Menu

Premium

Preekschets voor zondag Trinitatis – bij 2 Korintiërs 13:13

De genade van de Heer Jezus Christus, de liefde van God en de eenheid met de heilige Geest zij met u allen.

2 Korintiërs 13:13

Schriftlezing: 2 Korintiërs 13:11-13

Het eigene van de zondag

Deze zondag heet Trinitatis of zondag van de Drie-eenheid. Van de kerkelijke feesten is dit het minst bekende feest. De hervormer Maarten Luther noemde deze zondag ‘een gouden zondag’ waarop alle feesten, Kerst, Pasen en Pinksteren samen komen. Het woord ‘drie-eenheid’ roept de associatie met dogmatiek op, alsof deze zondag bedoeld is om dit leerstuk nader te bestuderen. Willem Barnard benadrukt daarentegen juist op deze zondag de doxologie van God Vader, Zoon en heilige Geest. Het mysterie blijft intact, en tegelijk doet de mens wat hij moet en kan doen: de lofzang voor God gaande houden. In de lezing uit de tweede brief aan de gemeente in Korinte vat Paulus dat nog eens kernachtig samen met een tekst die herkend zal worden als een zegen die aan het eind van vieringen gebruikt wordt. Tevens is de lezing een stimulans om te leven als gezegende mensen. De evangelist Johannes zou dat ‘opnieuw geboren’ noemen, zoals in het nachtelijke gesprek tussen Jezus en Nicodemus blijkt.

Uitleg

De tweede brief van de apostel Paulus aan de gemeente in Korinte is waarschijnlijk plak-en knipwerk van verschillende brieven van Paulus. Het is onduidelijk wie de samensteller is: Paulus zelf of een redacteur. Algemeen aangenomen wordt dat de brief een reactie is op gebeurtenissen in Korinte rond het jaar 54. In dat jaar hoort Paulus, terwijl hij in Efeze is, over predikers in Korinte die hun eigen versie van het evangelie prediken. Zijn bezoek aan Korinte loopt uit op ruzie, en terug in Efeze schrijft hij de zogenaamde ‘tranenbrief’. Titus bezorgt deze brief en deze bemiddeling heeft effect. Deze tranenbrief is verloren gegaan, maar denkbaar is dat hoofdstuk 10 tot en met 13 daarvan een deel zijn. Paulus schrijft vervolgens nóg een brief waarvan mogelijk delen in deze tweede Korintiërsbrief terecht gekomen zijn. Ten tijde van het schrijven van deze brief vormt de gemeente in Korinte een eenheid en heeft zij een conflict met haar stichter en leider op afstand: Paulus. Dit is anders dan de situatie ten tijde van de eerste brief aan de gemeente in Korinte, toen de gemeente verdeeld was.

Paulus denkt in deze brief na over zijn apostelschap. Lijden, weerstand en tegenstand plus de voortdurende zorg voor alle christelijke gemeenten horen bij het apostelschap. Qua taalgebruik is Paulus emotioneel, en daardoor niet altijd goed te volgen. Wij kunnen slechts gissen naar de context. Het is ook een retorische brief met veel lange zinnen, en veel theologisch taalgebruik.

De brief is, in scherpe bewoordingen, een apologie van zijn apostelschap waarbij Paulus verschillende argumenten aanvoert, zoals het bestaan van de gemeente in Korinte, de verkondiging van het evangelie zonder vergoeding, zijn algehele openheid en zijn sterkte in zwakheid. Met dit alles wil hij de christenen in Korinte voor zich terugwinnen. Paulus beoogt het herstel van de wederzijdse relaties en een duurzame verzoening. Hij blijft hopen dat het goed komt tussen hem en de gemeente.

De slotverzen zijn de laatste aansporing van Paulus aan de gemeente te Korinte. Er staat veel in de gebiedende wijs. Hierbij valt op dat de imperatieven in vers 11a in de tegenwoordige tijd staan om aan te geven dat deze handeling moet voortduren. Alsof Paulus bedoelt te zeggen als je je gedrag verbetert enzovoort, dán zal de God van liefde met je zijn.

De Willibrordvertaling geeft in vers 12 ‘de heilige kus’, waarbij in het Grieks het lidwoord ontbreekt. Mogelijk is er al sprake van een liturgisch gebruik. Een andere mogelijkheid is dat de gewoonte in de liturgie door Paulus’ aansporing is ontstaan.

Vers 13 is een openings- en slotgroet van liturgische vieringen. Paulus heeft een toen al bekende tekst uitgebreid met deze volgorde: Christus, God, Geest. Christus staat voorop als de weg waarlangs de christenen de liefde van God hebben leren kennen. Hiermee valt ook het accent op de volgorde genade, liefde, gemeenschap. De zegen moet alle christenen samenbrengen tot een duurzame gemeenschap. Het is voor het eerst dat in een christelijk geschrift een uitdrukkelijk trinitarische structuur vermeld wordt. Dit sluit aan bij eerdere verwijzingen naar de heilige Geest in deze brief.

De woorden van Paulus zijn niet mis te verstaan: beter je leven en neem de vermaningen ter harte. Als gemeente die in onmin met zijn voorganger-op-afstand leeft, kan het ook betweterig overkomen. De oproep van Paulus zal zeker niet onbesproken blijven.

Aanwijzingen voor de prediking

De vraag die ik suggereer voor de kinderen en jongeren (zie hieronder) kunnen andere (oudere) generaties ook beantwoorden. Deze vraag luidt: welke drie dingen zou je toewensen aan iemand of aan een groep?
In een gesprekskring of een andere bijeenkomst zou je dit bijbelgedeelte kunnen bespreken en de uitkomst ervan terug laten komen in de kerkdienst.
Stel de vraag welke drie dingen je de gemeente zou toewensen ook in de kerkenraad.
De resultaten kan de voorganger meenemen in de prediking, maar kunnen ook digitaal opgenomen worden in de kerkdienst. Hiermee is een deel van de gemeente zichtbaar als er nog steeds livestream diensten gehouden moeten worden.

Je zou in de prediking ook de nadruk op de zegen kunnen leggen. De zegen is vaak opgevat als een geschenk van God, waarbij het aankomt op het eerbiedig ontvangen. Paulus legt het accent op de zegen als opdracht en aansporing. Wat betekent het om gezegende mensen te zijn? Een bekende uitdrukking is ‘wees gezegend om anderen tot zegen te zijn’. Hoe geef je dat vorm in onze 21e eeuwse context?

Het begrip ‘vrede’ in vers 11 heeft de suggestie van verzoening in zich, van de Korintiërs onderling en van de gemeente met Paulus. Je kunt de vrede ook concreter maken door deze vrede te verbinden met het Hebreeuwse ‘sjaloom’ dat zowel stoffelijk als geestelijk welzijn betekend, voor individu en gemeenschap. Hoe vertaalt zich dit in het gemeenteleven dat het laatste jaar gekenmerkt wordt door de gevolgen van de corona-pandemie?

De liefde van God in vers 13 is niet zo maar een eigenschap, maar duidt op de uniciteit van deze God. In alles mag de gemeente, in Korinte en elders, vertrouwen op de eeuwigdurende liefde van God. Met de liefde komt gemeenschap (koinonia) tot stand, daartoe is de gemeente geroepen, een kostbaar geschenk en opdracht tegelijk. Het begrip gemeenschap en de aanvaarding van elkaar daarin zou je ook in een preek nader kunnen uitwerken.

Ideeën voor kinderen en tieners

Het laatste vers van het aangegeven tekstgedeelte is een zegen die onder andere aan het slot van de kerkdienst gebruikt wordt. Paulus wenst de gemeente in Korinte drie dingen toe die van God komen: goedheid, liefde en eenheid. Een vraag aan de kinderen en de jongeren zou kunnen zijn welke drie dingen zij aan iemand zouden toewensen. Waarom die dingen? Waarom aan die persoon? Maak samen een verbeelding, bijvoorbeeld in de vorm van een moodboard, of beeld deze begrippen letterlijk uit. Dit laatste zou als een filmpje getoond kunnen worden in de kerkdienst. Zo wordt voor verschillende generaties zichtbaar hoe jongeren met deze tekst bezig zijn. Mogelijk zijn er in mei nog steeds livestream diensten of vieringen waarbij een beperkt aantal mensen aanwezig kan zijn, dan is een filmpje met een activiteit van de jongeren een mooie manier om deze groep in beeld te brengen.

Liturgische aanwijzingen

Naast de epistellezing 2 Korintiërs 13:11-13 stel ik als evangelielezing Johannes 3:1-17 voor, zoals ook het Oecumenisch Leesrooster en de Gottesdienstordnung – Perikopenordnung, een initiatief van de Verenigde Evangelische Lutherse Kerken in Duitsland. Beide lezingen gaan over een leven in het voetspoor van Jezus Christus. Wie drie of meer lezingen gewend is, kan een selectie maken uit Exodus 3:1-6, Jesaja 6:1-8 en Psalm 93.

Het NLB heeft geen suggesties bij 2 Korintiërs 13:11-13. Passend zijn de zegenliederen 418 en 425, waarbij de zegen als opdracht met de gemeente meegegeven wordt. Deze liederen komt het dichtst in de buurt van de imperatieven uit vers 13.

Uit de rubriek Trinitatis van NLB zijn lied 704 en 705 geschikt vanwege de aandacht voor God Vader, Zoon en heilige Geest.

Het LB heeft bij 2 Korintiërs 13:13 als mogelijkheid gezang 257, geschikt vanwege de trinitarische verwoording.

Geraadpleegd

Wellicht ook interessant

Premium

Jezus bidt voor Zijn volgelingen

Deze preekschets voor Wezenzondag is geschreven door Johan Lotterman. De tijd tussen Jezus’ hemelvaart en Pinksteren is een periode waarin Jezus’ vrienden zich ontheemd voelden. Jezus heeft hen daarop voorbereid in de gesprekken tijdens hun laatste maaltijd, de Pesachmaaltijd. Deze hoofdstukken worden in het evangelie van Johannes afgesloten met een gebed van Jezus voor zijn vrienden en over hun hoofd heen voor ons. Ook wij kunnen ons ontheemd of verweesd voelen in deze wereld.

Nieuwe boeken