Menu

Premium

Preekschets Psalm 4 – Dankdag

Psalm 4:9

In vrede leg ik mij neer en meteen slaap ik in,
want u, HEER, laat mij wonen in een vertrouwd en veilig huis.

Schriftlezing: Psalm 4
Thema: God geeft ons veiligheid.
Deze preekschets sluit aan bij het materiaal voor Dankdag van kindernevendienstmethode ‘Vertel het maar’.

Het eigene van Dankdag

Dankdag heeft altijd een wat dubbelzinnig karakter. Niet alles wat in onze directe omgeving gebeurt, kunnen we tot God herleiden. Zouden we dat doen, dan dreigt het heidendom met z’n natuurreligie. Dan wordt het danken op de Dankdag een naar onszelf toerekenen. Tel uit je winst! Anderzijds is leven, ook ons leven, niet toevallig. In wat er gebeurt, wil de Here God ook tot ons iets zeggen. In een wereld waar mensen kwetsbaar zijn, laat deze Psalm het licht van God opgaan. De Bijbel leert dat de avond het begin van de nieuwe dag is. We leven van het donker in de richting van het licht. Ook als Dankdag iets van een afsluiting heeft, is er ook een opening naar iets nieuws, zoals die avond naar de nieuwe morgen reikt. Niet toevallig dat het Joodse Nieuwjaar in de herfst – de avond van een jaar – wordt gevierd! Vertrouwen op God is daarbij de sleutel. Hij wekt veiligheid.

Uitleg

Psalmen zijn gedichten van Israël, drager van Gods beloften. Uiteenlopende gevoelens worden verwoord. Gods Woord legt ons die woorden in de mond. Psalmen zijn bron en uiting beide. In deze Psalm klinkt eerst een hartenkreet. Het roepen (qr) verbindt de verzen 2 en 4. Er is een roep uit de beknelling om antwoord van God om gerechtigheid. De bede om gehoor te vinden is in het vierde vers getuigenis geworden dat de Here God hoort naar het roepen van de Psalmist. Dat drukt zekerheid uit en is bovendien geformuleerd als een waarschuwing naar de bedreigers toe.

De bedreiging wordt geduid als een beknelling. De oorzaak daarvan ligt bij ‘’manszonen” (zo Ousoren; bEnejish). Zij maken de eer van de Psalmist te schande. Zij doen dat door middel van kwaadsprekerij: zij tellen de ik-figuur voor als een lichtgewicht. In hun ogen is hij waardeloos.

Tegenover die beknelling is er de ruimte die God zal geven in zijn horen. Dan kunnen de offers in oprechtheid worden gebracht. Deze oprechtheid rijmt in de Psalm op de bede tot “God van mijn recht”.

De Psalmist roept op tot vertrouwen. Wie luistert naar de oproep om de Here God te vertrouwen, die zal Hij veilig doen wonen. Vertrouwen in vers 6 en ‘veilig’ in vers 9 is in het Hebreeuws bTch. Dit is een Bijbels begrip, dat in andere Semitische talen haast niet voorkomt. Oorspronkelijk heeft de betekenis van dat woord te maken met een drachtige merrie waarvan het veulen reeds voelbaar is. Het nieuwe leven dat vast en zeker zal aanbreken. Vertrouwen en veiligheid in die zin begrepen hebben met toekomst en verlangen te maken. In veiligheid wonen is geen gesloten situatie, maar drukt juist een opening naar de toekomst uit. Het inslapen van vers 9 is daarom geen berusting, maar verwachting. De ontvangen vrede (shlm) is hoop op de vervulling, op het wenkende perspectief waarin de eenheid van God (vs 9, lEbAdAd) alles te maken heeft met de vrede waar de Psalmist als het ware wordt “ingevouwen” (bEshAlwom jachedAw, Ousoren: “in vrede tezaam”). De eenheid van de HEER betekent in de praktijk verbondenheid met zijn volk. Het inslapen heeft gegronde hoop. Elk die het maar horen wil, mag weten dat de HEER zich een gunstgenoot (chAsijd, Ousoren:”vriend”) heeft afgezonderd. Wie dat echt gehoord heeft, kan gerust neerliggen. Voor hem of haar is elke avond de weg naar een nieuwe morgen.

Juist op Dankdag kan dit avondgebed klinken. Wat is de oogst, waar hebben we onze inzet aan gegeven en wat hebben we daar werkelijk bij ontvangen? In de kerk komen mensen met hun verdriet en vreugde. Ze komen er samen en dikwijls komen beide gevoelens samen in een persoon. Een gebed om ruimte en rust. De Here God geeft die ruimte waardoor de mogelijkheid ontstaat om de juiste offers te brengen. Dat zijn niet zozeer offers die volgens bepaalde regels moeten worden gebracht, m aar zijn offer van oprechtheid. Die oprechtheid heeft alles te maken met het recht dat God leert.

Centraal is de rust die in het in vrede neerliggen doorklinkt. Daar kan elk mens naar verlangen. De “oogst” die op de Dankdag zo’n belangrijke rol speelt is daar eigenlijk ook een voorsmaak van. Ik stel voor naast Psalm 4 ook Marcus 4:26-29 te lezen. Die gelijkenis van de Here Jezus verkondigt ons een boer die rustig wacht op zijn oogst. Hij doet niets. Hij slaapt op gezette tijden en de aarde brengt haar vrucht voort. Die rust brengt de ontspanning waar de samenleving naar snakt. Meer dan offers naar de oprechtheid hoeven niet te worden gebracht. Zeg wat speelt in je hart in je bed, zoek het in de stilte. De Vader van de Here Jezus, Die in het verborgene ziet, Die blijkt de hoorder van de gebeden. Oogst is niet de optelsom van zegeningen, oogst en dankbaarheid voor de oogst leren zien op God. Meer dan de gaven is het ons om de Gever te doen. Hij geeft die veiligheid die de vensters naar zijn toekomst opent. Christus zelf bidt in de Psalmen, stelt D. Bonhoeffer. Het is dus zijn nood. Hij is die Vriend. Hij is het die zich uiteindelijk in rust neerlegt, omdat in Hem de vrede zal dagen.

Aanwijzingen voor de prediking

Over Psalm 4:9 heeft O. Noordmans gepreekt bij het huwelijk van zijn dochter. Hij schetst het belang van het veilig wonen, waarover de Psalm spreekt. Die veiligheid is niet een vanzelfsprekendheid, evenmin als het dagelijks brood dat is. Noordmans geeft aan hoe ons wonen en onze diverse woningen worden gerelativeerd. In de Bijbel gaat het eerder om Gods wonen. Hij schrijft: “Niet de haard, maar Gods altaar is heilig, niet het geslacht, maar de gemeente.” Hij wijst er op dat daarom de kerk ook in het midden van een dorp staat en de huizen daar rondom. God staat in het midden van deze Psalm. Tot Hem nadert de Psalmist, als zanger en als gelovige. Hij komt daar met zijn nood. Hij voelt een knellende band om zich heen. Toch heeft hij een adres in de Here God persoonlijk.

Op Dankdag geeft deze Psalm de gelegenheid de werkelijke oogst onder aandacht te brengen. De diepe geborgenheid die ieder mens nodig heeft met een opening naar de toekomst. Niet de opgetelde zegeningen vormen de kern, maar de wetenschap dat God in het midden is. Vanuit die wetenschap kan er vrij, maar niet vrijblijvend over het recht en het onrecht worden gesproken. De smaad die vaak klinkt. De Here Jezus is als die Vriend die de Here God apart heeft gezet. Bij zijn Doop klinkt dat Hij Gods Zoon is. De Vader heeft Hem lief. De Gemeente weet dat en in dat weten weert zij de machtigen. Door het geloof in de Zoon des mensen kan de gelovige de “manszonen” op afstand houden. Er is veiligheid, een woonplaats mogelijk. De oogst wordt nu al in termen van veiligheid genoemd. Dat opent een venster naar de toekomst.

De overvloed die lijkt te wenken (vers 8) is in het licht van Gods zegen gering. Overvloed is aantrekkelijk, zoals afgodische machten altijd aantrekkelijk zijn. Die glinsteren en trekken de aandacht. Dit geloofsvertrouwen vergt concentratie. Stemmen van buitenaf of van binnenuit hoeven niet sterker in ons te zijn dan Gods Woord, getoond in Jezus Christus.

In de offers, de inzet die niet tevergeefs mag en kan worden gegeven, blijkt de van God ontvangen veiligheid. De Here Jezus zegt zelf in het midden van mensen te zijn als zij bidden in zijn Naam. Al zouden het er maar twee zijn.

Ideeën voor kinderen en tieners

Jongeren vragen zich af wat hun toekomst zal zijn, net als volwassenen dat doen. Zij kijken misschien niet naar de oogst als in een terugblik, maar eerder is er sprake van een zoektocht, meer toekomstgericht. Wat zal mijn leven opleveren. Voor hen is dat beeld van die slapende boer wel een goede aanvulling op het 9e vers van Psalm 4. Zo gaat het kennelijk toe in het Koninkrijk van God. Dat lijkt heel anders dan bij ons. Wij voelen ons omringd door grote of kleine veeleisende machten. Als je weet krijgt van de verbondenheid van de Here Jezus, zowel met zijn Vader als met jou, dan neemt Hij de druk van je schouders over je toekomst weg.

– Vreugde in je hart. Waar krijg je die van? Waar denk je aan voordat je gaat slapen? Aan je inzet en prestatie die er morgen van je wordt verlangt? De Psalm biedt gelegenheid om de nacht in te gaan met een heel nieuw verlangen op het netvlies en in het hart; de veiligheid die God ons geeft.

Liturgische aanwijzingen

Marcus 4: 26-29; Psalm 4; Psalm 43; LB 481 (NLB 838); LB 323 (NLB 906); HH 540

Geraadpleegde literatuur

  • dr. O. Noordmans, Verzamelde Werken 7, 413-416

  • D. Bonhoeffer, Die Psalmen, Brunnen 2001, 13-16

Wellicht ook interessant

Nieuwe boeken