Schaduw-mens zijn, dat doet pijn

Gezondheidscheck, teststraat. Positief. Negatief. Quarantaine. Bron- en contactonderzoek. Het is een nieuwe rituele dans, en we dansen hem allemaal. Jong, oud, ongeacht achtergrond of geloofsovertuiging. Het doet me denken aan de voorschriften over ‘huidvraat’ in het bijbelboek Leviticus.

Huidvraat is een woord dat speciaal voor de Nieuwe Bijbelvertaling is bedacht, om een ziekte aan te duiden waarvan we eigenlijk niet weten wat het is. Een huidziekte.

Een huidziekte die zo ernstig was dat er maar liefst twee hoofdstukken van Leviticus over vol zijn geschreven. Hoofdstuk 13 beschrijft precies hoe men kon vaststellen dat het inderdaad om deze ziekte gaat en welke maatregelen er dan genomen moeten worden.

Een priester moet vaststellen of het inderdaad om huidvraat gaat. Bij twijfel volgt een quarantaine van zeven dagen, waarna de priester de aangetaste plek opnieuw moet beoordelen. Een beetje zoals de ‘lichte klachten’ waarbij je tegenwoordig al een coronatest moet aanvragen.

Verbannen

Dat de bijbel zoveel aandacht besteedt aan alle maatregelen rondom deze ziekte, komt omdat de gevolgen heel erg groot zijn. Als huidvraat wordt vastgesteld, is quarantaine niet genoeg: de patiënt wordt ‘onrein’ verklaard en uit de samenleving verbannen. De priester moet dus absoluut zeker zijn van zijn diagnose, het is een enorme verantwoordelijkheid.

Iemand bij wie huidvraat is vastgesteld, moet de kleren scheuren, het haar los dragen, baard en snor bedekken (een soort mondkapje, zeg maar) en vooral: apart wonen, buiten de gemeenschap. Onrein. Dat zegt vooral: besmettelijk. De onreine persoon roept dit ook, zodat andere mensen uit de buurt blijven.

Genezen

In Leviticus 14 wordt duidelijk gemaakt wat er moet gebeuren voordat een genezen mens weer gewoon deel mag nemen aan het dagelijks leven. Want genezing ís mogelijk. Ook dit moet door de priester worden vastgesteld, en vervolgens is er een ingewikkeld ritueel met twee vogels. Daarna moet de genezen mens al zijn haar afscheren en zijn kleren en lijf wassen met water. Hij moet dan zeven dagen buiten blijven, op de zevende dag opnieuw al zijn haar afscheren en zichzelf en zijn kleren wassen. En op de achtste dag volgt nog een offerritueel. Er is zelfs een aparte regeling voor arme mensen die het gewone offer niet kunnen betalen. Net als het vaststellen van de ziekte, is ook het vaststellen van de genezing een ernstige zaak. Pas als alle rituelen voltrokken zijn, is een persoon weer ‘rein’, en maakt hij of zij weer deel uit van de samenleving.

Je bent rein

Juist dat ‘onrein’ zijn, geen mens onder de mensen mogen of kunnen zijn, draagt de werkelijke pijn in zich. De ziekte is erg, maar de gevolgen ervan erger. Dat doet iets met je zelfbeeld, met wie je voor jezelf bent. ‘Onrein’. Wie ben je dan?

In Lucas 17:11-19 komt een aantal mensen die aan huidvraat lijden Jezus tegemoet. ‘Heb medelijden met ons’, roepen ze. En Jezus antwoordt: ‘Ga u aan de priesters laten zien.’ En terwijl ze onderweg gaan, worden ze rein. Ergens in die beweging gebeurt er iets met hen. Genezing, ja, maar ook dat ‘rein worden’. Het is alsof de tekst wil zeggen dat ze zichzelf losmaken uit de onreine status door letterlijk in beweging te komen als Jezus dat zegt. Alsof ze zichzelf anders gaan zien. Niet langer onrein, schaduw-mens, buiten de gemeenschap. Maar mens onder de mensen, levend, vol. Misschien is dat wel het werkelijke wonder, de werkelijke genezing: Wat ook je aandoening is, je doet er toe. Je hoort bij ons. Je bent rein. Ten diepste.

Wieteke van der Molen, predikant-directeur bij Dopersduin, doopsgezind broederschapshuis in Schoorl (www.dopersduin.nl).