Premium

Preekschets Openbaring 21:5 – Hervormingsdag

En Hij Die op de troon zit, zei: Zie, Ik maak alle dingen nieuw.

Kernvers: Openbaring 21:5a HSV
Perikoop: Openbaring 21:1-8
Thema: God maakt alles nieuw

Liturgisch kader

De (kerk-)historische gebeurtenissen van 1517 krijgen vanuit het kernvers een eigen belichting. Het accent valt in Openbaring 21 niet allereerst op ons menselijk handelen, maar Gods universele, vernieuwende werk staat centraal. De gekozen tekst wil ons vandaag aan het denken zetten over de actuele betekenis van de Reformatie en zo ons leven hervormen. Die hervorming hebben we immers steeds weer nodig in de wisselende context waarin we leven. Het oorspronkelijke begrip reformare, hervormen, van gedaante doen veranderen en herstellen vraagt om een theologische en praktische doorvertaling in onze tijd. De essentie van Openbaring 21 toont ons dat Gods vernieuwend handelen van cruciaal belang is en zo impact heeft op ons staan in kerk en wereld nu.

Liedverwijzingen

LB 114 en 115 deze geven een berijming van Openbaring 21:1-8.
Ps 147: 1-3 brengt ons op de toonhoogte om Gods grote daden van schepping en verlossing te bezingen.

Alternatieve lezing

Het is zeer goed mogelijk om ook een lezing te kiezen uit Jesaja 65 vanaf vers 17.

Uitleg

Openbaring wordt gerekend tot de canonieke apocalyptische literatuur. Er is een duidelijke verbinding met de profetische boeken van het Oude Testament. Men duidt canonieke apocalyptiek wel aan als ‘het profetisch spreken in beelden over Gods koninklijke heerschappijvoering in de toekomst.’ Het levert ons geen timetable, waarop we de fase van de historie nauwkeurig kunnen aflezen. Dit literaire genre wil waarschuwen tegen verslapping en vertroosten in lijden en aansporen om te leven in volharding en hoop. Openbaring 21 toont ons in beelden de nieuwe hemel en de nieuwe aarde. We zien hier het resultaat van Gods verlossend handelen. Het klinkt als een heldere bazuinstoot, na alle ellende en strijd: nieuw! Dat geldt hemel, aarde, Jeruzalem en zelfs ‘alle dingen’. De enorme reikwijdte van het getekende heil, staat in schril contrast met ‘de eerste aarde’, die door de zonde zo gehavend is en met de vorige bedreigingen van de zee, die nu voorbij zijn (vers 1). Alles wijst op een hernieuwde, gave gemeenschap tussen God en de mensen als in den beginne. Het bevrijdend effect op verdriet, dood en rouw is overweldigend. Wat ligt er een vertroosting en bemoediging in die samenvattende woorden: ‘Want de eerste dingen zijn voorbijgegaan’ (vers 4).

Dan neemt in onze kerntekst God zelf het woord. Hij is Kosmokrator. Hij regeert, gezeten op de troon en spreekt het verlossende woord: Zie, Ik maak alle dingen nieuw. In Zijn universele, koninklijke heerschappij werkt Hij het heil uit tot in alle haarvaten van het bestaan: ‘alle dingen’. Dat is totaal anders dan de status quo handhaven. De eschatologie is universeel kosmologisch en staat op doorbreken! De verrassing van al dat nieuwe wordt in de tekst niet slechts gereserveerd voor de verre toekomst. Er is hier geen sprake van een futurum vorm: Ik zal maken, maar het klinkt midden in het heden: Zie, Ik maak alle dingen nieuw. Als God gaat hervormen, de dingen van gedaante doet veranderen dan is dat zo radicaal. Dat raakt de wortel van alle dingen en dus ook de kern van ons menselijk bestaan. Dan zijn metterdaad de eerste dingen voorbijgegaan. Zo is nieuw hier uitdrukking voor de essentie van het veelkleurige leven zoals God dat heeft bedoeld en zoals Hij het weer vorm geeft.

Het genre apocalyptiek nodigt de exegeet uit om de verankering in het Oude Testament voluit serieus te nemen. Daardoor worden de verbanden in Gods verlossend handelen tot een rode draad. De nieuwe hemel en de nieuwe aarde zijn ook in Jesaja 65:17 voluit werk van God. Dan is het voorgoed gedaan met de vorige dingen. Dat geeft een eeuwig perspectief Jesaja 66:22 ook voor het nageslacht.

Het is van wezenlijk belang dat de uitleg laat zien hoe schepping en heil, verlossing en voleinding van de schepping onlosmakelijk bij elkaar horen. God doet geen half werk. Als Hij hervormt dan raakt dat niet alleen Zijn macht over mensen, maar omvat dat heel de geschapen werkelijkheid. In het Oude Testament is de Dag van de Heer een eschatologische realiteit, die gepaard gaat met kosmische veranderingen. Dat handelen van God heeft een enorme impact. De verhoudingen worden erdoor op de kop gezet. Niet langer regeert het dictaat van verdriet, dood en verderf, maar het leven breekt zich voluit baan. De beelden zijn vreugdevol en sierlijk, let op de bruidssymboliek van vers 2b. De overvloed van levend water (vers 6b) en ‘alles beërven’ (vers 7a) spreken boekdelen. Kern in al dat nieuwe is de hervormde, gemeenschap met God (7b), als de ultieme realisering van de verbondsverhouding (vergelijk vers 3). Vanuit het heilswerk van het geslachte Lam is er alle ruimte voor het nieuwe lied van Openbaring 5 :9 en 14:3, waarin heel de schepping resoneert.

Aanwijzingen voor de prediking

Reformatie wordt door velen geïdentificeerd met verdeeldheid: de trieste werkelijkheid van zoveel malen ‘gereformeerd’. Dan kan de reformatiezondag ons weemoedig stemmen en de moed benemen, dat het ooit nog wat wordt met de kerk. De prediking moet enerzijds het feit van die zondige vervorming door ons mensen heel serieus nemen, maar mag daarin niet blijven steken. De tekst biedt ons juist perspectief vanuit Gods handelen. Die woorden van onze tekst zijn ‘waarachtig en betrouwbaar’ (vers 5b). We mogen leren denken en leven in de grotere kaders van het onweerstaanbaar Woord. Dan moet veel in ons menselijk denken vandaag de dag hervormd worden. We zijn zo vaak op kleine schaal, kleingeestig bezig met onze problematieken en vergeten de contouren van het koninkrijk van God. We leven zo vaak te weinig vanuit Gods verlossend handelen in Christus. In Openbaring is het Lam en de verzoening van enorm belang om nieuw te leren leven en zingen! Gods grote reformatie in kruis en opstanding zet alles op de kop! Dan krijgen we nieuwe ogen voor de verbinding van schepping en heil. Het enorme perspectief ontvouwt zich: alle dingen nieuw. Het heil van God in Christus is veel breder dan mijn redding, is ook breder dan de kerk.

Als we goed luisteren naar de tekst in heilige verwondering, dan wordt ons wereldbeeld vandaag hervormd! God komt weer in het middelpunt en de hele kosmos ligt in Zijn herscheppende handen. Dat maakt ons des te meer bewust van ons leven al hier en nu in het licht van het koninkrijk. Dan hebben eschatologie en ecologie enorm veel met elkaar te maken. Reformatiezondag wordt zo een bemoedigende vertroosting voor het heden een venster op de toekomst. De tekst spoort ons aan om weer te leren denken en leven vanuit Gods werk. Dat schept ruimte en geeft ons bestaan een enorme breedte. We willen van harte als in beginsel hervormde/herschapen mensen in Gods wereld te staan. Zonder kramp leven met perspectief is een belangrijk getuigenis, overstijgt kerkmuren en kan aanstekelijk werken voor de omgeving. Dat is niet primair een zaak van prestatie, maar van gratie! En dan zitten we bij de kern van het gebeuren van 1517. De essentie toen en thans was: niet mijn werk maar Gods genade is doorslaggevend. Het volle licht valt dan op Gods verlossend en herscheppend werk in Christus. Dan bidden we om het werk van de Schepper Geest. De Heilige Geest verleent het Woord een enorme spanwijdte. Ons antropocentrisch wereldbeeld en ons veelal egoïstisch handelen worden hervormd vanuit het dienstwerk van het Lam. De toon van de verwonderde aanbidding schept nieuw zicht: ‘alle dingen nieuw’. Ik mag er van leren zingen, al is het nu nog meer dan eens door mijn tranen en verdriet heen. Dat heil is nooit vrijblijvend, het vraagt onherroepelijk keuzes van mijn hart. Dan voltrekt zich de scheiding met hen die niet anders hebben dan het oude en zondige, dat is niets nieuws (vers 8), maar continueert juist de dood!

Ideeën voor kinderen en jongeren

De meisjes en jongens weten misschien wel wat boetseren is. Met klei bijvoorbeeld kun je allerlei dingen maken. Misschien doen jullie dat zelf ook wel eens. Soms wil je een bepaalde vorm maken, maar het lijkt nergens naar. Je bent niet tevreden. Wat doe je dan: je duwt de klei weer in elkaar, kneden en opnieuw gaan vormen! Dat zit eigenlijk ook in dat moeilijke woord: reformatie! Vandaag horen we uit de Bijbel dat God alle dingen nieuw maakt en dat wordt geen mislukking.

Jonge mensen horen veel berichten over klimaatverandering en de bedreigingen daarbij. Misschien maakt dat ze ongerust en dat is goed te begrijpen, want het gaat om heel belangrijke dingen. We zijn verantwoordelijk voor de aarde. Dat vraagt om een vernieuwing, hervorming van ons denken en handelen. De tekst van deze reformatiezondag wijst ons op het vernieuwende werk van God. Zo krijgen we perspectief en leren we in deze wereld te dienen door de keuzes die we in geloofsvertrouwen maken!