Preekschets Lucas 5:5

Lucas 5:5

Elfde zondag na Pinksteren

Meester, de hele nacht hebben we ons ingespannen en niets gevangen. Maar als u het zegt, zal ik de netten uitwerpen.

Schriftlezing: Lucas 5:1-11

Het eigene van de zondag

Het pinksterfeest is een Joods oogstfeest. In ons verhaal van vandaag gaat het ook over ‘oogst’. Het is de oogst die op de meest onverwachte plekken gevonden kan worden. Daar waar we het niet verwachten, kunnen we veel vrucht vinden. Tenminste: als deze plekken worden gezien, soms opnieuw worden bekeken, en worden bevist. De Geest roept ons tot nieuw zien. En tot een nieuwe overgave: ‘op uw woord.’

Uitleg

Het gaat in ons verhaal om de roeping van de leerlingen. In Marcus 1:16-20 roept Jezus Petrus en Andreas en dan in een afzonderlijk verhaal Jakobus en Johannes. Alle vier verlaten ‘onmiddellijk’ hun netten en familie en volgen Jezus. Matteüs 4:18-20 volgt de Marcusopzet. Het evangelie van Johannes is anders. Hierin is het niet Jezus die roept, maar Johannes die de leerlingen op Christus wijst. ‘Zie het lam Gods,’ zegt hij en de twee volgen Jezus. En Jezus geeft Simon een nieuwe naam. Geen verhaal over netten of vissen of leerlingen die alles achterlaten om Hem te volgen. ‘We hebben de Heer gezien’ en de twee gaan om Jezus te ontmoeten.

Lucas’ verhaal is ten opzichte van de andere evangeliën karakteristiek: het is het langste verhaal van alle vier verslagleggingen. In Lucas begint Jezus met de verkondiging in de synagoge van Nazaret. Dan drijft Hij onreine geesten uit (4:3137), geneest de schoonmoeder van Simon (4:38-41) en preekt in de synagogen van Judea (4:42-44). Dan zijn er tevens de scharen, die opdringen ‘om naar het woord van God te luisteren’ (5:1). Al deze verhalen scheppen een rationaliteit voor het volgen van de Heer.

Het antwoord van Petrus (‘ga weg van mij, ik ben een zondig mens’) doet denken aan andere roepingsvisioenen: Mozes (Ex. 3:6), Jesaja (6:1-8) en Paulus (1 Kor. 15:1-11). Jezus’ werk groeit. In dat groeien rekruteert Jezus mensen: Levi (5:2732), de twaalven (6:12-16), de uitzending van de twaalven (9:1-6), de zending van de zeventig (11:1-20), de zeven gekozenen (Hand. 6:1-7), Saulus’ bekering (Hand. 9:1-22), Saulus en Barnabas (Hand. 13:1-3). God kiest ervoor om te werken door mensen, aarden vaten, die de schat van zijn koninkrijk bevatten (2 Kor. 4:7). Omdat God verkiest op deze wijze te werken is het menselijk antwoord cruciaal.

Waar zit in het verhaal het omslagpunt? Dat zijn er drie. Petrus is een doorgewinterde visser. Hij heeft de hele nacht niets gevangen en ruimt op. Dan komt een rabbi, die hem vertelt het water op te gaan. Wellicht tegen zijn zin: Petrus gehoorzaamt.

Dan komt het tweede bevel van de rabbi: werp je netten uit. Hier revolteert de deskundige, de beroepsvisser Petrus: hij is toch de wetende expert? Simon weet toch dat deze visactie in diep water niets zal gaan opleveren. ‘Werp je netten uit.’ Op die plekken waar Petrus niets verwacht: een vangst. Uitbundig. Dat is een diepzinnige gedachte voor het christelijke leven: weer investeren op die plekken waar je het hebt laten varen: in een gezin, in tijd voor je kinderen, in je relatie. Spendeer daar nu eens tijd aan, en wie weet wat er zal gaan gebeuren! Hoe groots, uitbundig het resultaat zal zijn. Het verhaal wijst op een veranderde autoriteitsgrond. De roeping van Petrus is niet gebaseerd op ‘eigen kunnen’, maar op ‘uw woord’.

Het derde kantelmoment bestaat uit vers 9, dat spreekt van ‘verbijstering’. Verbijstering ontstaat in confrontatie met een Licht dat te groot voor je is. Petrus’ denken moet worden omgezet. Petrus die dacht alles te weten, staat in een nieuw licht tegenover het grote Licht.

Jezus roept hem. En hij volgt. Petrus had tegen vrienden kunnen zeggen: ‘Moos en Sam, ik ga mee, maar verkopen jullie de vis voor mij.’ Petrus’ volgen is ‘de materie voorbij’.

Een paar korte opmerkingen nog. Het schip is ‘de eerste drijvende, mobiele preekstoel’. Het gaat in Lucas om de zending onder de heidenen. Commentatoren wijzen hierop bij de uitleg van ‘de andere boot’ (vs. 7). Het verhaal wijst op de missionaire verantwoordelijkheid. Het apostelambt hangt af van de genadevolle roep van Christus.

Aanwijzingen voor de prediking

Het verhaal is een kritisch verhaal. Het geeft aan dat gelovige mensen ‘missionaire’ mensen zijn: geroepen tot een nieuw fundament. Geroepen tot verkondiging. Vanuit een nieuwe herbronning van het leven. De grootte van de huidige financiële crisis is nauwelijks te overzien. ‘De economische crisis heeft een waardecrisis blootgelegd over de balans tussen excessen en matiging, tussen lange en korte termijn, tussen status najagen en dienstbaarheid, tussen roekeloosheid en verantwoordelijkheid,’ aldus Wouter Bos (NRC 25/1/10). Het verhaal van vandaag vertelt ons: een discipel worden betekent: stoppen met de verankering van ons bestaan in aardse zaken. En de basis zoeken in God zelf.

Liturgische aanwijzingen

Voor de kinderen is een aardig verhaal mogelijk. Twee aquariumbakjes, een schepnet en ‘een visje’. In het ene bakje helder water, in het andere troebel. De voorganger kan het ene visje opvissen uit het troebele en overzetten in het heldere water.

Aanvullende lezingen: Exodus 3:1-6; Jesaja 6:1-8. Liederen: Gezang 430 (Lvdk); Gezang 208, 211, 217 (Tt).

Geraadpleegde literatuur

Walter Grundmann, Das Evangelium nach Lukas, Berlin 1984; Francois Bovon, Das Evangelium nach Lukas, Zürich 1989; I. Howard Marshall, The Gospel of Luke, Grand Rapids 1978.