Sterven om te leven
Bij Johannes 12,20-33
Zelfs Grieken, bekend om hun honger naar alles wat wijs en waar is, willen Jezus’ woorden horen. Wat Hij ze biedt, is geen abstracte, diepgravende filosofie, maar een beeld dat elke boer in Galilea begrepen zal hebben. Het beeld van de graankorrel die sterft om vrucht te dragen. Een prachtig beeld van hoop en opstanding. Een klein zaadje wordt gezaaid in de aarde. Het verliest zijn oorspronkelijke vorm en gestalte. Er vindt een transformatie plaats. Wat het zaadje in zich droeg, wordt zichtbaar, het groeit uit tot iets wat in niets lijkt op wat er oorspronkelijk was. Er groeit een halm die bloeit en vrucht draagt.
Een beeld dat Jezus betrekt op zichzelf. Op zijn sterven en opstanding. Jezus laat zijn lichaam zaaien in de aarde en draagt vrucht. Wanneer Johannes deze verzen in zijn evangelie neerschrijft, is dat inmiddels realiteit geworden. Jezus is gestorven maar zijn boodschap is, na Pasen, begonnen zich uit te zaaien naar alle windstreken. Zijn volgelingen proberen Hem in overgave en toewijding na te volgen. De eerste vervolgingen hebben plaatsgevonden. Voor velen betekent Jezus volgen, verwijdering van familie en vrienden. Zekerheden moeten worden losgelaten, veiligheid opgegeven. Zelfs voor degenen wier leven niet direct in gevaar is, is het niet gemakkelijk een graankorrel te zijn. Omdat het hoe dan ook een aanslag doet op de zekerheden waarop je bestaan gebouwd is.
Tot loslaten geroepen
Door de eeuwen heen zijn Jezus’ leerlingen op verschillende manieren, in verschillende situaties, aangesproken door het beeld van de graankorrel en hebben zij de diepe waarheid ervan ondervonden. Om werkelijk Jezus’ volgeling te kunnen zijn, is transformatie nodig. Moeten wij bereid zijn onze huidige vorm en gestalte los te laten en te groeien tot iets nieuws en anders. Als Jezus’ volgelingen zijn we geroepen, los te laten. Geroepen niet bang te zijn het oude te laten sterven, om in een andere, nieuwe vorm van bestaan overvloediger vrucht te kunnen dragen. Hoewel het hier niet per se om fysiek sterven gaat, gaat het wel om diepingrijpende, existentiële veranderingen.
‘Uw wil geschiede’
Natuurlijk spreekt Jezus eerst en vooral over zijn eigen lot, over zijn toekomst, het kruis en wat daarna komt. Maar Hij spreekt ook tot zijn volgelingen. Leerlingen die, ieder op hun eigen manier, geconfronteerd zullen worden met een proces van diepgaande verandering. Zo diepgaand als de verandering in een graankorrel die sterft om op te staan tot een nieuw en ander leven.
Het gaat er hier niet om lijden of zelfontkenning te verheerlijken. Je leven verliezen, is meer dan het onzelfzuchtig dienen van een ander of het opgeven van privileges. Het kan dat inhouden. Maar uiteindelijk gaat het om meer. Je leven verliezen zoals Jezus, betekent alle controle en zekerheid op te geven en je overgeven aan een proces dat bedreigend en genadeloos is als de dood. Erop vertrouwend dat God er, hoe dan ook, voor zal zorgen dat dit proces groei en vernieuwing voort zal brengen. Het gaat om de nacht ingaan met het ‘uw wil geschiede’ van Getsemane op de lippen, en aanvaarden wat het proces je zal brengen. Dat mag misschien allemaal nog te theoretisch klinken. Om het dichter bij huis te brengen, kom ik met enkele voorbeelden.
Dwaasheid?
Een probleem in een relatie dat al een tijd speelt, waar je niet de moed voor hebt erover te beginnen omdat het moeilijk is toe te geven dat er iets aan de hand is. Of een gesprek met een vriend of vriendin waar je afstand voelt groeien omdat je te laf bent om dingen die de vriendschap bedreigen, ter sprake te brengen. Misschien is er een verandering op het werk nodig, zelfs al zal dat een risico met zich meebrengen wat inkomen en toekomst betreft. Of misschien is er iets anders waar je langzaam aan bezig bent dood te gaan, dat losgeschud moet worden en een nieuwe plaats moet vinden om te kunnen groeien.
En als we aan de kerk denken? Is dat vaak niet bij uitstek een plek waar we proberen vast te houden aan het oude en vertrouwde? Waar is daar het vertrouwen dat God groei en nieuw leven zal schenken als wij loslaten en overgeven?
Loslaten, overgeven, is moeilijk. Het lijkt vaak veel aantrekkelijker om het niet te doen. Het beeld van de graankorrel laat zien hoe nieuw licht uit duisternis geboren kan worden. Hoe groei soms pas echt begint waar alle hoop verloren lijkt. Leven, zegt het evangelie hier, is alleen het leven waard als het bereid is te sterven. Zal alleen maar meer leven geven, groeien en vrucht dragen als het bereid is zich over te geven. Zelfs wanneer wij, met onze beperkte kijk op de werkelijkheid, misschien niet meteen kunnen zien hoe en waar dat toe zal leiden. Die werkelijkheid zal de Grieken een dwaasheid en de joden een aanstoot zijn. Rationeel, logischerwijs, zal het meestal verstandiger, wijzer lijken om de pijn van het sterven te omzeilen.
Vele graankorrels worden gemalen voor het brood dat we breken, wanneer we rond de tafel bij elkaar komen. Vele druiven geperst voor de wijn die we drinken. Ze zijn beeld van het leven zelf dat soms door een heel proces van verlies en verandering heen moet, voor we worden wat we kunnen zijn: bronnen van leven, die de wereld voeden met liefde. Als kerk zijn we als brood: gevormd uit graankorrels die door een heel groeiproces heengegaan zijn om iets te worden dat verder reikt dan onszelf en meer is dan de som van de samenstellende delen. Geroepen om ons leven te laten vormen, vertrouwend dat Gods hand het proces richting en doel zal geven.
