Menu

Basis

Weinig rituelen

Afgelopen vrijdag overleed don Pedro Hernán-dez, de vader van een vriend van ons. Hij was achtentachtig jaar en stierf in zijn slaap. De dag tevoren had hij nog zijn rozen gesnoeid en geluncht met zijn favoriete kleinzoon zonder dat er maar iets wees op een plotseling overlijden. ‘Voor zo’n dood teken ik,’ hoorde ik verschillende keren op de uitvaart, daar was iedereen het wel over eens.

Don Pedro was een plezierig mens, hij woonde in de aangrenzende wijk. Als hij op zijn fiets naar zijn zoon ging, reed hij altijd langs ons huis en dan zwaaide hij gedag.

De uitvaart was heel eenvoudig, zoals dat meestal gaat hier in Argentinië. Vanaf de vroege avond lag don Pedro opgebaard in het rouwcentrum. Daar was de naaste familie aanwezig en kwamen vrienden, buren en bekenden langs om te condoleren. We zijn een paar uur gebleven en hebben behalve de familie ook allerlei andere bekenden gesproken. Mensen liepen in en uit en zo is dat de hele avond doorgegaan.

In de vroege ochtend verzamelde iedereen zich weer voor het laatste afscheid en de begrafenis. Een vriend van de familie is diaken en ging voor in een kort gebed. ‘Wil iemand nog een herinnering vertellen over don Pedro?’ vroeg hij aan het eind. Het bleef stil. Met de auto reden we naar het kerkhof. De kist werd direct in het ondiepe graf gezet. Enkelen gooiden een handje grond op de kist en vervolgens dichtten de grafwerkers het gat. Een simpel houten kruis met naam en datum werd in de losse grond gestoken. We stonden nog even rondom. Oma Hernández had de lelie in haar hand die tijdens de wake bij don Pedro in de kist lag. Die zette ze naast het kruis in de grond. Een oude vriend begon hardop te bidden: het Onzevader, Weesgegroet en nog een paar traditionele teksten. Iedereen die ze ook kende bad mee. Daarna riep de jongste kleinzoon, degene die donderdag nog bij zijn opa had gegeten: ‘En nu een applaus voor opa!’ Dat lieten we ons geen twee keer zeggen. Hiermee was don Pedro begraven.

In Nederland, waar ik tot 1999 in het pastoraat werkte, heb ik nog meegemaakt hoe in toenemende mate persoonlijke variaties werden toegevoegd aan de traditionele begrafenisrituelen. Dat is sindsdien niet minder geworden. Er is eigenlijk geen uitvaart meer denkbaar zonder op z’n minst het uitspreken van een in memoriam. Het wordt ook als heilzaam en verrijkend ervaren om iets persoonlijks tot uitdrukking te brengen.

Hier in Argentinië gaat dat anders. Er zijn weinig rituelen. Ik heb weleens gedacht: moet ik er niet wat aan toevoegen, had ik nu bijvoorbeeld niet kunnen beginnen met een kleine herinnering aan don Pedro? Het had gekund, maar het was zo ook goed. Mensen dragen hun doden ten grave en doen dat zoals ze dat gewend zijn. Soms verandert er iets, en dat is vooruitgang of achteruitgang, wie zal het zeggen. Het belangrijkste blijft toch: samen onze doden wegbrengen.

Wellicht ook interessant

Nieuwe boeken