kruisiging van Christus.

Door in dit postscriptum het kruis van Christus centraal te stellen, komt met terugwerkende kracht 3:1 naar voren: ‘Ik heb u Jezus toch openlijk en duidelijkals een gekruisigde bekendgemaakt?’ De betekenis van het kruis in deze brief is niet zozeer een verwijzing naar Jezus Christus of naar Golgota. Het gaat meer om het aanstootgevende karakter van het evangelie. De kruisiging als gebeurtenis is een schokkende en afschuwelijke executiemethode. Het is een bizar verhaal, waarmee Paulus de vrijheid en verlossing heeft verkondigd. Dat aanstootgevende bepaalt de identiteit, overtuiging en boodschap van Paulus. Het verklaart ook de spanning en tegenwerking die het oproept. Wie daarvoor angstig wegloopt, heeft de kruisiging ten diepste niet aanvaard (6:12).

Kruis impliceert lijden. Paulus verwijst daarvoor ook concreet naar zichzelf (6:17). Wie Jezus Christus aanvaardt, moet accepteren dat hij/zij ook mensen kwijtraakt. In dit geval gaat het over de dwaalleraars, volgens Van Bruggen te identificeren als Joods-christelijke predikers, die zich laten leiden door de angst hun volksgenoten kwijt te raken (6:12-13). Paulus stelt dat zij zelf niet volgens de wet leven. Bedoeld kan zijn dat hun motivatie niet op God, maar op mensen is gericht: ze maken zich zorgen zowel om hun Joodse volksgenoten als om hun eigen positie. Er zit veel geestelijke vrijheid in het accepteren van de waarheid dat Jezus de gekruisigde is. Het biedt kracht en vrijmoedigheid om vol te houden en consequent te zijn, ook als er tegenwerking is.

Het kruis doodt de wereld (6:14). Dat is een tweede implicatie van de kruisiging van Christus. Hier gaat het niet om Christus’ dood voor mensen. Het gaat erom dat door zijn kruisiging Christus de band tussen zijn volgelingen en de wereld heeft doorgeknipt: er is geen communicatie en beïnvloeding meer mogelijk. De wereld is hier de mensenwereld in al haar kwaad en onrecht. Paulus is dankbaar voor zijn bevrijding uit de dood. Er is voor hem maar één keuze: de verbondenheid aan Christus, inclusief de gevolgen daarvan. Het kruis maakt christenen een vreemdeling in deze wereld.

De derde uitwerking is dat het kruis de nieuwe maatstaf vormt (6:15-16). Christus heeft een nieuwe schepping gecreëerd, zowel in de nieuwe mens als in de nieuwe gemeenschap. Daarbij vallen alle andere mogelijke onderscheidingen tussen mensen weg. Deze nieuwe maatstaf vormt de oriëntatie voor het samenleven in de gemeente. Etniciteit, afkomst en karakter zijn daaraan ondergeschikt. Hier refereert Paulus aan het hele gedeelte over de leiding door de heilige Geest (5:13-6:10), waarin hij zowel de individuele gelovige als de gemeente heeft opgeroepen om te leven door de Geest. Met het kruis als maatstaf komen de loyaliteiten anders te liggen. Vanuit deze maatstaf zijn vrede en barmhartigheid te verwachten.

Bijzonder is de uitdrukking ‘het Israël van God’ in 6:16. Samenvattend voor het betoog uit Galaten 4 is het onderscheid te maken tussen het aardse Jeruzalem en het goddelijke Israël. Daarbij lijkt het eerste te slaan op de Joden die zich verzetten tegen Jezus en het tweede op de Joden die hem hebben aanvaard. Een andere opvatting is dat het gaat om de heel nieuwe gemeenschap, bestaande uit christenen met Joodse en heidense achtergrond. In de context lijkt echter de eerdere exegese meer zin te geven. Expliciet wil Paulus de groep Joodse christenen insluiten binnen de nieuwe maatstaf.

Aanwijzingen voor de prediking

Het kruis is een wijdverbreid symbool van christenen. Als sieraad aan een ketting, als houten of stenen voorwerp in huis, als afbeelding op een T-shirt enzovoort. Niet iedereen communiceert hier hetzelfde mee, maar christenen geven daarmee aan dat ze zich verbonden weten aan Jezus. Of nog sterker: dat ze het eigendom van Jezus zijn. Paulus gebruikt het kruis niet als een mooi symbolisch sieraad. Het verwijst voor hem naar het aanstootgevende van de kruisiging. Voor hem klinkt er nog de afschuwelijke klank in van de marteldood en de schokkende executie van Jezus Christus. Aan onze bevrijding is een bizar en gruwelijk verhaal te vertellen. En toch noemt Paulus het zeer bepalend voor zijn persoon en werk.

De identiteit van een mens wordt vooral duidelijk in kritische momenten als het erom spant. Zulke identiteitsmomenten ontstaan als je geraakt bent of als je wordt bevraagd op je overtuigingen. Op momenten dat je een paar zinnen mag zeggen blijkt wat je echt belangrijk vindt. Het eigenhandige slot van de brief van Paulus laat zien waar zijn hart klopt. Daarin staat de kruisiging van Christus centraal. Welke rol speelt dat kruis bij ons? Deze vraag is legitiem als die niet voortkomt uit historische of biografische belangstelling voor Paulus, maar uit belangstelling voor het stempel dat Jezus Christus kennelijk op Paulus heeft gezet. Wat betekent het dat mijn Verlosser de gekruisigde is?

Dat het kruis lijden impliceert, is niet alleen van toepassing op de vervolgde kerk. Maar ook op de gevolgen van de verbondenheid aan Jezus Christus. Hiermee worden relaties en loyaliteiten verlegd. Paulus’ woord is ontmaskerend en stelt ons voor de vraag hoe radicaal je je leven verbindt aan het kruis van Christus. Het bewaart je ervoor dat je er vooral op gericht bent om de lieve vrede te bewaren en compromissen te sluiten waarbij je je identiteit verspeelt. Uiteraard bestaat er ook ongezonde radicaliteit en schadelijke compromisloosheid. De houding van Jezus Christus is daarbij bepalend. Maar het aanvaarden dat lijden bij het kruis hoort, geeft geestelijke vrijheid, volharding en troost, ook wanneer beslissingen pijn doen en verlies geven. Wie niet bang is voor de dood, krijgt het leven cadeau.

Dat de verbondenheid tussen christen en wereld gekruisigd en dus doorgeknipt is, vraagt om uitleg en uitwerking. Het maakt het christelijk geloof tot een kritische factor in de maatschappij. Het kruis van Christus doodt de wereld. Het staat niet alleen kritisch tegenover een dictatuur, maar ook tegenover een democratie. Het ontmaskert niet alleen fouten als zonde, maar ook religie als afgoderij. Het bevrijdt niet alleen van grote verhalen, maar ook van machtsmisbruik. Het prikt niet alleen je egoïsme lek, maar ook je neiging iedereen te vriend te houden.

Ten slotte kent de nieuwe maatstaf van Paulus veel toepassingen. Door het kruis van Christus ga je mensen anders bekijken, inclusiefjezelf. In hoeverre ben je een nieuwe schepping en wil je het ook zijn? Dat verlegt je loyaliteiten zodat de belangrijkste relaties ook de meeste prioriteit krijgen. De bede van Paulus om vrede en barmhartigheid bij dat nieuwe leven, mag ook worden gehoord als een belofte en ontvangen worden als een zegen.

Dat deze zondag het octaaf van Pinksteren en de zondag van de Drie-eenheid vormt, laat zich vanuit de tekst niet direct thematiseren. Vanuit de bredere context komt het werk van de Geest en het verlossingsplan van God wel in beeld. Maar het kan zeker in de taal van de preek en in het geheel van de liturgie doorklinken.

Liturgische aanwijzingen

Johannes 8:21-36 vormt een verrassende schriftlezing die ook iets duidelijk maakt over de afstand tussen Christus en de wereld. Uit het Oude Testament is te denken aan teksten die concentratie aanbrengen: Jeremia 9:22-23; Prediker 5. Suggesties voor liederen: Psalm 25, 118, 145; Gezang 182 en 305. En verder de liederen uit de afdelingen ‘Pinksteren’ en ‘Trinitatis’.

Wellicht ook interessant

Nieuwe boeken