Voordat ik ‘Calvinism. A Very Short Introduction’ van Jon Balserak las, dacht ik dat onze Nederlandse gereformeerde traditie een bijzonderheid was die nergens elders te vinden was. Hooguit kwam het op enkele plekken voor in de VS, Canada of Zuid-Afrika, daar gebracht door Nederlandse immigranten uit de laatste eeuwen. De vragen van de traditie waarin ik opgroeide leken nergens elders voor te komen.
Boerenprotesten en sociale milieus in de kerk
30 januari 2023 | Matthijs Schuurman | Column | Conflicten, Schepping, Theologencolumn | Samenleving
Maandag: tijd voor een Theologencolumn. Deze week opent Matthijs Schuurman de week met een terugblik op de boerenprotesten. Wat doe je als predikant als er conflicten ontstaan in de kerk, over de lijnen van sociale milieus?
Matthijs Schuurman
“Mijn taak is om met de kennis van de sociale milieus het evangelie van Christus te laten klinken.”
‘Als je vrij mag krijgen voor staken voor het klimaat, mag je ook vrij krijgen als je meegaat met het boerenprotest,’ zeiden een aantal van mijn catechisanten aan de vooravond van de eerste grote boerenprotest. Ze gingen met familie mee op de trekker naar Den Haag. Een week later vertelden ze trots over hun belevenissen.
Er zat een frustratie over wat anderen ver weg bepaalden wat zij niet meer mochten: Zwarte Piet mocht niet meer, nog even en vuurwerk mocht niet meer. Die anderen ver weg bepaalden ook hoe je moest denken over gender en immigratie. Dan waren ze hier aan het verkeerde adres.
De vaders van deze catechisanten waren geen boer, maar deden loonwerk, zaten in het grondverzet of werkten in de bouw. Maar ze zagen zich wel als boer. Het is de wereld van poar neemn, TukkerFM, lopen op klompen, trekkertrek. Het was dan ook geen verrassing toen in de zomer de vlaggen hier op de kop gehangen werden, langs de openbare weg en bij mensen thuis. De vlaggen aan de openbare weg werden na enkele weken weggehaald, wat voor discussie zorgde.
Het sociale milieu van degenen die zich identificeren met de boerenbeweging is een ander sociaal milieu dan degenen die zich zorgen maken over het klimaat
Boerenprotesten
In bepaalde delen van Nederland gaat dit niet buiten de kerk om. Jongeren die zichzelf als boer zien, zitten op catechisatie. Kerkenraadsleden kunnen meegaan met de boerenprotesten van de afgelopen jaren. In gesprekken met hen gaat het over het ongenoegen over overheidsbeleid, over de beeldvorming waar ze mee te maken hebben.
Niet dat de hele gemeente zich met de boerenprotesten identificeert. Er zijn boeren die niet graag meedoen, of die vinden dat er inderdaad iets moet veranderen. Er kunnen gemeenteleden zijn die zorgen maken over het klimaat en vinden dat het niet op deze manier door kan gaan. Deze gemeenteleden hopen dat de kerk zich niet laat meenemen door de vlag op z’n kop te hangen of vinden zelfs dat de boeren aangesproken moeten worden.
Sociale milieus in de kerk
Als ik als predikant iets geleerd heb, is dat het belang van sociale milieus in de kerk. In Duitsland worden in het nadenken over de missionaire kant van de kerk, inzichten die zijn opgedaan in het onderzoek naar sociale milieus meegenomen. In Nederland gebeurt dat veel minder. Het sociale milieu van degenen die zich identificeren met de boerenbeweging is een ander sociaal milieu dan degenen die zich zorgen maken over het klimaat.
De ethische visies van verschillende sociale milieus kunnen zover uit elkaar liggen dat ze in de praktijk botsen
Degenen die zich als boer identificeren zullen eerder tot de traditionele burgerij of de gemaksgeoriënteerden gerekend kunnen worden. Degenen die voor het klimaat opkomen behoren eerder tot de kosmopolieten of de postmaterialisten. Het zijn twee verschillende leefwerelden, die elkaar niet makkelijk begrijpen, maar die wel een mening hebben over elkaar.
Recht doen aan de diverse sociale milieus
Sociale milieus kunnen worden onderscheiden naar opleidingsniveau, naar inkomen, naar normen en waarden. Binnen een sociaal milieu zijn er opvattingen en een manier van leven die kenmerkend zijn voor dat sociale milieu. Er zijn aan het sociale milieu eigen opvattingen over hoe je hoort te werken, over hoe je met dier en klimaat omgaat, over de rolverdeling tussen man en vrouw. De ethische visies van verschillende sociale milieus kunnen zover uit elkaar liggen dat ze in de praktijk botsen.
Het kenmerkende van een sociaal milieu werkt ook door in de geloofsbeleving en de verhouding tot de kerk. De uitdaging voor de kerk is om die diverse sociale milieus recht te doen en te bereiken met het evangelie. Want gemeenteleden kunnen afhaken als er in de kerk geen klik is met hun sociaal milieu.
Het is mijn taak niet om partij te kiezen in een conflict tussen sociale milieus
Taak van de kerk
In de afgelopen jaren ben ik diverse keren aangesproken van buitenaf of ik in de preek geen stelling zou moeten nemen tegen de boerenprotesten. Ik heb dat altijd geweigerd. Het is mijn taak niet om partij te kiezen in een conflict tussen sociale milieus. Wanneer er frontaal stelling wordt genomen tegen de opvattingen of manier van leven in een sociaal milieu kan het zo zijn dat er sprake is van kortsluiting van sociale milieus in plaats van een oordeel vanuit het evangelie.
Wel kan ik naar buiten toe aangeven wat ik waarneem van de sociale milieus. Mijn taak is om met de kennis van de sociale milieus het evangelie van Christus te laten klinken met een openheid die ook het ook voor leden uit deze sociale milieus mogelijk maakt om bij Christus en de kerk te horen.
Matthijs Schuurman is predikant van de Hervormde Gemeente Oldebroek.
Klopt het dat het basale vertrouwen tussen volk en elite is verdwenen? Dit essay peilt de actuele afgrenzingen tussen volk en elite, die gemakkelijk tot polarisatie kunnen leiden. Het biedt een theologische tegenstem aan populisten die de kloof tussen volk en elite verdiepen en de woede voeden. Het wil recht doen aan het diepere verlangen van volk en elite naar een vorm van samen leven waarin 'thuis'-zijn onverdacht is en niemand buitensluit.
