Preekschets Haggai 1:13, 2:15-19 – 2e zondag van de zomer

Tweede zondag van de zomer

Schriftlezing: Haggai 1:1-13 en 2:15-19

Het eigene van de zondag

De zomermaanden nodigen uit om eens af te wijken van roosters en wat minder bekende bijbelverhalen of bijbelboeken te lezen. Daarnaast biedt het de mogelijkheid om in de vorm van de viering eens wat te gaan experimenteren en meer nog dan anders de inbreng en interactie met de hoorders aan te gaan. Op deze eerste twee zondagen van de zomer behandel ik twee van de kleine profeten, te weten Habakuk en Haggai.

Inleiding

De kleine profeten. Wellicht iets ondergewaardeerd, in ieder geval minder bekende bijbelboekjes. De meesten van ons hebben vroeger de volgorde van deze profeten uit hun hoofd moeten leren, maar wat er nou in stond, dat is vrij onbekend. Kortom, tijd dus om deze kleine profeten eens in het licht te zetten in een reeks vieringen met de grote vraag: wat had die profeet toen te zeggen en hoe zou hij of zij dat tegenwoordig zeggen? Geldt het nu nog steeds?

De tweede vraag in elk van deze vieringen is: wie in onze tijd gelden als profeten? Wie rammelt er aan onze zelfingenomenheid, onze zekerheden? Wie waarschuwt ons en vraagt ons om het anders te gaan doen?

Deze manier van vieren nodigt de gemeente uit om zich heen te kijken en hun oor te luisteren te leggen bij de profeten van onze tijd. Aan het eind van de serie zijn er heel wat namen de revue gepasseerd. De profeet van toen wordt naast de profeet van nu gelegd. Zij gaan als het ware met elkaar in dialoog.

Wie was Haggai?

Haggai is een kleintje onder de kleine profeten en bevat slechts 2 hoofdstukken. Die kleine omvang maakt onbekend. Maar de inhoud van Haggai is wel de moeite waard.

Haggai is een van de laatste profeten van het Oude Testament, levend in de tijd na de ballingschap. Hij wordt vaak in één adem genoemd met Zacharia, onder andere in het bijbelboek Ezra. Geen wonder, want zij profeteerden in dezelfde tijd en met betrekking tot hetzelfde onderwerp, de herbouw van de tempel. Zacharia is bekender omdat wij van hem meer profetieën kennen. Dat is een veel dikker boekje. Toch verdient ook Haggai onze aandacht. Haggai begint te profeteren bijna 20 jaar na het einde van de ballingschap in Babel in het jaar 520 voor Christus. Na de terugkeer van de eerste groep ballingen waren de fundamenten van de tempel met enthousiasme hersteld en was het offeren voor God weer begonnen. De herbouw van de tempel was echter al snel stil komen te liggen door tegenwerking van omwonende volken (zie Ezra 4:1-5).

Bijna 20 jaar later is er nog weinig veranderd.

Zijn profetieën zijn er met name op gericht om het volk en de leiders aan te moedigen die tempelbouw te gaan hervatten. We kunnen uit het boekje opmaken dat Haggai ongeveer drie maanden betrokken is geweest bij deze bouw. Het is niet bekend of Haggai een bijzondere status had rondom de tempel of dat hij slechts een bijzonder mens was met een directe verbinding met boven, die hem in staat stelde zo helder te formuleren wat JHWH hem opdraagt. Ik ga uit van dat laatste. Haggai, de profeet, een spreker namens God…

Uitleg

Waar zijn jullie eigenlijk mee bezig? De vraag waar Haggai praktisch mee opent. Hij zag dat de mensen zich niet meer zo druk maakten om de opbouw van de tempel, de plek voor God. Mensen waren vooral bezig met zichzelf. Dat lukte niet al te best. De oogst viel tegen, wijn, olie en graan…het werd allemaal karig. En men vroeg zich af hoe dat kwam.

Je moet hierbij niet vergeten dat in essentie het volk van Israël diep doordrongen was van hun onopgeefbare verbond met God. Daar zijn ze op gebouwd. Dat maakt wie zij zijn. De kern van wie ze zijn. En die kern, die waren ze uit het oog verloren.

Letterlijk en figuurlijk. Ze gaven God letterlijk en figuurlijk geen plek meer in hun bestaan. Verwaarloosden die plek. Het gaat hier om meer dan het fysieke gebouw alleen. Het gaat om de ruimte die de mensen bereid waren te maken voor hun kern, voor God. Het volk en de leiders waren het kwijt. En hoe kan het ook anders? Er was verdeeldheid, er waren er die niet weggevoerd waren in ballingschap en er waren mensen die teruggekomen waren. Alles waar ze voor stonden was tijdens de ballingschap afgewezen, verguisd, weggehoond. Het mocht er niet zijn. Dat hoef je maar lang en vaak genoeg te horen en dan raak je het vanzelf kwijt, lijkt me. En het is heel moeilijk om iets op te bouwen op brokstukken van een zogenaamd vorig leven. Je blijft het altijd zien. Het is dan ook niet helemaal gek dat de mensen na de zoveelste tegenslag zich eerst maar eens op de opbouw van zichzelf gingen richten.

Haggai zag dat aan. Het vermoeden bestaat dat Haggai tot de groep mensen behoorde die niet weggevoerd waren in ballingschap. Het vermoeden bestaat ook dat hij misschien zelfs die oude tempel van Salomo in al haar glorie nog gekend heeft. Hij weet nog hoe het was. Hij is oud. Hij loopt daar rond en voelt al tijden aan dat het niet goed gaat. Het hangt als het ware in de lucht. Hij ziet de mensen elkaar en de wereld en alles de schuld geven van de mislukte oogsten en tegenvallende resultaten in de bouw. Het wordt er allemaal niet beter op.

Zo komt dan die hartenkreet eruit bij Haggai: Waar zijn jullie nou eigenlijk mee bezig! En sterker nog, niet Haggai zegt het, maar het is alsof God zelf de mensen aanspreekt. Zo sterk komt het over.

Aanwijzingen voor de prediking

Wat kunnen wij, jij en ik, met dit “waar zijn jullie eigenlijk mee bezig” van Haggai.

Drie dingen lichten op in dit verhaal:

1. Een gedeeld verlangen

Haggai en het volk deelden hun kern, hun zijn. Haggai kon het volk aanspreken op het sluimerende besef dat zij bestaan bij de gratie van God. Ze behoren God toe.

Dat besef, dat je als mens bestaat in een samenhang, een groter geheel, een verband met andere mensen en God, daarvan kan je niet zomaar uitgaan dat dat een gedeeld besef is. Tegelijk is het wel, daar ben ik van overtuigd, een gedeeld verlangen van alle mensen: dat je ergens toebehoort. Dat je niet alleen bent, maar onderdeel bent van iets dat groter is dan jij. Dat jij ertoe doet voor God (in de breedste definitie die je kent: Liefde, Aanwezigheid, Schepping, Dat wat Goed is). En dat is iets wat we, door wat voor omstandigheden, ook wel eens kwijtraken. Door grote tegenslagen, de klappen van het leven, ontheemd gevoel, noem het maar op. En als je dat kwijt bent, ga je watertrappelen. Soort van overleven, maar leven is dat niet. En dan komt er iemand en die zegt: waar ben je nou eigenlijk mee bezig? Dat gaat zo niet langer.

2. Een concrete taak

Er is wel degelijk iets wat je kan helpen om deze impasse te doorbreken. Stop eerst eens met altijd die vinger te wijzen naar een ander en begin te onderzoeken naar datgene wat je zelf kunt doen. Er is namelijk iets wat jouw aandacht vraagt. Kijk, hier is het: een onafgemaakte tempel, het huis voor God, de ruimte waar jij en God samenvallen. Ga daar eens naar kijken.

3. Wat je aandacht geeft groeit

Als je daar weer aandacht aan geeft, moet je zien: God is vindbaar. Precies daar. God is daar en laat je niet alleen. Sterker nog, je zult voelen dat het leven langzaam in je terugkeert. Het tij zal keren.

Je kunt je afvragen of dit niet ook een taak voor de kerk is in onze samenleving. De kerk in haar goede definitie. Niet de kerk als instituut van macht en machtsmisbruik. Maar de kerk als beweging van mensen die als het nodig is op de barricade staat en roept: waar zijn jullie eigenlijk mee bezig?

De kerk als beweging van mensen hier, vandaag, die niet blijft zwijgen als onrecht, groot en klein, je in je ponem staart. Dat de Haggai in je opstaat en roept: keer om! Vergeet niet waar het ten diepste om gaat: niet om je eigen eer en glorie maar het welzijn van en voor alle mensen!

Ideeën voor kinderen

Kijk met de kinderen naar dit filmpje.

Hierop is te zien hoe Johnny de Mol als een soort profeet aan het werk is, omdat hij laat zien dat wegkijken of je ergens aan onttrekken niet werkt. Maar meedoen, jezelf, je naam, je persoon in en op het spel zetten om een ander in het zonnetje te zetten, te helpen en te ondersteunen en zo de grote afwachtende massa een schop onder de kont te geven: waar zijn jullie eigenlijk mee bezig? Doe iets! Laat je zien! Wat dan ook, maar niets doen is geen optie!

Vraag aan de kinderen: waar zou je jezelf voor in willen zetten?

Liturgische aanwijzingen

Aansluitend op de prediking kun je het nummer ‘In the air tonight’ van Phill Collins laten zien en horen. De live-versie van ruim 7 minuten. De opzwependheid, de indringende blik en de climax in de drumsolo maken dat de hoorders Haggai niet snel zullen vergeten.

Geraadpleegde literatuur

• Bijbels handboek 2a, Het Oude Testament, Kok Kampen z.j.

• Internationaal Commentaar op de Bijbel deel II, z.p., z.j.

• J. Stegeman, Alles moet anders, Utrecht z.j.