Premium

Preekschets Johannes 20:15 – Pasen

Eerste Paasdag

Zij dacht dat het de tuinman was…

Johannes 20: 15

Schriftlezing: Johannes 20: 11-18

Thema: De opgestane Jezus is de tweede Adam

Het eigene van de zondag

Wat doen we eigenlijk met Pasen? Terugdenken aan een heilsfeit van lang geleden? Dat doet vragen wat de waarde is van het Paasfeest, als het niet meer is dan een ‘terugdenken aan’. Wat verándert door Christus’ opstanding in het hier en nu? Johannes zou zeggen: op die eerste Paasdag werd een nieuwe wereld geboren. De herschepping van alle dingen ging van start. Want de opgestane Christus verscheen als de nieuwe Adam. Zo beschouwd, geeft het Paasfeest een andere kleur aan het leven hier en nu. En wel de kleur van de hoop: wat nog over is van de oude schepping wordt eens in heerlijkheid veranderd. Zo geeft Pasen richting aan een hoopvol leven in het hier en nu.

Uitleg

Zie ook de preekschets van Stille Zaterdag. Op de zesde dag staat Jezus terecht voor Pilatus. Onbedoeld wijst Pilatus Hem aan als de nieuwe Adam: ‘Zie de Mens’. Op de ‘eerste’ zesde dag werd de mens geschapen. Daarmee was de schepping voltooid. Op déze zesde dag roept de nieuwe Adam uit aan het kruis: ‘Het is volbracht!’ Het werk van de herschepping wordt in beginsel voltooid in Jezus’ kruisdood. Op de ‘eerste’ zevende dag rust God van zijn scheppingswerk. Op déze zevende dag rust Christus in het graf van het werk van de herschepping.

Dan breekt de eerste dag van de week aan. Op de ‘eerste’ eerste dag brak het licht door. God sprak, en het duister verloor. Maria van Magdala gaat nog in het donker naar het graf (20: 1). De chaos van de oude wereld lijkt het te hebben gewonnen. Het is woest en ledig, zeker in het hart van Maria. Zij – en de andere vrouwen, impliciet aangeduid in vers 2 – constateert dat het graf open is. Jezus is er niet meer te vinden. Dat vergroot haar verdriet alleen maar. Tegenover Petrus en de engelen herhaalt ze dezelfde mantra: ‘ze’ hebben de Heere weggenomen en ik weet niet waar ze Hem neergelegd hebben (vers 2 en 13). Maria zit vast in haar rouw; zelfs engelen kunnen haar niet bereiken.

Opnieuw wordt zij aangesproken. Ditmaal door de opgestane Jezus Zelf. Niet dat Maria Hem herkent. Er is iets dat herkenning verhindert. Verschijnt de Opgestane in een andere gedaante? Wordt zij verhinderd van Hogerhand Hem te herkennen? Denk aan de Emmaüsgangers! Of vertroebelen de tranen letterlijk en figuurlijk haar blik?

Interessant is voor wie zij Jezus aanziet, namelijk voor de tuinman. Het graf ligt immers in een hof, die onderhoud vraagt (19: 41). Tel de gegevens nu eens op: eerste dag, hof en tuinman. Op deze eerste dag, als het licht doorbreekt, breekt de nieuwe schepping door. De hof, verwijzend naar die eerste hof, wordt de plaats waar de nieuwe Adam zich laat zien. De eerste Adam faalde in het beheer van de hof, de hem opgelegde taak. De tweede Adam treedt aan als nieuwe Beheerder van de ‘hof’, de nieuwe wereld. Op Goede Vrijdag wordt al duidelijk dat de nieuwe schepping het wint van de oude, bedorven schepping. Op deze eerste Paasdag wordt de overwinning van de nieuwe Adam en daarmee van de nieuwe wereld uitgeroepen.

Tussen Maria en de ‘Tuinman’ volgt een dialoog. Het inzicht breekt bij Maria pas door als Jezus haar bij name noemt. Door Hem, het Woord, worden alle dingen geschapen en herschapen. Zijn Woord heeft (scheppings)kracht. Het kan iemand als Maria zeker de ogen openen voor de Opgestane en zijn aanwezigheid. Dat overkomt Maria.

Vasthouden mag ze de opgestane Jezus niet. Jezus’ heilswerk is immers nog niet afgerond. De laatste fase van de verhoging, de hemelvaart, is immers nog niet voltrokken. Met dat Jezus dat zegt, kondigt Hij ook een ander facet van zijn heilswerk af. Namelijk dat de relatie tussen zijn leerlingen en de Vader nu hersteld is. Zijn Vader is nu hun Vader, zijn God nu de hunne (vers 17). Er heeft verzoening plaatsgevonden door Christus en diens kruis. Het is belangrijk dat te zeggen. De bovengeschetste benadering van Christus en zijn heilswerk als de nieuwe Adam, onder andere ontleend aan N.T. Wright, wordt soms uitgespeeld tegen een meer traditionele benadering. Een, waarbij de verzoening van zonde en schuld door Christus centraal staat. Alsof die laatste benadering een versmalling is van Christus’ werk – zo laat Wright zich wel eens uit. Maar voor een tegen elkaar uitspelen is geen reden. De geschetste, wat nieuwe benadering van het lijdens- en Paasevangelie hoeft en mag niet ten koste gaan van de kern: vergeving en nieuw leven door Christus’ werk. Aan de andere kant mag het traditionele perspectief zich laten verrijken door wat mensen als Wright te zeggen hebben.

Aanwijzing voor de prediking

Voor een inleiding op de preek is zinvol de vraag te stellen wat Pasen nu eigenlijk uithaalt. Wat verandert de viering van de heilsfeiten? Met Pasen vieren we nieuw leven door Christus’ werk. Maar dood en vergankelijkheid blijven volop hun tol eisen. Heeft het wel zin om Pasen te vieren? Zeker. Met Pasen plaatsen we ons niet buiten de realiteit. Omdat op Pasen blijkt dat door het werk van de nieuwe Adam alle dingen wérkelijk nieuw worden.
Voor wie werkt met punten, de volgende suggestie. Onder het thema ‘De opgestane Jezus is de tweede Adam’ de volgende punten: de eerste Adam en de oude schepping (1), de tweede Adam en de nieuwe schepping (2), de verkondiging van die nieuwe schepping (3).
Vertel over Adam en de hem opgelegde taak van beheer van de hof. De mens als rentmeester van Gods goede schepping. Hoe is de eerste mens en zijn daarna alle mensen omgegaan met hun taak? Waar de Schepper wordt losgelaten, ziet het er donker uit voor heel de schepping. Iets daarvan wordt nu duidelijk in de klimaatcrisis.
Door Christus, de nieuwe Adam, en diens werk, breekt de nieuwe schepping door. Juist omdat zijn dood de vergeving van de zonden en de verzoening van de schuld betekent: de wortel van het bederf van de oude schepping. Na dit volbrachte werk kan de nieuwe schepping worden beklonken, al op de Goede Vrijdag en definitief op de Paasmorgen. Laat zien dat geloof in deze nieuwe Adam vergeving betekent, en ook een plek binnen Gods hernieuwde wereld. Heerlijk als we met Maria van Magdala bij onze naam worden genoemd. Dan vallen ons de schellen van de ogen en zien we wie Christus wil zijn, ook voor ons.
Maria gaat de ontmoeting met de nieuwe Adam verhalen aan de discipelen. Zij vertelt de boodschap van de verzoening door. Laten christenen vandaag boden zijn van de verzoening. Ze mogen vertellen over de vergeving van zonden en over de nieuw begonnen schepping. Een boodschap van hoop voor verloren mensen en voor een diepbeschadigde schepping! Zij verliezen hun realiteitszin niet. De oude, gebroken wereld is nog volop present. Maar de nieuwe schepping is écht doorgebroken. Daarmee is de vernieuwing van alle dingen een zekere zaak.

Ideeën voor kinderen en tieners

Een tuintje moet je onderhouden. Anders raakt het overwoekerd door onkruid. Laat op de beamer een foto zien van zo’n overwoekerde tuin. En op een volgende foto een tuinman die bezig is met onderhoud. Vertel de kinderen dan de clou: zo hebben wij door de zonde de wereld laten overwoekeren. Jezus kun je vergelijken met een tuinman. Het onkruid van de zonde in onze wereld komt Hij opruimen. Mensen mogen opnieuw beginnen, en uiteindelijk zelfs heel de wereld. Ook is het een idee wat spullen mee te nemen in de kerk die voor tuinonderhoud nodig zijn: schep, hark etc.

Liturgische aanwijzingen

Het is zinvol als eerste lezing Johannes 20: 1-10 te nemen. De ontdekking van het lege graf mag op de Paasmorgen eigenlijk niet ontbreken. Als derde lezing valt te denken aan Openbaring 22: 1-5. Daar zien we dat de doorbraak van Gods nieuwe wereld met Pasen uiteindelijk daadwerkelijk leidt tot het herstel van de schepping tot haar oorspronkelijke heerlijkheid, ja meer dan dat.

Qua liedkeuze valt voor de kinderen te denken aan HH 182: ‘Maria kwam bij het graf’. Iets van de opgestane Jezus als de nieuwe Adam klinkt door in LB 210.