Bidden voor Peter R.

Maandag is de dag van de Theologenblog; een actuele blog uit de pen van een richtinggevend theoloog. Deze week is dat Klaas van der Kamp, die schrijft over bidden in relatie tot de moord van Peter R. de Vries.

Klaas van der Kamp

Het is een gebed om vrijheid en veiligheid; een gebed ‘in de naam van Peter R. de Vries’.

Bidden is populair. Het woord wordt niet alleen in de mond genomen door mensen met een religieus achtergrond en evengoed spreken seculiere mensen over ‘bidden voor iemand’; ze doen dat op het moment dat de mogelijkheden van wetenschappelijke instrumenten ophouden. Het is opvallend hoe vaak de woorden hebben geklonken bij mensen die Peter R. de Vries het goede toewensen kort na de moordaanslag en er nog hoop op overleven was.

D66-voorvrouw Sigrid Kaag zei in een reactie op de moordaanslag in Amsterdam: “Ik bid voor Peter.” RTL-directeur Peter van der Vorst deed het nog explicieter: “We bidden met zijn allen voor een wonder.”

Natuurlijk spreken religieuze voorlieden zich in soortgelijke taal uit. De rooms-katholieke bisschop Jan Hendriks van Haarlem-Amsterdam zei: “Ik hoop en bid dat hij de strijd op leven en dood waarin hij nu verkeert, zal overleven en mag herstellen.” René de Reuver reageerde via sociale media en hield het algemeen: “Goed om zondag voorbede te doen voor allen die, met alle gevolgen van dien, de georganiseerde misdaad bestrijden.”

Sluiten

Die terughoudendheid van René de Reuver sluit aan bij de onafhankelijke positie die Peter R. de Vries verkoos. Peter nam afstand van het gereformeerde milieu waarin hij is groot geworden. Hij maakte een eigen inschatting van rechtvaardigheid, wars van instituties. Hij wond zich bijvoorbeeld op over kerkelijke autoriteiten die coronaregels aan hun laars lapten. ‘We moeten niet de grenzen sluiten, maar de kerken’, zei hij voor de televisie. En in een soort kerstmeditatie sprak hij ooit zijn twijfel uit over het bestaan van God in een wereld vol honger en oorlog.

Dat roept de vraag op in hoeverre de uitdrukking ‘ik bid voor Peter R. de Vries’ aansluiting vindt bij het gedachtengoed van de misdaadverslaggever zelf. Zeker als het gebed niet alleen gaat over zijn lichamelijke situatie, maar ook over zijn zielenheil. Tijdens een christelijke manifestatie op het Malieveld in Den Haag sprak Joshua Kotadiny, werkzaam in de Bijlmer, een gebed uit:

“Vader Here, vandaag bidden we tegen elke liquidatiegeest, elke spirit van moord. Vandaag wil ik u bidden speciaal voor Peter R. de Vries, ik draag zijn ziel voor uw troon. U bent bij machte hem te redden. En niet alleen hem, maar door dit wonder zal u heel Nederland opheffen door de kracht en de zalving van de Heilige Geest.”

Water

Al die varianten lezend denk je wellicht: wat is dat eigenlijk, bidden? Bidden is volgens internet ‘contact met hogere machten zoeken’. Het is aanroepen, en ook bedelen, bezweren, danken, dringend verzoeken, smeken, zelfs het stilstaan van de roofvogels in de lucht. En door al die betekenissen heen is er een verlangen naar krachten sterker dan de natuurwetten. Thijs Geuze beschrijft de Bijbelse oorsprong van het gebed in Handboek voor Gebed. Hij onderkent alleen al in het Oude Testament achttien invullingen. Ze hebben met elkaar gemeen dat ze gemeenschap zoeken met God. In het Nieuwe Testament wordt de betekenis van het gebed uitgebouwd naar het gebed ‘in de naam van Jezus’ en naar verdere liturgische toepassingen. Je komt in de Bijbel ook handelingen tegen die het gebed symboliseren. Iemand kan ‘de ziel uitgieten als water voor het aangezicht van de Here’ (1 Samuël 1:15) en het gebed kan vergeleken worden met een zoon die om een brood vraagt of een vis of een ei (Lukas 11:11-13).

Je gaat geconcentreerd naar binnen

De media plaatsten direct na het schietincident camera’s op plekken waar ze collectief gebed verwachtten. De blauwe moskee in Amsterdam kwam voorbij en de moskee in de Schilderswijk in Den Haag met een groot spandoek ‘Vecht Peter Vecht! Zoals je altijd voor andere vecht moet je nu voor jezelf en je gezin vechten. En wij bidden met ze mee’. En een cameraploeg maakte zijn opwachting bij de moskee vlakbij het Centraal Station in Utrecht. En een woordvoerder zei: “We zijn hier om ons verdriet te uiten. Peter R. de Vries heeft altijd ons verdedigd. Mensen zien ons als gevaar. Maar hij verkondigde: moslims zijn gelijk aan anderen.”

Braambos

We zien ds. Herman Koetsveld een kaarsje aansteken in de Westerkerk in Amsterdam bij de bronzen ‘brandende braambos’. ‘We hebben in de Westerkerk afgesproken dat we als kerk aanwezig willen zijn als de samenleving op zijn grondvesten schudt’, legde hij uit. “We voelen allemaal dat we vanuit machteloosheid en medeleven iets willen doen. Misschien is dat wel bidden. Dat je geconcentreerd naar binnen gaat en zoekt naar symboliek om dat tot uitdrukking te brengen.”

We zoeken een relatie tot een mediatype

Het zijn niet alleen de woorden die klinken, maar ook de symbolen die een gebed uitdrukken. Er is de bloemenzee in de Lange Leidsedwarsstraat. De boeren – in de weer met de stikstofwetgeving – namen een minuut stilte in acht. De selectie van Ajax zette een handtekening op een voetbalshirt van de club bedoeld voor Peter. ‘Missionaire vormen van gebed’ noemt Matthijs Vlaardingerbroek dat soort zaken in de bundel Handboek voor gebed. ‘Is handen vouwen en ogen dichtdoen de enige manier om met God te communiceren?’, vraagt hij zich af, om vervolgens te stellen dat je ook kunt bidden met een berg stenen, een schildering, figuren van klei of geverfde eieren.

Stijlfiguur

Wat blijft is het besef dat het gebed voor Peter R. de Vries de persoon overstijgt. Peter staat voor een zaak, is een stijlfiguur. Dan is het gebed ook niet zozeer ingegeven door de persoonlijke relatie die mensen met de persoon van Peter R. de Vries hebben, maar de relatie tot het mediatype dat ze zich inbeelden. Het is een gebed om vrijheid en veiligheid; een gebed ‘in de naam van Peter de Vries’.

Het Nederlands Dagblad drukte dat uit door op de voorpagina een gebed te plaatsen vanuit de principes van Peter R. de Vries: “De Vries was onvermoeibaar op zoek naar gerechtigheid. Heer, gerechtigheid sticht vrede, brengt rust en vertrouwen voor altijd. Laat dat het resultaat zijn van zijn werk, in het leven van vele nabestaanden én van hemzelf.”

Bidden kun je leren

Bidden kun je leren. Dit boek wil daarbij helpen. Het is een praktische gids voor gebed. Zowel voor beginners die een helpende hand kunnen gebruiken bij de eerste stappen op de weg van het gebed, als voor meer ervaren bidders die zich blijvend willen bezinnen op hun gebeden.