Menu

None

De rechtvaardige Kerk

Theologisch drieluik

Dit is deel 3 van een drieluik over ecotheologie, geschreven door Yanniek van der Schans.

Lees ook deel 1 over naastenliefde, en deel 2 over consuminderen

Eva van Urk-Coster schreef een reactie op het drieluik.






Yanniek van der Schans

Als we serieus nemen dat we Zijn Koninkrijk zichtbaar willen maken, dan hoort daar sociale rechtvaardigheid bij.

Theologisch drieluik: ecotheologie (deel 3)

In deze blog staat de rol van de kerk centraal; Kerk met een hoofdletter en kerk zoals jij die leidt, bezoekt of organiseert. Van het appel dat ik op jou persoonlijk deed in de voorgaande blog, naar het collectief dat wij als christenen samen zijn: het lichaam van Christus.

“De groene kerk, het had een pleonasme moeten zijn.”[1] Jammer genoeg, en hierbij niks ten nadele aan het prachtige initiatief dat ‘Groene Kerken’ heet, is dat het vaak niet. De Kerk loopt niet voorop in het duurzame geheel. Veelal zijn het de Greta Thunbergs, Frans Timmermans en hun gelijken die het voortouw nemen in het gesprek en gevecht voor een beter (leef)klimaat. De Paus deed een mooie en belangrijke duit in de zak met zijn Laudato Si’, maar het feit dat er een brief op de mat van de PKN belande[2] wijst erop dat er vanuit het christelijke leiderschap (te) weinig aandacht en daadkracht wordt getoond – in ieder geval in Nederland.

De Kerk en christenen als rolmodellen

Frappant: het christelijke leven is er niet een van gemak en comfort; het is een leven vol ongemak, naastenliefde en tegendraads zijn. Het christelijke, sobere gedachtegoed gaat in tegen een maatschappij waarin consumptie een grote rol speelt.

Het uitblijven van actie door christenen op dit gebied heeft met verschillende zaken te maken: de visie op rentmeesterschap, eschatologie, communicatie en strategisch beleid.[3] Maar als je als christen je verantwoordelijkheid kunt nemen – zoals ik in mijn vorige blog stel – kunnen we dat ook samen, als Kerk. De Kerk zou een prachtige functie kunnen bekleden in het klimaatdebat, waarbij er een mooie kans ligt om een getuigenis te zijn: juist vanwege het menselijke aspect ervan.

“De groene kerk, het had een pleonasme moeten zijn.”[1]

De Kerk is een complex en breed te interpreteren orgaan; de (online) eredienst, het zorgdragen voor de leden, het uitreiken naar de Ander, het lichaam van Christus. Veel kerken hebben een missiologisch, uitreikend aspect in hun visie, en met name voorafgaand aan de feestdagen worden er kerstpakketten verspreid, deuren geopend (waar dat binnen de maatregelen kan), en gekeken naar de naaste die daar behoefte aan heeft. Door het jaar heen worden organisaties ondersteund en geld ingezameld. Dit zijn mooie initiatieven, waar ik zelf met plezier aan meedoe.

Zijn Koninkrijk zichtbaar

In dit missiologisch kerk-zijn, krijgt naastenliefde in relatie tot klimaat weinig uiting. Er zijn in het liturgisch jaar en in het dagelijkse handelen van kerken, echter genoeg mogelijkheden. We kunnen het beleid van de lokale en bovenlokale kerk verduurzamen; ecotheologie onderwijzen; duurzame producten aanschaffen en elkaar wijzen op hoe het beter kan.

Als we als Kerk serieus nemen dat we Zijn Koninkrijk zichtbaar willen maken, dan hoort daar ook onze rol in sociale rechtvaardigheid bij. De Kerk is een plek voor ontmoeting met God en met elkaar. We kunnen leren van en met elkaar rondom dit thema; manieren zoeken om verschil te maken en om te verbeteren: om op die manier Zijn Koninkrijk te reflecteren.

Het lichaam van Christus

Christen zijn doe je niet in je eentje, het staat altijd in relatie tot een Ander. In de Kerk worden we aan dit feit herinnerd: we zijn onderdeel van het lichaam van Christus. Een lichaam met verschillende functies, zoals de apostel Paulus de metafoor gebruikt (1 Korintiërs 12). Ieder deel heeft haar gewaardeerde plaats in dit lichaam, en staat in verbinding met elkaar: het lichaam heeft hetzelfde bloed door de aderen stromen. Het bloed van Christus dat liefde, rechtvaardigheid en herstel biedt. Dit zijn de aspecten die in elke kerkvorm praktische uiting zouden moeten krijgen.

De Kerk zou een prachtige functie kunnen bekleden in het klimaatdebat, waarbij er een mooie kans ligt om een getuigenis te zijn

Praktische handvatten

In een verslag van de Wereldraad van Kerken over de klimaatcrisis[4] staat een oproep die met name gericht is aan kerken in welvarendere landen – de landen die eveneens de meeste CO2-uitstoot op hun naam hebben staan. De oproep wordt geleid door kerken die de gevolgen van de crisis al ondervinden. Maar is het niet zo dat waar één deel lijdt, het lichaam lijdt? We zouden juist als kerken in het westen verantwoordelijkheid moeten dragen voor onze medeleden.

Op praktisch niveau wordt in het verslag aandacht gevraagd voor het op de agenda plaatsen van rechtvaardigheid: in kerkelijk beleid, door workshops te organiseren, en uitstoot te verminderen. Dit kan bijvoorbeeld gestalte krijgen in het organiseren van een biddag rondom het klimaat, door een duurzaamheidswerkgroep aan te stellen en door ecotheologie een rol laten spelen in onderwijs voor de leiders en gemeenteleden.

In Nederland heeft het collectief Groene Kerken een mooi startpakket samengesteld. Ook organiseren zij met regelmaat een dag waar kerkleiders elkaar kunnen ontmoeten om te sparren over duurzaamheid. Zo zijn er op zowel mondiaal als lokaal niveau praktische handvatten in hoe wij als lichaam van Christus rechtvaardigheid kunnen vormgeven in relatie tot klimaat.

Ecotheologie: de slotsom

Er zijn gelukkig een heel aantal kerken die de roep om rechtvaardigheid laten weerklinken in hun gemeentes, maar het collectief, de Kerk, blijft nog achter. Onze maatschappij is veelal gestoeld op het christelijke gedachtegoed; nog dagelijks merken velen al dan niet bewust dat de Kerk ooit een leidende rol had in ons land. Hoe mooi zou het zijn als er naar ons gekeken gaat worden als Kerk, lichaam van Christus, in hoe wij reageren op de klimaatcrisis? Als wij als lichaam van Christus het rechtvaardige hart van God reflecteren? Als we met onze roep om rechtvaardigheid een leidende rol gaan hebben?

Ecotheologie gaat dus ook over naastenliefde en rechtvaardigheid (blog 1), waar we op individueel niveau bewust stil moeten staan bij de gevolgen van ons consumeren (blog 2). Op collectief niveau kan de Kerk weer een leidende rol gaan innemen: laten we weer bekend staan om rechtvaardigheid en naastenliefde, juist nu (blog 3).

Yanniek van der Schans is theoloog, gespecialiseerd in de taalkundige variatie in het Bijbels Hebreeuws, en daarnaast ook thuis in het filosofisch-theologische veld. In het dagelijks leven is zij werkzaam als studentpastoor bij de PKN, en staat ze voor de klas in Mijdrecht als docent Levensbeschouwing.

Noten

[1] Koos van Noppen, Messentrekkers bij de Nachtwacht, punt 6. https://www.arocha.nl/wp-content/uploads/sites/12/2018/05/Messentrekkers-bij-de-Nachtwacht.pdf

[2] Lieke Weima, Rozemarijn van ‘t Einde en Kirsten Alblas, “Brief aan scriba en moderamen PKN”, 4 oktober 2021. https://www.christianclimateaction.nl/acties/brief-aan-scriba-en-moderamen-pkn/

[3] Uit een onderzoek dat in 2020 gedaan werd, zijn een aantal van deze obstakels geïdentificeerd: Nche, G. C. (2020). The Church Climate Action: Identifying the Barriers and the Bridges. Transformation37(3), 222–241.

[4] World Council of Churches – Justice, Peace and Creation Team, Climate Change,2005: 42-55. https://www.oikoumene.org/sites/default/files/Document/Climate_Change_Brochure_2005.pdf

Wellicht ook interessant

Nieuwe boeken