Shoppen in advent

Over verlangen en verlangens

Veel meer dan Pasen en Pinksteren is het kerstfeest gecommercialiseerd. Dat geldt nu ook voor de weken die er aan voorafgaan, de weken van advent. De adventskalender is bijvoorbeeld verkrijgbaar bij de Ikea, maar deze begint standaard op 1 december en heeft geen weet van een kerkelijk jaar. Het afgelopen jaar kregen we per post een fraaie adventskalender in de bus. Afzender de Postcodeloterij. We moesten echter niet aftellen tot Kerst, maar tot de trekking van deze loterij. De Postcodeloterij had de voerbak met het kind vervangen door een enorme bak met geld. Advent werd zo uitkijken naar 54,7 miljoen euro. Ik hoorde onlangs op de radio een quarantaine adventskalender langskomen. Advent is er om je op te sluiten, zodat je zeker weet dat je ‘ongerept en rein’ aan het kerstdiner kunt.

Het kerstkind in de kliko

In 2018 hadden we bij mijn werkgever, de Dienstenorganisatie van de Protestantse Kerk, een kerstviering met aansluitend een kerstborrel. Een cateraar had die borrel verzorgd en ook gezorgd voor wat kerstversieringen. Bij de ingang stond aan de ene kant een grote kerstman en aan de andere kant een al even groot rendier. Een collega viel bijna om van verbazing, werd boos, ging naar buiten en vroeg de mannen of dat echt moest en of ze geen kribbe hadden en een kerstkind. Nee, zeiden ze, het kerstkind is gisteren bij het inladen gevallen en kapot gegaan en nu ligt het in de kliko.

Als het kindje Jezus niet meer beschikbaar is, dan nemen we toch gewoon de kerstman, zullen ze gedacht hebben. Deze mannen zullen er niet bij stilgestaan hebben, maar onbedoeld was dit natuurlijk wel ergens profetisch. Jezus wordt moeiteloos vervangen door de kerstman, het is een illustratie van wat er met ons kerstfeest gebeurt. En het zuigt ons allemaal mee, kerkganger of niet. Er is geen ontkomen aan, zo lijkt het.

Hoe geseculariseerd zijn we?

Hoe vinden kerken hierin hun weg? Herman Paul publiceerde begin dit jaar het boekje Shoppen in advent. Het boek begint met de hartenkreet van een predikant die, afgaande op de koffiegesprekken na de dienst, de indruk krijgt dat de boodschap van het Evangelie er uiteindelijk niet echt toe doet. ‘Is het vreemd om te denken dat gemeenteleden soms net zo geseculariseerd zijn als hun buren die nergens aan doen?’ Hij steekt daarbij ook de hand in eigen boezem: ‘Of ben ik zelf geseculariseerd, omdat ik zo graag een beetje vrucht wil zien op mijn werk? Niet dat de koffiegesprekjes over mijn preken zouden moeten gaan. Maar laat ze alsjeblieft eens gaan over Jezus Christus, het vleesgeworden Woord, het heil van de wereld…’.

Verlangen

Herman Paul werkt veel met het begrip verlangen. Wij zijn verlangende wezens, verlangen hoort bij ons mens-zijn. We kennen ook een veelheid van verlangens. Naar gezondheid en liefde bijvoorbeeld, maar ook naar succes, aanzien, consumptie en noem maar op. De kerk wil ons verlangen op God en het Koninkrijk richten, maar de concurrentie is sterk. We kunnen heen en weer geslingerd worden tussen allerlei verlangens. Het ‘ik’ is een strijdtoneel. Met de enorme keuzevrijheid in onze tijd is dat misschien meer dan ooit het geval. We kunnen op allerlei vlakken te kust en te keur. Met name het internet heeft onze persoonlijke vrijheid enorm vergroot. Met een paar muisklikken kunnen we overal komen. De corona-crisis heeft ook nog eens onze godsdienstige keuzevrijheid vergroot. Nog steeds is kerkbezoek sterk beperkt en het is zeker geen automatisme dat we de livestream volgen uit onze eigen gemeente. We zijn digitaal gaan rondkijken en komen daarbij vaak uit bij vieringen die beter aansluiten bij onze eigen spiritualiteit of die kwalitatief gewoon beter en aantrekkelijker zijn. Je zou kunnen zeggen dat we in onze tijd ‘gedwongen’ worden vrij te zijn en te kiezen. Dat is ingrijpend en vaak hebben we niet half in de gaten wat er met ons gebeurt.

Advent

Advent is een tijd van verlangen, maar als het gaat om het wekken en richten van dit verlangen lijkt de kerk het af te moeten leggen tegen tal van andere aanbieders. Zie de adventskalenders van Ikea en de Postcodeloterij.

Over verlangen gaat dit themanummer. Over al die verlangens die de media wekken en die iets met ons doen. En over dat andere verlangen dat we zouden moeten koesteren en voeden. Herman Paul geeft in dit nummer kort de kern van zijn boek weer. Jan van der Wolf laat ons kritisch naar reclamespotjes kijken. Bert-Jan Mouw neemt ons mee naar de kapperszaak en de kringloopwinkel, Barbara Lamain brengt ons naar het bedrijfsleven en het kantoor. Bart de Bruin zoekt naar wegen om de gemeente tot oefenplek te maken voor dat andere verlangen. Aan het slot pak ik een aantal elementen nog eens op. Al met al genoeg gespreksstof, ook na de Kerst, want advent gaat door…