Menu

Basis

‘stand-up theology’ of een quickscan van de tijdgeest

Wellicht nog nooit gehoord van Stand-up Theology…? We hebben Tim Vreugdenhil uit Amsterdam gevraagd ons wegwijs te maken. Hij doet dat in de vorm van een interview, met dank aan Hanna Blom-Yoo.

Wat is Stand-up Theology?

Stand-up Theology is een voorstelling die ik geef. Vergelijk het met stand-up comedy of stand-up filosofie, maar dan over theologie dus, over spiritualiteit. De vorm is afgeleid van de dynamiek en interactie van stand-up comedy, waarbij het publiek niet letterlijk terugpraat maar wel dat gevoel heeft. En ik was geïnspireerd door de stand-up filosofen die Nederland kent, zoals Tim Fransen en Laura van Dolron.

We leven in een tijd, rijk aan materieel bezit, maar pover aan ziel en geest

Bij het voorbereiden van zo’n voorstelling dompel ik mezelf helemaal onder in een onderwerp. De zoektocht die ik daarbij meemaak, deel ik tijdens mijn voorstelling met het publiek. Ik gebruik veel eigentijdse bronnen, zoals krantenartikelen, vlogs, tv-programma’s en boeken. En ik ben natuurlijk dominee, dus ik reflecteer altijd op de Bijbel en de christelijke traditie.

Maar waarom zouden mensen uit de 21ste eeuw zich hiervoor interesseren?

De christelijke traditie bevat zoveel schatten die opgedolven kunnen worden in de 21ste eeuw. Bij veel mensen is dat nogal onbekend. Want we leven in een tijd die rijk is aan materieel bezit, maar pover aan ziel en geest. Eén van onze grote gezamenlijke problemen is zielsarmoede. In zo’n tijd is er juist veel vraag naar duiding, houvast en verbinding.

Ik ben ervan overtuigd dat het christelijk geloof dat kan bieden. Dat is niet iets wat ik onder het tapijt hoef te vegen, ik kan juist vrijuit spreken over wat de christelijke traditie te bieden heeft. Ik denk dat er twee dingen essentieel zijn: a) dat ik mijn publiek benader vanuit vragen en thema’s die onmiddellijk hun interesse wekken en b) dat ik dwars door mijn theologische duiding of inbreng vanuit wat ik zelf geloof laat merken dat mensen ermee mogen doen wat ze zelf willen.

Wat zijn onderwerpen die je in het verleden hebt behandeld bij de Stand-up Theology?

Liefde, Fear of Missing Out (FOMO), food, racisme, geld, drugs, grip, stress, netwerken, leven in je bubbel, de kunst van het geven, sorry zeggen.

Hoe ziet een typische stand-up benadering van zo’n onderwerp er dan uit?

Als voorbereiding op mijn voorstelling over de liefde ben ik een paar weken op de datingapp Tinder geweest. Ik ben gelukkig getrouwd, dus dat was niet mijn idee. Maar mijn team zei: begeef je in die wereld en wees open over wie je bent en wat je zoekt. Het was best apart om als dominee op Tinder te zijn. Ik vertelde eerlijk in mijn profiel dat ik niet per se op zoek was naar een partner, maar dat ik wel nieuwsgierig was naar waarom anderen hierop zaten. Ik heb een aantal mooie persoonlijke gesprekken gevoerd met mensen, waardoor ik beter begon te begrijpen wat ze daar deden.

… wel nieuwsgierig naar waarom anderen op Tinder zaten

Na een paar dagen was ik helemaal gewend aan dat swipen (mensen wegschuiven van je scherm, als ze niet door je selectie komen). Ik heb dus aan den lijve ondervonden wat 1 miljoen Nederlanders ervaren als zij via datingsites of apps op zoek zijn naar de liefde. Van daaruit ging ik dieper graven, naar wat dit dan zegt over liefde anno nu. Ik kwam erachter dat liefde tegenwoordig vloeibaar is, flexibel. En dan moet ik denken aan de songtekst: ‘I’m here to stay with you, and no matter what you do, I belong to you.’ Voor mij is dit een zegentekst. Dat Iemand tegen je zegt wat iemand (zelfs al is het je partner) nooit kan zeggen. Als je het zo bekijkt, hoef je niet alleen huwelijken te zegenen. Het is zelfs dwaas om je daartoe te beperken. Laten we dan ook singles zegenen en alle relaties. God is een mensen-God, die mensen samenbrengt. En hij houdt zelf van mensen, is daadwerkelijk onze Lover.

Een volwaardig avondje-uit, met een drankje, een goed verhaal en mooie muziek

Dat klinkt allemaal heel idealistisch. Maar ik ben ervan overtuigd dat liefde wel wat gaat kosten, dat je een inspanning moet leveren. Dat is precies wat God deed toen hij zijn Zoon naar deze wereld stuurde om mens te worden. Hij begaf zichzelf in de gevarenzone van het menselijk leven: I’m here to stay with you. Met de voorgaande zinnen schets ik kort iets van wat ik een stand-up programma uitvoeriger kan zeggen.

Ben je dan zelf de hele avond aan het woord tijdens zo’n Stand-up Theology?

Nee, mijn verhaal wordt omlijst door de performance van een musicus. Dat kan de ene keer een singersongwriter zijn en een andere keer een klassieke violist. Ik vind het namelijk belangrijk om het publiek de tijd te geven om op adem te komen door het luisteren van muziek, of juist om scherp gezet te worden bij het onderwerp. Bovendien denkt en voelt niet iedereen op dezelfde manier.

Van tevoren geef ik wel wat input aan de musicus, waarna we met elkaar in gesprek gaan over leuke combinaties.

Bij de voorstelling over ‘De druk van geluk’ speelde pianist Tobias Borsboom bijvoorbeeld ‘Chattering Monkeys’ uit de Java Suite van Leopold Godowski. Dit stuk verbeeldt de vrolijkheid van de aapjes die niet aan het peinzen zijn of ze gelukkig zijn, maar die gewoon genieten van het leven. Het mooiste is als tijdens de voorstelling alles op z’n plek valt, dan klopt alles en voel je je opgetild. Als je zo’n moment van genade samen met het publiek kunt beleven, dan heb je een heel toffe avond!

Is er dan wel een beetje vraag naar zo’n avond Stand-up Theology?

Jazeker. We hebben een mooie achterban opgebouwd die regelmatig de Stand-up Theology bezoekt. Dat zijn veelal mensen die niet (meer) betrokken zijn bij een andere kerk, maar die wel met spiritualiteit bezig willen zijn.

Alleen hebben we tijdens de coronatijd de Stand-up Theology moeten stopzetten. Want zonder de interactie met het live publiek werkt dit concept niet. Het gaat bij Stand-up Theology om het hele pakket: je gaat naar de mooie historische Oosterkerk in Amsterdam-Centrum, koopt of toont je ticket aan de kassa, hangt je jas op, neemt een drankje, gaat zitten en kunt gaan luisteren naar een goed verhaal en mooie muziek. In die zin is het een volwaardig avondje-uit in Amsterdam, waarmee het ook prima past in het culturele aanbod dat de stad rijk is.

Waarom heb je ervoor gekozen om juist met Stand-up Theology aan de slag te gaan?

Ik ben hiermee begonnen omdat ik zelf enorm houd van verhalen vertellen. En ik kan dat ook goed, heb daar veel ervaring mee opgedaan toen ik elke zondag twee keer preekte. Maar de belangrijkste reden is dat ik denk dat deze tijd behoefte heeft aan eerlijke verhalen. Verhalen die laten zien hoe mooi, absurd, betoverend en ingewikkeld het leven is. Ik weet zeker dat hier een markt voor is in Nederland. Dat zag ik niet alleen als koopman, maar ook als dominee.

Welke andere activiteiten ontplooi je vanuit de CityKerk Amsterdam?

Ik wil graag aandacht besteden aan twee dingen: CitySoul en Business Spiritualiteit. CitySoul bestaat uit een aantal bijeenkomsten met een vaste groep mensen, die met elkaar het gesprek willen aangaan over hun spiritualiteit en hun leven. Met mijn collega Mirjam Sloots organiseer ik de CitySoul-avonden, we hebben allebei een eigen groep. We komen bij elkaar in de Oosterkerk, eten samen, krijgen korte input over een onderwerp, zijn even stil en praten dan met elkaar over onze ervaringen. Het bijzondere is dat je in een heel korte tijd ontzettend veel diepgang kunt vinden met elkaar. Is het de eerste keer misschien nog een beetje onwennig omdat we elkaar niet kennen, na zeven avonden hebben we al zoveel met elkaar gedeeld dat veel mensen blijven hangen. Dan gaat men ook de andere activiteiten van de CityKerk bezoeken en ontstaat er een kleine gemeenschap.

Een workshop voor speechschrijvers van de Rijksoverheid…

Business Spiritualiteit is ontstaan vanuit de wens om ook buiten de kerk actief te zijn. Ik kwam regelmatig met mensen in contact die het wel interessant vonden wat ik zei en deed. Daarna nodigden ze mij uit om op hun werk iets te vertellen over mijn kijk op de dingen. Zo heb ik eens een workshop gegeven aan de speechschrijvers van de Rijksoverheid. En in maart heb ik bijgedragen aan een programma over inclusief samenleven, georganiseerd door Coca Cola Nederland. Vanuit onze eigen invalshoek belichten we hoe we meer maatschappelijke betrokkenheid zouden willen zien op de werkvloer. Op deze manier wordt mijn publiek veel groter dan wanneer ik alleen in mijn kerkgebouw activiteiten zou organiseren.

Wat kunnen de lezers van het Ouderlingenblad dan doen met een Stand-up Theology?

Niet iedereen hoeft natuurlijk een Stand-up Theology te organiseren. Je kunt in je eigen woonplaats dingen doen die bij je passen. Maar je kunt wel dezelfde houding proberen aan te nemen die ik ook heb bij de Stand-up Theology: je verdiepen in de mensen uit je omgeving, echt luisteren zonder te oordelen. Dan zul je zien dat er eigenlijk heel veel overeenkomsten zijn tussen jou en je gesprekspartner. Probeer eerst die connectie te vinden. Van daaruit kun je met de ander delen waar jij door geraakt bent, wat jou heeft bemoedigd de afgelopen tijd, maar ook wat je moeilijk vindt. Zo kan iedereen Stand-up Theology bedrijven in z’n eigen omgeving.

Tim (drs. W.J.M.) Vreugdenhil is als stadspredikant verbonden aan de Protestantse Gemeente Amsterdam. Ook is hij predikant-directeur van de CityKerk Amsterdam.

Meer stand-up theologie en Tim Vreugdenhil?

Tim Vreugdenhil schreef in 2018 ook een boek over zijn concept van 'Stand-up Theology'. Mocht je daar benieuwd naar zijn, vind je het boek hier. Heb je Tims eerste boek al verslonden? Zijn nieuwe boek Opener dan ooit, waarin hij naar aanleiding van de coronacrisis schrijft over nieuwe kansen voor kerken, is net uitgekomen.

Wellicht ook interessant

Nieuwe boeken