None

Een aarde vol met leven?

Aan onze schutting hangt al jaren een insectenhotel. Dat is een klein houten huisje met eindeloos veel gaatjes en gangetjes. Achter het ‘raampje’ zie je geen meubilair, maar dennenappels en houtsnippers. De gedachte is – de naam zegt het al – dat de insecten in onze tuin zich er welkom voelen.

Tot nu toe zijn het vooral de metselbijen die elk jaar weer terugkomen. Ze leggen hun eitjes in de smalle gangetjes en ‘metselen’ de uitgang dicht. Zo zijn ze goed beschut. Andere insecten heb ik nog niet zoveel gezien; wie weet hangt het hotel wel net iets te hoog of te laag. Of heb ik het juist te veel of te weinig in de zon gehangen. Er zijn namelijk nogal wat bijbehorende instructies om het al dat ‘gespuis’ naar de zin te maken. Hoe dan ook, we hebben in elk geval onze metselbijen.

Afnemend aantal insecten

Als ik de blik nu wat verder richt dan mijn eigen huis-tuin-en-keukensfeer, dan word ik verdrietiger. De laatste tijd zijn er nogal wat berichten over het afnemend aantal insecten. In een groot deel van de beschermde gebieden in Duitsland zijn de insectenpopulaties in 27 jaar bijvoorbeeld met meer dan 75 procent teruggelopen.[1] Elders is het niet veel rooskleuriger.

Een zorgwekkende ontwikkeling. We zien al die zoemende en kruipende beestjes dan wel niet zo vaak, maar ze zijn onmisbaar voor het bestuiven van gewassen en dus voor onze voedselvoorziening. Bovendien zijn veel andere dieren, zoals vogels, afhankelijk van wat er rondkrioelt en -vliegt. Ook de ‘grond’ heeft insecten nodig. Kortom, als de insecten verdwijnen, komen hele ecosystemen in gevaar.

Naast deze meer instrumentele redenen, is het ook gewoon ‘doodzonde’ als zoveel klein en (inherent) waardevol leven verdwijnt. De macrofotograaf Marco Jongsma brengt de miniatuurwereld van de insecten indrukwekkend in beeld en vertelt zelfs:

“Ik krijg vaak enthousiaste reacties [op mijn werk]. Sommigen zijn zelfs gelovig geworden, die zeggen: dit is het werk van de Schepper. Dat is toch prachtig! Veel mensen hebben zekerheid nodig en dan zien ze iets wat ze zich niet konden voorstellen. Zelf ben ik ook niet gelovig opgevoed, maar nu geloof ik wel.”[2]

Insecten, klein als ze zijn, weerspiegelen dus iets van Gods schitterende glorie. Ze zijn van een adembenemende schoonheid, hoewel wij ze doorgaans associëren met ‘eng’ en ‘vies’.

Uitstervingsgolf

Helaas gaat het niet alleen slecht met de insecten. Op dit moment is er in de hele dieren- en plantenwereld sprake van een uitstervingsgolf. Ongeveer 30 tot 50 procent van alle soorten wordt bedreigd. Wetenschappers schatten zelfs dat ruwweg een derde van alle rifbouwende koralen, een derde van alle zoetwaterweekdieren, een derde van de haaien en roggen, een vierde van alle zoogdieren, een vijfde van alle reptielen, en een zesde van alle vogels op weg is naar de ondergang.[3]

Hoe confronterend het ook mag zijn: wij mensen zijn de aanjagers van deze extinctiegolf. Dan gaat het om de uitstoot van broeikasgassen, het gebruik van bestrijdingsmiddelen, de manieren waarop we de leefomgeving van schepselen kapotmaken zoals door boskap, bovenmatige vlees- en zuivelconsumptie, overbevissing, de jacht op dieren en allerlei vormen van stroperij. En zo is er nog veel meer te noemen.

Antropoceen

Waar de aantallen van dier- en plantensoorten razendsnel kelderen, is de mens bezig met een geweldige opmars. In de laatste drie eeuwen is de wereldbevolking vertienvoudigd – we zijn nu met meer dan 7 miljard mensen. Kortom: we leven tegenwoordig in het antropoceen, het ‘tijdperk van de mens’. Het is de ‘Anthropos’ (Grieks voor ‘mens’) die de dienst uitmaakt.

Als ik dan zo de blik naar buiten richt en door het raam naar mijn ietwat verlaten insectenhotel kijk (ze komen hopelijk wel weer tevoorschijn), dan vraag ik mij af hoeveel ruimte wij nog zullen bieden aan Gods andere schepselen op deze aarde.

Eva van Urk-Coster is promovenda in de christelijke ecologische theologie aan de Faculteit Religie en Theologie van de Vrije Universiteit Amsterdam.