Verraad! Verwarrende emoties aan tafel

De laatste maaltijd die Jezus met zijn leerlingen deelde, voor zijn dood, stond in het teken van Pesach, de jaarlijkse viering van de bevrijding uit het land Egypte waar het Joodse volk als slaven werd behandeld. Op tafel stonden allerlei zaken die te maken hadden met die bevrijding, waaronder brood en wijn.

Tijdens dit maal vertelde Jezus over zijn komende dood en maakte hij hun duidelijk dat ze hem moeten blijven gedenken. Als jullie brood breken: denk dan aan mijn lichaam dat gebroken werd. Als jullie wijn drinken: denk dan aan mijn bloed dat vergoten werd.

Verwarring

Als er één beeld is dat we bijna allemaal hebben van het Laatste Avondmaal, dan is het dat wat we te danken hebben aan de schilder Leonardo da Vinci. Hij schilderde zijn versie van het Laatste Avondmaal in 1495 voor de eetzaal van het dominicaner klooster in Milaan.

Het bijzondere van dit werk van Da Vinci is dat hij de groep niet rondom een tafel schildert (zoals wij om de tafel zouden gaan zitten), maar aan één kant aan een langgerekte tafel. Zo kunnen we alle gezichten goed zien. Da Vinci plaatst Jezus precies in het midden met links en rechts van hem de discipelen, de leerlingen, telkens in groepjes van drie.

En hij schildert precies het moment waarop Jezus vertelt dat een uit deze groep rondom de tafel hem zal verraden. Een schokkende mededeling en dat zie je aan hun reacties. De een is gaan staan, een ander wijst naar zichzelf: ben ik het? De verwarring is compleet. We zien verbazing, angst en onzekerheid. En Jezus lijkt temidden van al die verwarring de rust zelve, die ons aankijkt met open handen.

Herkenbare emoties

In de loop van de eeuwen zijn er vele kunstenaars geweest die geprobeerd hebben om het beeld van deze maaltijd zoals Da Vinci die schilderde in een modern en nieuw jasje te steken.

Kort geleden kwam ik een bijzondere variant tegen. Het is een fotoproject van de Russische kunstenaar Raoef Mamedov. Hij liet zich inspireren door het werk van Da Vinci, maar liet de rollen van de discipelen spelen door mensen met het syndroom van Down. Hij kende hen goed, want hij had jaren gewerkt in ziekenhuizen waar zij verbleven. Hij zegt er zelf over dat hij hen uitkoos vanwege hun ‘puurheid, onbevangenheid en volstrekte eerlijkheid’ en hun herkenbare emoties.

Hij fotografeerde ieder afzonderlijk en die foto’s werden samengebracht op vijf panelen. Zo lijkt het werk wat de vorm betreft sprekend op dat van Da Vinci.

Het is aangekocht door Museum Krona in Uden en is daar ook te zien.

Als we goed kijken zien we dat de figuur van Jezus helemaal alleen op het middenpaneel te zien is – zo lijkt hij nog eenzamer dan bij Da Vinci. En door de klassieke discipelen te vervangen door mensen van nu, komen hun emoties nog dichterbij.

Ik denk dan: het kan dus zomaar gebeuren. Dat ook wij ondanks onze goede wil, Jezus en zijn bedoelingen verraden. Hem alleen laten. Door onze omgang met elkaar, met deze wereld.