Menu

Basis

‘Verbondenheid en interessante digitale buitenkansjes’

Corrie van der Ven van Kerk in Actie

‘Ik ga het niet hebben over God-en-de-pandemie, maar over de praktische kant van ons werk in een pandemie die ons makkelijker toegang heeft gegeven tot technologische ontwikkelingen’, zegt Corrie van der Ven, program officer van Kerk in Actie. We ontmoetten elkaar via Google Meet op een late vrijdagmiddag met een zonnetje en thee bij de hand. Het werd een interessant gesprek over kansen, die zich via de digitale snelweg aandienen op het vlak van missiologie en zending.

Creatief omdenken

In feite waren de faciliteiten er al, maar voor maart 2020 werd het weinig gebruikt. ‘Er was simpelweg géén noodzaak. Terugkijkend mag je stellen, dat wij toen de technologie niet naar waarde hebben geschat. Alle activiteiten van missie en zending werden op de ‘ouderwetse manier’ liefdevol uitgevoerd. In die benadering was het normaal dat de zendingsmedewerkers naar diverse delen van de wereld reisden om de projecten met de partnerkerken af te stemmen. Internationale kerkvergaderingen werden bijvoorbeeld voorbereid in Zwitserland. Alles moest gebeuren op locatie of in hotels. De meeste ontwerpen belandden als het ware in de snelkookpan tussen het ontbijt en de diners door.’ In de ontmoeting kwamen de plannen tot ontwikkeling, werd aan relatiebeheer gedaan en vond afstemming plaats.

‘Ik had nooit kunnen bevroeden dat het werk door deze omstandigheden zich zo zou ontwikkelen. De Covid-19-pandemie heeft ons leren omdenken om juist nu te zoeken naar nieuwe mogelijkheden. Nu kunnen we regelmatiger overleggen zonder reistijd kwijt te raken. Je kunt je werk thuis doen zonder met het openbaar vervoer in Nederland te hoeven reizen; we kunnen internationale contacten onderhouden zonder in het vliegtuig te hoeven stappen.

Relationeel ‘in actie komen’ kan door de nieuwe uitwisselingsmogelijkheden verbreed en verdiept worden

De uitdaging wordt om samen als kerkelijke partners na te gaan hoe je fysieke en online bijeenkomsten op een goede manier kan gaan combineren. In de wereldkerk gebeuren de missionaire en diaconale activiteiten op basis van wederkerigheid. Kerk in Actie is geen goede-doelen-organisatie, maar een kerk, die ‘in actie komt’ op basis van de relaties die er zijn. En juist dat relationele kan door de nieuwe uitwisselingsmogelijkheden verbreed en verdiept worden.’

Lopende projecten

Het blijft wonderbaarlijk om te ervaren hoe via de digitale weg de missionaire activiteiten zich in de afgelopen maanden hebben ontwikkeld. Corrie vertelt enthousiast over drie projecten met de partners, die in de coronapandemie werden opgestart.

Uitwisselingsprogramma tussen predikanten in Zuid-Afrika en Nederland

Het Beyers Naudé Centre, een Kerk in Actie-partner, brengt Zuid-Afrikaanse predikanten bijeen om met elkaar te werken aan een kerk die in de samenleving ook voor de armsten en de kwetsbaren van betekenis kan zijn. De ontmoetingen met de predikanten werden vanaf maart 2020 digitaal georganiseerd. Dat maakte dat er vooral geïnvesteerd moest worden in goede netwerkverbindingen.

‘In maart 2021, net voor Pasen, organiseerde het Beyers Naude Centre samen met de PKN-classis Overijssel en Flevoland een uitwisseling tussen predikanten in Zuid-Afrika en Nederland in het kader van Contextueel Bijbellezen. Daarbij gingen de Zuid-Afrikaanse predikanten digitaal in gesprek met hun Nederlandse collega’s over het thema ‘Pasen in tijden van Corona’. Hoe lezen we dat in de plaatsen waar we leven? Het was waardevol om door de virtuele uitwisseling de rijkdom van Gods kerk te mogen aanschouwen.

Wij inspireerden elkaar door te delen wat ons raakt in het opstandingsverhaal van Christus. Hoe bijzonder was het dat de lezing in vijf verschillende talen gelezen werd! Het was wonderlijk om te zien hoe de bijbeltekst in kleine kring vanuit de verschillende leefwerelden werd toegelicht. Ondanks de afstand ervoeren allen wat het aansteken van een kaars op de verschillende locaties in de wereld met mensen doet. In een gelegenheid als deze is iedereen naarstig op zoek naar het licht in het leven.

‘Ondanks de afstand ervaren wat het aansteken van een kaars op verschillende locaties in de wereld met mensen doet’

Er zal gezocht worden naar een goed vervolg, waarin voortgebouwd wordt op de ervaringen van dit duurzame en dynamische traject. De uitdaging is om in de evaluatie op zoek te gaan naar een nieuwe blend, een mix, waarin mogelijkerwijs de online activiteiten ingebed worden. Wellicht is uitwisseling met een aantal deelnemers een optie.’

Vernieuwend theologisch onderwijs

‘Vanuit Kerk in Actie werken wij op het gebied van theologisch onderwijs ook samen met de theologische universiteiten te Jakarta (Sekolah Tinggi Filsafat Theologi, STFT) en Yogyakarta (Universitas Kristen Duta Wacana, UKDW). De meeste studenten zijn vanwege de pandemie terug gegaan naar hun ouders en volgen de colleges digitaal via hun devices, meestal een mobiele telefoon. Hoe kunnen zij van huis uit in de negorij, waar ze vast zijn komen te zitten, toch onderzoekend onderwijs verrichten?

Jaap van ’t Kruis, Nederlands filmmaker, woont sinds 2018 in Bogota, Colombia, en verzorgt story telling-workshops. Corrie kende hem als zoon van een oud-zendingsarbeider en bracht hem in contact met de rector van STFT, Septemmy Lakawa, en de decaan van UKDW, Robert Setio. Afgesproken werd dat Jaap van ’t Kruis lessen zou geven over het maken van films met je smartphone. Een Hollandse filmmaker die vanuit Colombia college geeft aan theologiestudenten op Java …! Jaap zag als filmmaker mogelijkheden om te midden van de pandemie de studenten via hun smartphone te leren kijken naar hun directe omgeving, met het oog op vernieuwing van je eigen visie. Welk verhaal kun je met je telefoon opnemen? Hoe kunnen de beelden en verhalen je verder helpen om anders te gaan denken over de leefcontext van de mensen. Of hoe kun je met je beelden en verhalen elkaar nieuwe mogelijkheden laten zien? Wat zijn nu de uitdagingen?

De docenten reageerden enthousiast en hebben vertrouwen in de aanpak. Het gaat erom dat in de veranderende omstandigheden studenten leren te observeren en te luisteren. Hoe zijn ze in staat om aan ‘story telling’ te doen? Er zullen trainingen gegeven moeten worden, waardoor de studenten geen goed maar een geweldig verhaal vertellen.

In de gezamenlijke bespreking van de filmpjes kun je met anderen delen wat jouw observatie is, maar ook hoe anderen daarop reageren. Zien zij wel wat jij ziet? Het bijzondere is dat de ander meestal anders kijkt en dat je je beter realiseert hoe jij zelf kijkt. Bespreking in kleine groepen zal zorgen voor verdieping, verbreding en vernieuwing. Beelden en verhalen vergroten emotionele betrokkenheid, wat kan leiden tot verandering; een verhaal kan ook tot verzoening leiden. De eerste sessie vond een dag voor dit gesprek plaats. In Bogota zat Jaap om 06.00 uur ’s ochtends voor het scherm, terwijl het in Jakarta en Yogyakarta 18.00 uur ’s avonds was. De webinar werd gevolgd door 73 studenten en via de chatbox werden vragen gesteld.

Een bijkomend voordeel van deze aanpak is dat het financieel te overzien is. Voor de studenten komen er geen extra kosten bij. Ze zijn al op locatie en ze nemen deel via hun eigen mobiele telefoon. Eerst volgen ze de online colleges, waarna zij de beelden op locatie gaan opnemen. De studenten kunnen zo veel sociaal-maatschappelijke thema’s aankaarten, zoals de rol van de kerk bij landrechten en duurzame en groene wereld. Via de filmpjes van de studenten kan de verbreding van het theologisch onderwijs ingezet worden. Dit programmaonderdeel kan ook aangeboden worden in de andere delen van Indonesië.’

Betrokkenheid PKN-gemeenten bij buitenlandse partners

‘Er is een samenwerkingsverband van Kerk in Actie met de diaconale organisatie van de Javaanse kerk, Trukajaya. Hoe kan het inkomen van de Javaanse boeren verbeterd worden door minder gebruik te maken van chemicaliën? Er worden trainingen en demonstraties gegeven. Daarnaast wil men via de oprichting van een boerencoöperatie de rol van tussenhandelaars minimaliseren. Bij de laatste digitale ontmoeting met Trukajaya was niet alleen Kerk in Actie, maar ook de classis Zeeland vertegenwoordigd. Zo kon een boerenzoon vanuit Zeeland via het scherm vragen stellen over landbouw op Java . Wat volgde was een oprechte interesse en een open gedachtewisseling tussen een diaconale organisatie in Indonesië en een kerkelijke vertegenwoordiger in Nederland. De uitwisseling werd afgesloten door een groet van een synodelid van de Javaanse kerk aan de gemeenten in de Delta. De opname van deze digitale ontmoeting werd daarna gedeeld tijdens vier Zoom-meetings van diaconale commissies in Zeeland, waardoor lokale PKN-gemeenten het gesprek over landbouw en de groet van het Javaanse synodelid konden bekijken. De hoop is dat op deze manier het besef groeit dat het Kerk in Actie niet alleen gaat om geld sturen naar goede doelen, maar ook om de rijkdom aan relaties binnen de wereldkerk.’

Live voorbeeld van een vierde project

Een paar dagen na ons Google Meet-gesprek belde Corrie mij (VP) enthousiast op om samen met haar deel te nemen aan een digitale Ramadan-meeting. Het was een activiteit van Kerk in Actie-partner Percik, instituut voor sociaal onderzoek, democratie en sociale gerechtigheid te Salatiga (Indonesië), en een delegatie vanuit de Protestantse Kerk in Nederland. Op de late zaterdagmorgen nam ik vanachter mijn laptop in mijn werkkamer te Haarlem deel aan deze ontmoeting die in Yogyakarta op de late namiddag plaatsvond. Voorafgaand aan het breken van het vasten (iftar) was er een Zoom-meeting met de Peace-Train, een groep studenten bestaande uit islamieten en christenen. De burgemeester van Salatiga vertelde bevlogen over de lange weg, die de stad Salatiga aflegde om aan het begin van dit jaar uitgeroepen te worden tot de ‘stad van de tolerantie’ in Indonesië. Hij riep de jongeren op om zich te keren tegen sociale segregatie en zich in te zetten als change agents. Daarna lichtten twee Utrechtenaren vanuit Nederland de betekenis van tolerantie toe. Het was een interreligieuze en internationale dialoog in digitale vorm. Brahim Ajaarouj, moslim, en Josien Folbert, christen, toonden hoe zij zich op basis van hun geloof wijden aan vrede en verbondenheid in de Utrechtse context.

Crisis als kijkoefening

‘De bovenstaande voorbeelden stimuleren onze samenwerking met partnerkerken in de wereldwijde oecumenische gemeenschap. Op de website van de Protestantse Kerk zijn talloze projecten over heel de wereld te volgen, waarbij gebruik gemaakt wordt van de technische ontwikkeling en de digitale wegen, die nu voorhanden zijn.

De pandemie heeft de fysieke bezoeken onmogelijk gemaakt, maar ons wel doen realiseren wat een zegen de technische ontwikkelingen op digitaal gebied zijn en hoe de verbondenheid in de toekomst vergroot kan worden. Wij ervaren samen de rijkdom in de beperking door als partners niet alleen digitaal te overleggen, maar ook door grensdoorbrekend – vanuit de thuissituatie – aan nieuwe projecten te beginnen. Daarvoor zullen we voor onze partners overzee moeten investeren in goede providers en vrije toegang tot internet.

Samen de ‘rijkdom in de beperking’ ervaren door als partners ‘vanuit huis’ grensdoorbrekend aan nieuwe projecten te beginnen

De beperking zorgde voor creativiteit en digitale verbondenheid met de rest van de wereldkerk. Het betekende ook minder reiskosten. Dat schept nieuwe kansen in de wereld om met minder fysieke ontmoetingen elkaar toch, en soms zelfs meer in wederkerigheid te bemoedigen.’

In het Kerk in Actie-werk blijft de vraag hoe om te gaan met de huidige context. ‘Zijn we in staat om anders te kijken? Het is in deze pandemie een grote kijkoefening. Op welke wijze zijn wij in staat om zoveel mogelijk interessante digitale kansen creëren en als partners samen te werken?

In het oude normaal ging het om de fysieke bijeenkomsten; er was toen veel onmogelijk. Terugkijkend ben ik eigenlijk niet zo verrast. We hadden weliswaar de technische ontwikkeling, maar hebben het nooit naar waarde kunnen schatten zonder de pandemie. In de crisis van het afgelopen jaar hebben wij de verbondenheid van het geloof over de grenzen via de digitale snelweg ervaren. Dat bij zo’n contextuele bijbelstudie het aansteken van een kaars mij raakt. En dat via het contact van de schermpjes. Net als het bidden en het lezen van het bijbelverhaal in verschillende talen. Het zorgt voor verbondenheid en interessante digitale buitenkansjes.’

Verry Patty is predikant in de Geredja Indjili Maluku, de Molukse Evangelische Kerk, en redactielid van TussenRuimte.

Wellicht ook interessant

Nieuwe boeken